De beste romans van 2010

Margriet de Moor (Noordwijk, 1941) beschrijft in De schilder en het meisje het Amsterdam van de Gouden Eeuw, de machtigste, rijkste en mooiste stad op aarde. De schilder uit de titel van haar roman is natuurlijk Rembrandt, het meisje is Elsje Christiaens die vanuit Jutland naar de Nederlanden komt om hier haar geluk te beproeven. Dat geluk is maar van korte duur. Als haar hospita haar met geweld wil aanzetten tot prostitutie, slaat ze haar dood met een toevallig voor handen zijnde bijl. De moordenares wordt terechtgesteld. Rembrandt tekende het bungelende dode lichaam van het jonge meisje.

De schrijfster vertelt de geschiedenis ‘met de kennis van nu’, wat haar roman een ongekende diepte geeft. De zelfingenomenheid van de zeventiende-eeuwse Amsterdammers die het zo goed met zichzelf hadden getroffen, krijgt op die manier actuele trekken. Het is alsof De Moor de techniek van het clair-obscur heeft omgezet in een taal die vol licht en kleur is dankzij het contrast met de helder uiteengezette duistere kanten van de VOC-mentaliteit die de Gouden Eeuw tot de Gouden Eeuw maakte.

Tikkop mag zonder twijfel tot de sterkste romans van Adriaan van Dis (Bergen aan Zee, 1946) worden gerekend. Hoofdpersoon is Marten Mulder, vroeger actief in de anti-apartheidsbeweging. Bijbels deden dienst om codeberichten door te geven en om vervalste paspoorten in te smokkelen. De in Parijs wonende Nederlander gaat op ‘geheugenreis’ terug naar Zuid-Afrika. Onthutst stelt hij vast dat de scheidslijnen van vroeger het land nog altijd verdelen. Blanken hebben zich verschanst achter hoge muren, zwarte kinderen proberen hun erbarmelijke omstandigheden te verlichten door middel van tik, een soort dope. Dit verscheurde land was niet wat de revolutionairen van toen voor ogen hadden. Adriaan van Dis schrijft in heldere taal: mooie, beheerste zinnen die een genot zijn om te lezen. De desillusie gegoten in schoonheid.

Dat geldt eigenlijk ook voor wat P.F. Thomése (Doetinchem, 1958) doet in De weldoener. De lezer is getuige van de beschamende teloorgang van een man met hooggestemde idealen. Ooit was hij drummer in een rockband, nu verplaatst hij zich met een chiquere naam door de straten van de provinciestad H*** als van God gegeven componist. Het dirigeren van een koor is hem eigenlijk te min. Hij raakt in de ban van een meisje dat net geen zelfmoord pleegde en…, enfin, er blijft weinig van zijn waardigheid over. De paukenslagen en klaroenstoten waarmee Thomése zijn vertelling kracht bij zet, maken de roman tot een adembenemende leeservaring.

Arnon Grunberg (Amsterdam, 1971) wordt in februari veertig. Het is pas zestien jaar geleden dat hij als fenomeen zijn naam vestigde met zijn officiële debuut Blauwe maandagen. Sindsdien gaat geen jaar voorbij zonder dat hij van zich doet spreken. Huid en Haar is zijn achtste roman onder eigen naam (hij schreef er twee onder het pseudoniem Marek van der Jagt), maar Grunberg publiceerde, onder véél meer, ook spraakmakende journalistieke reportages. Zijn ongekende werklust komt ook tot uitdrukking in zijn wekelijkse column in de VPRO Gids en zijn dagelijkse ‘Voetnoot’ op de voorpagina van de Volkskrant.

In Huid en Haar geeft hij opnieuw blijk van zijn vermogen om diep in de menselijke ziel door te dringen. Niet dat wat zich daar afspeelt altijd even verheffend is. Ondanks alle beschaving en geleerdheid zal het kwaad overwinnen; iets anders kunnen we na lezing van dit ruim 500 bladzijden tellende boek niet concluderen.

Als de boeken van het jaar 2010 aan de beurt zijn voor de jaarlijkse prijzenregens, zullen we van deze titels nog horen.

toptien fictie

1 Vrijheid(6) – Jonathan Franzen

2 Vaslav (4) – Arthur Japin

3 Huid en Haar (1) – Arnon Grunberg

4 Keukenmeidenroman (7) – Kathryn Stockett

5 Déjà vu (8) – Esther Verhoef IJsland(2) – Ronald Giphart

6 Tikkop (5) – Adriaan van Dis

7 Vinexvrouwen (3) – Naima El Bezaz

8 De held (9) – Jessica Durlacher

9 Op leven en dood (-) – Tom Clancy

Tussen haakjes de klassering van vorige week. Deze fictietoptien is samengesteld op basis van de verkopen bij Selexyz Broese, Utrecht.