Heel begrijpelijk dat studenten kletsen en slapen tijdens college
Professor Jan Derksen is niet de eerste die zich beklaagt over geklets van studenten in de collegezaal (in een interview in de Volkskrant van 2 januari).
In 2001 schreef Bram de Swaan een stuk in de NRC over de gang van zaken tijdens het door hem verzorgde eerstejaarscollege interactiekunde: ‘De banken zijn gevuld met jongelui die het drukker hebben met hun onderlinge interactie dan met het luisteren naar de docent.’ Behalve door de docent heen praten zitten studenten ook koffie te drinken, boterhammetjes te eten, hun Facebook te updaten en met hun hoofd op hun armen te slapen.
De universiteit is ‘school’, studeren is ‘leren’
Derksen spreekt over ‘narcistische’ studenten, De Swaan had het over ‘ongemotiveerde’ studenten, op mij maakt het vooral een kinderachtige en onbeleefde indruk. Het is een voortzetting van het scholierengedrag op de middelbare school, wat ook blijkt uit de termen die studenten hanteren: universiteit heet ‘school’, college is ‘les’, studeren is ‘leren’, opdrachten zijn ‘huiswerk’. En de professor is de ‘leraar’, iemand die net als op de middelbare school zo’n beetje als tegenstander wordt beschouwd, ongeveer zoals arbeiders tegen directeuren aankijken, en die zijn autoriteit moet bevechten door de cabaretier uit te hangen, anders heeft-ie geen orde in de klas.
Het is vervreemdend om die lichtelijk saboterende middelbare-schoolsfeer op de universiteit tegen te komen. Anderzijds zijn er nu zo veel meer studenten dan dertig, veertig jaar geleden (meer dan de helft van de jongeren volgt een of andere vorm van hoger onderwijs) dat het hele idee van de universiteit als tempel van wetenschap met het bijbehorende decorum enigszins op de achtergrond is geraakt. De universiteit is gewoon een onderwijsfabriek die bachelor- en mastertitels moet produceren. Het massacollege vormt daarvoor in ieder geval een goedkoop leermiddel.
Waar voor je geld
Het gebrek aan beleefdheid dat studenten demonstreren kun je ook zien als onvrede van de mondige klant die niet genoeg waar voor zijn geld krijgt. Derksen pleit voor afschaffing van de massacolleges, omdat de inhoudelijke informatie daarvan makkelijk via internet opgedaan kan worden. Je kunt een serie colleges opnemen, zodat de individuele student ze kan aanklikken en volgen op een zelfgekozen moment. De student kan natuurlijk ook een boek lezen, waar het allemaal in staat.
Breien tijdens massacolleges
In de jaren zeventig was de waarde van massacolleges ook al gering. Verplicht waren ze niet, de tentamenstof moest sowieso op papier staan. Ze dienden meer als vrijblijvende aanvulling en verduidelijking van de studieboeken. Studenten praatten er weliswaar niet doorheen, maar sommige meisjes zaten wel te breien op de eerste rij als feministisch statement dan wel als stilzwijgend protest tegen de saaiheid. Zelf viel ik onverbiddelijk in slaap, hoe ik ook mijn best deed om wakker te blijven. Nog steeds kan ik niet langer dan een half uur geconcentreerd naar wat voor spreker dan ook luisteren, voordat ik wegsukkel. Het lukt me niet, tenzij bij die enkeling die beschikt over de gave van het gesproken woord.
Het werkelijke onderwijs vond plaats in (de naam zegt het al): werkgroepen. Daar moesten studenten zich inhoudelijk op voorbereiden. Daar werd dieper ingegaan op de stof, werden verschillende aannames en gezichtspunten besproken en werd het kritisch denken ontwikkeld. Ook werkgroepen waren soms saai, maar er werd in ieder geval geprobeerd om een actieve betrokkenheid van studenten met de te bestuderen kennis tot stand te brengen. En een docent die matig college geeft kan de meest bevlogen werkgroepen geven.
Schaf massacolleges maar af
Onderwijs in werkgroepen is natuurlijk veel te duur om die gigantische aantallen studenten adequaat te bedienen. Maar afschaffing van het massacollege lijkt me geen verlies. Die onderwijsvorm heeft nooit meer voorgesteld dan een uit z’n krachten gegroeide werkgroep.
