Moedig achterwaarts
Ilja Leonard Pfeijffer wil geen oude zeur worden die vindt dat vroeger alles beter was. Maar alles wás beter vroeger. Vroeger bestond er namelijk nog optimisme.
We leven in een tijd waarin Oud en Nieuw gepaard gaat met een gevoel van opluchting vanwege het feit dat het jaar voorbij is, een gevoel dat ieder jaar heviger wordt, terwijl we ieder jaar met meer afgrijzen het hoofd afwenden van het jaaroverzicht. We leven in een tijd waarin we aan het einde van elk jaar met meer huivering vooruitblikken naar het jaar dat komen gaat.
Vroeger was het een amusant tijdverdrijf om te trachten de gebeurtenissen van het nieuwe jaar te voorspellen. Dat spelletje is nu niet leuk meer, omdat het te gemakkelijk geworden is om te voorzien dat de rampen die we opgelucht achter ons laten in de geschiedenis slechts de voorspoken zullen blijken van nog grotere rampspoed. Wat wilt u dat ik voorspel? Afbrokkelende steun voor het Oekraïense verzet tegen de Russische agressor? Een doorbraak van neonationalistisch, xenofoob, nostalgisch rechts bij verkiezingen in Europa? Genocide op Palestijnen? Een overwinning van Trump? Alarmistische klimaatrapporten die niet tot actie leiden? Een terroristische aanslag hier en daar?
Abboneer op een lidmaadschap
Flinke korting op een digitaal jaarabonnement
Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)
Word abonneePessimistisch zijn is lekker in deze tijd, want de pessimist kan zich wentelen in de bittere zekerheid dat hij gelijk krijgt. Het verwijt ligt op de loer dat het te gemakkelijk is, dat is waar. Zeker iemand van mijn generatie, die langzamerhand de leeftijd begint te bereiken waarop het meewarige hoofdschudden een aanvang neemt, moet zich ervoor waken om niet voortijdig versleten te worden voor een oude zeur die meent te weten dat vroeger alles beter was. Maar alles was beter vroeger, dat is het punt. Vroeger bestond er nog optimisme.
Ik groeide op in de jaren zeventig en was jong in de jaren tachtig en ik kan mij herinneren dat ik in die tijd leefde met een rotsvast vertrouwen in de toekomst. Ik was zeker van de vooruitgang, die zich zou openbaren in immer meer vrijheid en immer meer porno. Ik hoefde naar mijn vaste overtuiging maar een paar jaartjes te wachten alvorens de seksuele bevrijding zo ver zou zijn voortgeschreden dat blote tieten in de videoclipjes van MTV vanzelfsprekend zouden worden. Tegelijkertijd zou de wetenschap ons vliegende auto’s brengen en genezing van alle ziekten, terwijl bekrompen patriottisme zou wegsmelten onder de hartverwarmende eenheid der volkeren in de Europese Unie en de Verenigde Naties.
Het liefste zou ik voor 2024 een schitterende revolutie willen voorspellen, met een plundering van de banken, een massaal burgerarrest van managers en bedrijfseconomen en een laaiende uitslaande brand in alle brievenbusfirma’s.
Ik had ongelijk. Ik had in die tijd al pessimistisch moeten zijn als ik gelijk had willen krijgen, want de pendule van de geschiedenis is van richting veranderd en in plaats van de slechting van alle taboes onder het stralende licht van de glorieuze eindoverwinning van de ratio, waarop ik mij verheugde, heeft de tijd ons de contraverlichting gebracht, waarin middeleeuws bijgeloof onder de nieuwe naam van complotisme de geesten vertroebelt, waarin ons van alle kanten nieuwe preutsheid wordt opgedrongen en waarin de toekomst zo veel angst inboezemt dat iedereen terug wil rennen naar een mythisch verleden toen de torens nog niet gevallen waren, toen moslims nog niet bestonden, toen we achter gesloten grenzen trots onze keiharde guldens bewaarden in onze boerenzakdoeken en toen er nog goed werd gesjoeld. En die vliegende auto’s zijn er ook al niet gekomen. In plaats daarvan hebben we 280 tekens gekregen, met alle gevolgen van dien.
Hoewel vroeger alles beter was, is nostalgie geen toekomstvisie. Bezieling, enthousiasme en geloof in grandeur kunnen niet tweedehands worden aangeschaft, tenzij we de ideologie van het fascisme en het nationaalsocialisme in de vorige eeuw zouden willen beschouwen als succesvolle pogingen daartoe. Het liefste zou ik voor 2024 een schitterende revolutie willen voorspellen, met een plundering van de banken, een massaal burgerarrest van managers en bedrijfseconomen en een laaiende uitslaande brand in alle brievenbusfirma’s. De opbouw vanaf de bodem van een nieuwe, rechtvaardige maatschappij zou ons kunnen bezielen. Nog liever zou ik voor 2024 een doorbraak in de ruimtevaarttechnologie willen voorspellen, die het mogelijk zal maken om sneller te reizen dan de snelheid van het licht en bemande missies te sturen naar de sterren. Het vooruitzicht van ongekende ontdekkingen zou de mensheid enthousiasmeren. Eigenlijk zou ik alles liever willen voorspellen dan de bedroevende voorzetting van de neergang die met zekerheid te gebeuren staat.
Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.
