Vagevuur der ijdelheden
Maurice Lippens, de voormalige topman van Fortis, heeft Nederland van hoogverraad en woordbreuk beschuldigd voor de manier waarop vorig jaar zijn bank is ont-eigend. In plaats van behulpzaam te zijn bij wat de creatie van een prachtige financiële instelling in de Benelux had moeten worden, bleef De Nederlandsche Bank met vragen komen, waardoor de overname van ABN Amro maanden in de lucht bleef hangen en Fortis met de kredietcrisis op de hielen uiteindelijk de financiering niet rond kreeg. In vroeger eeuwen had zoiets volgens Lippens tot oorlog kunnen leiden, maar daarvoor zijn onze leiders tegenwoordig te verstandig. Gelukkig maar, want verder hebben de Europese elites geen nationale grond meer onder de voeten.
Dat geldt ook voor Lippens, wiens verklaring dat hij ‘wel vergissingen, maar geen fouten’ heeft gemaakt in België hoon oogstte. Ook zijn uitval naar Nederland kon op weinig bijval rekenen, en werd uitgelegd als een poging om zijn eigen straatje schoon te vegen. We boffen met zulke zuiderburen, die heel wat meer gevoel voor verhoudingen aan de dag leggen dan de ‘haute finance’ in Brussel. Tegelijk is dat het meest verbijsterende. Lange tijd gold het als gouden regel dat je niet moest vechten tegen centrale banken (vooral niet tegen de Duitse Bundesbank, vanaf 1983 op de voet gevolgd door De Nederlandsche Bank). Maar de Belg Lippens dacht tegen de zin van de centrale bank van de grote noorderbuur de overname door te drukken van ABN Amro, een bank die als nationale trots gold. Je hoeft weinig verstand van bankieren te hebben om te weten dat zoiets een prijs heeft. Maar bij Fortis waren de hoge heren deze simpele wijsheid vergeten en dachten ze een nieuw grensoverschrijdend tijdperk te zijn binnen getreden.
Helemaal kwalijk kon Lippens dat weer niet worden genomen. We leven in het tijdperk van de euro, en het was ABN Amro die met steun van De Nederlandsche Bank de bezwaren van de Italiaanse Bankpresident Fazio had getrotseerd bij de overname van Antonveneta. Topman Rijkman Groenink was daarvoor in 2005 door Elsevier tot ‘Nederlander van het jaar’ (let op de nationale ondertoon) uitgeroepen. Met de coup van Fortis kregen de Nederlanders een koekje van eigen deeg. Het lijkt er ook op dat DNB-president Nout Wellink de overname van ABN Amro heeft getraineerd. Hij zegt zelf dat hij bij het begin van het avontuur in 2007 al nattigheid voelde en daarom zoveel vragen stelde. Maar hij kreeg voor zijn bezwaren geen gehoor bij Jan Peter Balkenende en ging uiteindelijk met instemming van Wouter Bos toch akkoord. Misschien was Wellink (die inmiddels ‘tabak’ heeft van alle kritiek en desondanks voor een nieuwe termijn opteert) in 2008 tot ‘Nederlander van het jaar’ uitgeroepen als hij een jaar eerder zijn poot had stijf gehouden, maar dat durfde hij niet aan. Dat past in een traditie. De Nederlandsche Bank volgt en waakt ervoor om tegen de kudde in te gaan.
Zo werd niet Wellink, maar bankenredder Bos ‘Nederlander van het jaar’, al is zijn reputatie op drijfzand gevestigd. Na vorig jaar op Prinsjesdag nog geroepen te hebben dat Nederland wel een stootje kon hebben en dat de banken hier geen gevaar liepen, waarschuwt hij nu voor een nieuwe bankencrisis en een nieuwe dip. Zo’n draai van 180 graden boezemt niet echt vertrouwen in, maar zo kennen we hem. Waar Wellink zijn woorden steeds op een goudschaaltje weegt, babbelt Bos er onbekommerd op los. Je zou hopen dat de minister van Financiën na vorig jaar, toen hij de koers van Fortis naar beneden praatte, de Belgen voor het hoofd stootte en tussen het kopen van banken door tijd vond om bij televisiepraatshows aan te schuiven, wat minder los- lippig was geworden. Maar nee, hij kletst maar door. Na vorig jaar al het definitieve einde van het graaikapitalisme te hebben aangekondigd, meent hij nu dat Nederland met een gedragscode tegen de verguisde bonuscultuur ‘vooroploopt’ in de wereld. Alsof Nederland dat met zijn gehavende financiële sector zou kunnen, alsof Bos iets anders kan dan achter de feiten aan lopen.
En Neelie is er ook nog. Eurocommissaris Kroes heeft Bos al teruggefloten vanwege te hoge staatssteun aan ING, terwijl de nationalisatie van ABN Amro en het Nederlandse deel van Fortis een staartje krijgt. De marsroute wordt eerder in Brussel bepaald dan in Den Haag. Maar in april verzekerde het ministerie van Financiën ons nog dat het onderzoek van Kroes een detail was. Zo arrogant op zaken vooruitlopen is vragen om moeilijkheden. Neelie Kroes (onlangs op de cover van HP/De Tijd als Neerlands hoop in bange dagen) is met haar laatste kunstje bezig en heeft haar eigen ijdelheid. Hopelijk wordt dat geen hoogverraad.
