Het model regeert

Of het nu gaat om corona, klimaat of stikstof, in elke crisis zijn modellen heilig. Verwachten we niet te veel van wetenschap? En waar blijft de ruimte voor het tegengeluid, voor poëzie, mystiek en ethiek, binnen het mechanistische mensbeeld dat dominant is geworden? Volgens sommigen ligt het totalitarisme op de loer. ‘De maakbare samenleving staat niet meer ter discussie.’

Gepubliceerd op: 30/10 | 2022 Geplaatst in de volgende categorieën:

• Wetenschap

door Bina Ayar

• E-mail
• Twitter
• Facebook
• LinkedIn

“Wetenschap is geen mening, maar de positie van wetenschap in de wereld is wel een mening.” Aan het woord is Ronald Meester. In de kantine van het gloednieuwe gebouw van de Vrije Universiteit Amsterdam, waar hij hoogleraar waarschijnlijkheidsrekening is, hekelt de wiskundige de gevaren van de maakbare modellenmaatschappij. Meester – casual gekleed, grote bril en bescheiden glimlach – verkondigt een serieuze boodschap: we moeten nu opstaan tegen wetenschap als religie, zoals hij het in zijn boek noemt. Niet alleen om ons te behoeden voor spirituele schaarste, maar juist ook om de wetenschap te redden.

Ook Mattias Desmet, hoogleraar klinische psychologie aan de Universiteit Gent, ziet hoe het ontspoorde verlichtingsdenken heeft geleid tot het tegendeel van rede. “Uit de buik van de verlichtingssamenleving rijst vanaf begin 21ste eeuw een nieuwe moraal op, die in een aantal opzichten strenger, wispelturiger, irrationeler en hypocrieter is dan de religieuze moraal waar de verlichting de mens van wilde verlossen,” schrijft hij in zijn veelgelezen boek De psychologie van totalitarisme. Volgens de hoogleraar zijn totalitaire tendensen in fenomenen als de woke-cultuur of de corona-angstcultuur gestoeld op het psychologische proces van massavorming, ‘een radicaal, irrationeel collectivisme met autoritaire trekjes’. Het verdwijnen van redelijkheid uit de ratio toont volgens hem dat de grenzen van de verlichtingstraditie zijn bereikt.