Documentaire Emma Wil Leven krijgt vervolg met theaterstuk en boek
De documentaire Emma Wil Leven, waarin de achttienjarige Emma de strijd aangaat met anorexia en die verliest, deed in 2016 het nodige stof opwaaien. Nu, na twee jaar, komt er een boek- en theaterbewerking van Emma’s leven. “Ik heb ervoor gekozen om de hele Emma te portretteren, niet alleen de zieke Emma.”
Het maken van een documentaire en het schrijven van een boek over haar jarenlange strijd met anorexia nervosa zijn Emma’s laatste wens. In de laatste periode van haar leven filmt ze zichzelf, zodat iedereen de impact van deze eetstoornis met eigen ogen kan zien. De beelden laten zien hoe Emma, een van de ruim 6500 mensen met anorexia in Nederland, in rap tempo aftakelt. De kijker volgt haar tot in Portugal, waar ze een laatste poging doet om te genezen. Het blijkt te laat. Haar lichaam is uitgemergeld en opgebrand. Emma sterft in april 2016.
Documentairemaakster Jessica Villerius krijgt toegang tot het materiaal en gaat in gesprek met betrokken en deskundigen. De beelden van een zwaar ondervoede Emma zijn heftig. Na uitzending van de resulterende documentaire Emma Wil Leven stromen de reacties binnen van de 651.000 vooral jonge kijkers, die zich op sociale media vooral afvragen waarom Emma niet gedwongen wordt om te eten.
Onbegrip rond anorexia
Schrijver en schrijfdocent Josha Zwaan verdiept zich gedurende 2018 voor de boekversie van Emma Wil Leven een jaar lang in de ziekte en het leven van Emma en begrijpt de reacties rond de documentaire goed. “Het onbegrip laat zien dat er nog ontzettend veel te leren valt over eetstoornissen en over anorexia in het bijzonder,” zegt Zwaan. “Als iemand echt niet gedwongen wil worden en zich niet overgeeft aan het moment van dwang, dan lukt het ook niet. Dwangvoeding kan soms slechts de cirkel helpen doorbreken,” zegt Zwaan.
Volgens Human Concern, het toenmalige behandelcentrum van Emma, worden anorexiapatiënten nog te vaak gezien als ‘manipulatief, eigenzinnig en eigenwijs’. “Een eetstoornis moet je los zien van de persoon die eraan lijdt. Emma werd als het ware gegijzeld door haar anorexia, het nam bezit van haar,” stelt Human Concern-directeur Carmen Netten vlak na de uitzending van Emma Wil Leven aan het Algemeen Dagblad.
Laatste wens
Het is Emma’s eigen wens om na haar genezing een boek te schrijven over haar ervaringen. Na haar overlijden willen haar ouders deze wens alsnog in vervulling laten gaan. Zwaan – die eerder een boek schreef over de zeldzame auto-immuunziekte van haar zoon, waar het gelukkig beter mee gaat – wordt via Uitgeverij Ten Have gevraagd om het leven van Emma in boekvorm op te schrijven.
De schrijver spreekt uitvoerig met de ouders, zus, vriendinnen, docenten en behandelaren van Emma. Ook put ze uit ongebruikt beeldmateriaal, brieven en dagboekfragmenten. “Ik koos ervoor om de hele Emma te portretteren, niet alleen de zieke Emma,” vertelt de schrijver. “Zij was een hele normale, sportieve en vrolijke meid, die ook heel gevoelig was. Ik beschrijf haar leven als klein meisje en de manier waarop de ziekte op haar twaalfde naar binnen sluipt, maar ik laat ook zien hoe ze leefde naast die ziekte, de leuke en mooie momenten en de dingen waar ze mee worstelde, zoals elke gewone puber worstelt. Ik wil hiermee de impact van een psychische ziekte op de omgeving laten zien en hopelijk ook mensen in dezelfde situatie tot steun zijn.”
Daarnaast is Zwaan, evenals de ouders van Emma, betrokken bij de gelijknamige theatervoorstelling die op zaterdag 12 januari van start gaat in Theater Ludens in Voorburg. Human Concern, Emma’s toenmalige behandelcentrum, geeft voorlichting bij een vijftal voorstellingen. Dan is het eveneens mogelijk om na afloop informatie te krijgen van ervaringsdeskundigen en (oud)-cliënten. “Uit ervaring blijkt dat betrokkenen na de voorstelling beter kunnen voelen en beleven hoe het is om een eetstoornis te hebben, waardoor zij hun naaste meer begrijpen en beter tot steun kunnen zijn,” stelt Human Concern-therapeut Sandra Knijn. Bij een groot aantal overige voorstellingen is er een inleiding of nagesprek door dramaturg Annemiek Lely.
Voorlichting
Het theaterstuk moet de problematiek rond eetstoornissen bespreekbaar en inzichtelijk maken, niet in de minste plaats voor anorexiapatiënten zelf. Deze zoeken volgens Human Concern lang niet altijd de hulp die nodig is. Daarnaast is er goede voorlichting nodig, want al eerder waarschuwde het behandelcentrum bij monde van directrice Netten voor de keerzijde van de beelden uit Emma Wil Leven: “Het kan ook een zekere jaloezie opwekken bij patiënten, een verlangen naar dunnere tijden. Het is daarom ontzettend belangrijk dat betrokkenen of eetstoornis-instanties praten met hun patiënten en hen zorgvuldig begeleiden bij het verwerken van deze documentaire.”
Zwaan ziet de documentaire, het boek en de theatervoorstelling vooral als een drieluik die de laatste wens van Emma vormgeeft. “Het boek en de voorstelling is absoluut geen herhaling van hetzelfde verhaal,” stelt Zwaan uitdrukkelijk. “Het zijn verschillende vormen, die elk op een andere manier weten te raken. Ik hoop dat mensen er van leren, dat het bijdraagt aan de kennis over eetstoornissen, dat slachtoffers zich gezien en erkend voelen en in de toekomst hopelijk eerder alarm slaan.”
Het boek Emma Wil Leven van Josha Zwaan ligt vanaf vandaag in de winkel. Meer informatie over eetstoornissen, anorexia kunt u hier vinden. De volledige speellijst van het theaterstuk is hier te vinden.
