Hoe kunstenaar Co Westerik de dood zag naderen
Vlak voor het overlijden van de Rotterdamse kunstenaar Co Westerik (1924-2018) kwam de familie naar voren met negen dagboeken waarin Westerik zijn creatieve proces vastlegde. Museum Boijmans Van Beuningen maakte er een tentoonstelling omheen, samen met de schilderijen waar Westerik vlak voor zijn dood aan werkte: een liggende man met engel, de kunstenaar die zijn einde ziet naderen.
“Anderhalf jaar geleden hoorde ik voor het eerst over de dagboeken,” zegt Sjarel Ex, directeur van Museum Boijmans Van Beuningen. “Zijn vrouw, galeriehoudster Fenna de Vries, belde me op: wij hebben een idee, zei ze. We zouden het ontzettend leuk vinden om de dagboeken van Co te laten zien. Want – en dat wist ik niet – hij had de gewoonte om schetsen te maken bij zijn week.”
De afspraak voor een tentoonstelling was gemaakt, tot Westerik in september vorig jaar overleed. “Toen heb ik opnieuw contact gezocht met de familie. Er werd besloten het plan door te zetten, met als toevoeging om ook schilderijen te tonen – als een hommage.”
Touwtjespringend meisje
Twee ruime zalen van het museum zijn ingericht met werk van Westerik. Het museum koos ruim vijftig stukken uit het rijke oeuvre van de kunstenaar. Denk aan schilderijen uit zijn befaamde serie Snijden aan gras uit 1966 of de Grammofoonspeler uit 1971. Bekend is ook het ontwerp van Touwtjespringend meisje uit 1967, gemaakt voor de gevel van het Rotterdams politiebureau aan de Haagseveer en – tot ontsteltenis van vele Rotterdammers – gesloopt in 1988.
Schetsen van Touwtjespringend meisje liggen achter glas langs de muur. Te zien is hoe de kunstenaar elk detail uitvoerig uitwerkt: de jas, het kapsel en de opspringende schoentjes, volgens zoon Willem een ontwerp naar Westeriks in 1992 overleden dochter Christine. In zijn dagboek beschrijft hij de ‘confrontatie met de kapot geslagen muur’ en het plan van een aantal betrokkenen om de muurschildering alsnog te redden. “Ik was gevleid door zoveel eer aan TSmeisje maar vond ’t zelf nou ook weer niet zo goed dat ik hier pal achter kon gaan staan. Weg dus. Verdomme en nou is het zover en ik voel het veel harder aankomen dan ik had gedacht.” Het is slechts een kleine passage uit een van de negen dagboeken die Westerik tussen 1948 en 2018 heeft bijgehouden.
Het was Westeriks eigen wens om zijn dagboeken te exposeren en uit te geven. Willem Westerik: “De journalen worden gebundeld, dat was zijn laatste wens. Ik ben grafisch ontwerper en zodoende hebben we samen achter de monitor gezeten en de lay-out bepaald. Beloof me dat je het ook zo uitgeeft, zei hij.” Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de transcripties van de volgekrabbelde pagina’s. Later worden de dagboeken als geheel uitgegeven door de stichting Westerik Foundation, beheerder van Westeriks nalatenschap.
Liggende man met Engel
“We hebben het veel over de tentoonstelling gehad,” vertelt Willem Westerik. “Hij wist wanneer die zou plaatsvinden, maar hij wist ook dat hij het niet ging halen.” Een aantal jaar geleden werd bij Westerik kanker geconstateerd. Eind juli 2018, terug van zijn atelier in Frankrijk, bleek in het Erasmus MC geen behandeling meer mogelijk. Hij overleed niet lang daarna, op 10 september. Op de ezel in zijn atelier stonden nog twee afgeronde schilderijen: Halfgesloten ooglid en Liggende man met engel, hij werkte aan deze werken tot kort voor zijn dood. De schilderijen zijn toegevoegd aan de hommage in het Boijmans Van Beuningen.
Liggende man met engel: een man, liggend, zijn grote hand langs zijn knie en een wolk met daarin een witte engel. Volgens Sjarel Ex is het Westerik zelf die zijn einde ziet naderen en zijn kwast ter hand neemt. Geen zeldzaam fenomeen in de kunstwereld, aldus de museumdirecteur. “Je ziet het in veel oeuvres, zoals in dat van Matisse en Mark Rothko. Het is de kunstenaar die alle remmen nog eens een laatste keer losgooit en zijn hele vermogen in het werk legt, omdat hij weet dat het wel eens de laatste zou kunnen zijn.”
Co Westerik – Dagelijkse Verwondering is tot 26 mei 2019 te zien in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Voor informatie over de uitgave van de dagboeken kunt u terecht op de website van de Westerik Foundation.
