Pauw & Timmermans

Dezer dagen verbijt Frans timmermans zich op zijn kamertje op de derde verdieping van het Tweede Kamergebouw. Sinds hij aan meer dan dertig collega’s een vertrouwelijk bedoelde mail verstuurde waarin hij harde kritiek uitte op de door Job Cohen en partijvoorzitter Hans Spekman in Trouw beleden ideologische switch van de PvdA naar een SP light, staat hij te boek als de killer van Cohen. De mail lekte uit, en dat was het begin van het einde van Cohens Haagse loopbaan. In de NRC sprak Timmermans zijn wens uit om mee te dingen naar het vrijgekomen politieke leiderschap, op voorwaarde dat de collega die zijn mail naar buiten bracht zich bekendmaakte. Anders bleef er om Timmermans’ kandidatuur een ‘grauwSluier’ hangen. De judas uit de PvdA-fractie heeft zich niet gemeld, waarop Timmermans zich terugtrok.

Intussen zijn we een paar weken verder, en in de strijd om het leiderschap wordt Iemand met de statuur van Timmermans gemist. Door onder anderen PvdA-Kamerlid Ahmed Marcouch. “Het is heel jammer dat hij niet meedoet, maar anderzijds is het zijn beslissing, die je hebt te respecteren.” Dat klinkt zuinig, en de fractie had ook, zoals dat tegenwoordig heet, om hem heen kunnen gaan staan en zeggen: doe mee, ongeacht wat er is gebeurd. Maar zo ver willen de met Timmermans sympathiserende collega’s niet gaan. De fractie wenst nu rust in de tent en wil alle aandacht richten op de verkiezing van de nieuwe fractievoorzitter. Het hoofdstuk Cohen dient zo snel mogelijk te worden vergeten. Daarbij speelt mee dat het voortbestaan van het kabinet-Rutte allerminst is gegarandeerd. Het scenario van nieuwe verkiezingen is reëel, en dan is het zaak daaraan mee te doen met een nieuwe, frisse lijsttrekker die de rotzooi van zijn voorganger heeft opgeruimd.

Toch proberen we ons nog even voor te stellen hoe het moet zijn voor Timmermans om in een fractie te moeten functioneren waarin sommigen hem met de nek aankijken wegens zijn verraad aan Job Cohen. En hoe voelt het te moeten vergaderen en anderzins op te trekken met een of misschien zelfs meerdere collega’s die jou waarschijnlijk opzettelijk hebben gedupeerd door die mail te laten uitlekken? Hoe weert hij zich tegen de hardnekkige suggestie dat hij het mailtje juist moedwillig aan zoveel collega’s heeft verstuurd om een ‘lek’ en daarmee een nieuw, ongewis politiek proces uit te lokken?

Het zijn intrigerende vragen, waarover de betrokkene zelf wenst te zwijgen. De wonden zijn te vers. Timmermans heeft geen zin om nieuwe herrie te genereren. Na het mislopen van het gouverneurschap van Limburg, recentelijk van een prestigieuze functie in de Raad van Europa en nu dus van een mogelijk fractievoorzitterschap, rest hem weinig anders dan zijn tijd in de Kamer uit te zitten.

Er is altijd nog de kleine, theoretische mogelijkheid dat de leden straks een andere lijsttrekker willen dan de nieuwe fractievoorzitter. Het lijsttrekkerschap is namelijk ook opengesteld voor mensen van buiten de fractie, met als torenhoge favoriet de Amsterdamse wethouder Lodewijk Asscher. Maar wie weet waagt Frans Timmermans het er desondanks op. Vorig jaar werd al iets van zijn ambities op dat vlak zichtbaar, toen hij zich wat graag etaleerde bij de talkshow Pauw & Witteman. Zo kon het gebeuren dat hij op een middag een bezoek van Syrische vluchtelingen aan de Kamer liet lopen om ‘s avonds op televisie uit te leggen hoe ernstig de situatie in Syrië was. Hij draafde daar zo vaak op dat collega’s uit de Tweede Kamer al gekscherend spraken over Pauw & Timmermans. PvdA-gezinde redacteuren van het programma verhulden niet dat zij de rap pratende en inhoudelijk sterke Timmermans een veel gezichtsbepalender figuur in de PvdA vonden dan de grijze Job Cohen.

Voorlopig dus geen Timmermans, en het is de vraag of Samsom of Plasterk de PvdA kunnen reanimeren. De afgelopen debatten in het kader van de leiderschapsverkiezing waren uitermate tam, al heette het dan dat daarvoor bewust was gekozen: het gaf geen pas elkaar in de haren te vliegen en vervolgens in de fractie te doen alsof er niets was gebeurd. Maar die debatten gaven ook aan dat de PvdA in ideologisch opzicht op sterven na dood is. Sinds Jan Marijnissen en vooral sinds Emile Roemer, de normaalman, is de arbeider definitief overgelopen naar de SP, dan wel naar de PVV, en sinds Alexander Pechtold voelt de intellectueel zich zeer thuis bij D66. De onderlinge verbondenheid tussen die twee stereotypen mag dan hebben bestaan in de jaren zeventig en tachtig, maar ook destijds was de vraag hoe innig die was. Arbeiders lazen toen al De Telegraaf en voelden zich diep in hun hart meer aangesproken door Hans Wiegel, ook al stemden ze op die rare, aandoenlijke Joop den Uyl. De solidariteit van de hogeropgeleide met de minderbedeelde medemens moet toch vooral geduid worden als iets modieus, een typisch teken van die tijd.

Wat zet de PvdA tegenover de normaalman van de SP? Wederom doctorandussen, en een eveneens hoogopgeleide partijvoorzitter die met heel zijn voorkomen de arbeiders-look imiteert. En tegenover de in-fatsoenlijke maar in het debat messcherpe Pechtold figureren briljante wetenschappers die de door Geert Wilders gebezigde taal van de straat slechts kennen van horen zeggen. Of van een maatschappelijke stage.

In analyses wordt de truc van Hans Spekman om de nieuwe fractievoorzitter in de Tweede Kamer via een onderlinge competitie te verkiezen alom gewaardeerd. De PvdA stijgt zowaar in de dagkoersen van Maurice de Hond en anderen. Het zou ons haast het zicht ontnemen op de realiteit dat Nederland best verder kan zonder de PvdA, zoals we in het verleden ook heel gelukkig werden zonder KVP’ers, antirevolutionairen, christelijk-historischen, communisten, fortuynisten, christenradicalen, vrije boeren, centrumdemocraten, GPV’ers, PSP’ers, RPF’ers, AOV’ers en nog heel trits andere uitgestorven politieke gevallen. De nieuwe fractieleider evenwel zal doen alsof er niets aan de hand is, of zich voortijdig als burgemeester laten benoemen in Nijmegen of een vergelijkbare stad. Zou Frans Timmermans nog ergens burgemeester kunnen worden? Of lonkt in Europa niet toch nog een mooie, diplomatieke baan voor hem?