Tussen natte droom en nachtmerrie
Gerard Reve merkte in een interview eens op dat het zaak was ‘zo veel mogelijk verwarring te stichten in het kamp van de vijand’. Dat zou ook het credo van Lars von Trier kunnen zijn. De Deense filmmaker houdt zich al een carrière lang bezig met provoceren, imponeren, verwarren, behagen, shockeren, aanbidden, experimenteren, ontregelen, treiteren en ontroeren. Als Von Trier had gekozen voor een carrière als automonteur, dan zou hij wellicht hopeloze en aftandse roestbakken aan de praat hebben gekregen, om vervolgens suiker in de benzinetank te gooien. Veelzeggend is de gang van zaken op het festival van Cannes eerder dit jaar. Von Trier maakte indruk met Melancholia (zijn dertiende speelfilm) en hoofdrolspeelster Kirsten Dunst zag haar acteerprestatie beloond met een Gouden Palm. Dat nieuws werd echter overschaduwd door de malle uitspraken (over Hitler) die Von Trier deed op een persconferentie.
Melancholia speelt zich af op (en na) een bruiloftsfeest op een fraai landgoed vlak bij een golfbaan. De bruid (Dunst) heeft een moeizame haat-liefdeverhouding met haar zuster (Charlotte Gainsbourg) die bang is dat de aarde binnenkort zal vergaan. Die vrees is begrijpelijk, want er is een planeet op drift geraakt die weleens in botsing met de aarde zou kunnen komen. Het gekibbel op de bruiloft, de planeet die zichtbaar naderbij komt en de onberispelijk geschoren golfbaan vormen samen een ietwat bizarre, visueel rijke en onheilszwangere setting.
In een director’s statement stelt Von Trier verbijsterd en bezorgd te zijn over zijn eigen film. Hij was vol overgave in ‘de afgrond van de Duitse romantiek’ gesprongen, maar tot zijn verbazing had dat een ‘vrouwenfilm’ opgeleverd. En: “Ik sta op het punt deze film af te stoten als een getransplanteerd orgaan na een mislukte operatie.” De verklaring is gedateerd 13 april 2011. Een dag eerder of later zou Von Trier vermoedelijk weer andere woorden hebben gebruikt.
Dat past eigenlijk wel bij een film die iets wispelturigs en onberekenbaars heeft, want vrijwel niets is eenduidig aan Melancholia. De kijker krijgt wel aanwijzingen aangereikt over wat er zoal gaande is, maar het verhaal bevat daarnaast nogal wat tegenstrijdigheden en ongerijmdheden. De warrige manier van vertellen en het gebrek aan logica zouden de kijker natuurlijk kunnen irriteren, maar hoewel Von Trier mij bij vorige films meer dan eens op de zenuwen heeft gewerkt, overheerst dit keer toch de betovering. Ongeveer zoals je een gedicht heel goed kunt begrijpen en waarderen zonder elk van de afzonderlijke regels volledig te doorgronden.
Het zou een interessant experiment zijn om na afloop van Melancholia toeschouwers te ondervragen over hun interpretatie van de gebeurtenissen en hun zienswijze op de drijfveren van de personages. Ik vermoed dat daar volslagen verschillende antwoorden uit zouden komen. Von Trier lijkt het zelf ook niet helemaal te weten en spreekt de hoop uit ‘dat zich tussen alle zoetigheid misschien toch een botsplinter bevindt waarop je een tand stuk kunt bijten’.
Welnu, dát is prima gelukt.
Melancholia is een wonderlijke, broeierige en beklemmende film die zich ergens in het schemergebied tussen natte droom en nachtmerrie afspeelt.
Melancholia. Regie: Lars von Trier. Vanaf 25 augustus in de bioscoop.
Rio (-) – Carlos Saldanha
The Mechanic (-) – Simon West
Harry Potter and the Deathly Hallows: Part 1 (1) – David Yates
Life (3) Downton Abbey – Season 1 (2)
Rango (6) – Gore Verbinski Drive Angry (4) – Patrick Lussier
Just Go With It (5) – Dennis Dugan
Season of the Witch (7) – Dominic Sena
Sucker Punch (-) – Zack Snyder
