Spring naar de content

Zomergast Beatrice de Graaf: een VPRO-avond met een EO-einde

Je zapt wat en je valt in zo’n programma over iemand die de laatste paar jaar vooral heeft doorgebracht met crack roken. ‘Ik heb de hele huisraad van mijn bejaarde moeder verkocht’, zegt de junk. Of ex-junk. Je weet het niet. ‘Ik dwong mijn vriendin tot prostitutie en probeerde zelfmoord te plegen. En toen kwam ik in contact met Jezus.’

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Dries Muus

Brrr. Zap. Het is die typische EO-wending. De plotselinge plot twist, de pitch die in elk programma vroeg of laat opduikt, waardoor je je elke keer weer opgelicht voelt. Een interessant verhaal wordt met terugwerkende kracht een propaganda-praatje.

Zo ongeveer voelde het, toen Beatrice de Graaf en Wilfried de Jong de derde aflevering van Zomergasten eindigden met een psalm.
De Graaf – hoogleraar conflict en veiligheid – koos de psalm vanwege:
‘De uitkomst, de hoop, de redding die het geloof je biedt.’
Pardon. Even braken.

Vieze nasmaak
In het filmpje bij de psalm (uit Kruispunt) werden de namen van de slachtoffers van de Puttense razzia afgewisseld met kazige shots van een lege kerk en een grindpad op een begraafplaats. Het was vooral storend omdat de rest van het programma, de drie uren die aan de laatste vijf minuten vooraf gingen, wél pakkend, interessant, prikkelend waren. Alsof je na vier vlekkeloze gangen een klef stuk fabrieksappeltaart krijgt geserveerd.

Dat bij de aftiteling ‘Paint it black’ klonk, hielp iets – de grappa om de vieze nasmaak weg te spoelen. De uitzending was er ook al mee begonnen. Daarna werd het direct serieus. De Graaf praatte veel en snel, zonder te ouwehoeren. De Jong gaf haar de tijd om te vertellen.

Destijds subversief
Zoals vaker in De Aflevering Met De Wetenschapper, hadden vrijwel alle fragmenten met haar vak te maken (De Graaf is historicus, verdiepte zich vooral in Duitse geschiedenis, woonde in Berlijn lang voordat half hip Nederland dat deed).

Na aangrijpende fragmenten over Putten – haar geboortedorp, haar ‘Heimat’ noemde ze het later, kwam het thema Duitsland. Onder meer een schokkerig – ‘destijds subversief’ – verslag van Jules Deelders reis door Berlijn in 1980. We hoorden Deelders voice-over, over zijn ontmoeting met een Duitse ‘krantenmagneet’ (‘vriend van gekroonde hoofden’). We zagen hem, heel subversief, op De Muur een leus spuiten: ‘Beter maf dan mof.’

‘Dat was in West-Berlijn’, merkte De Graaf droogjes op. ‘Daar was het heel veilig.’

Blanke tirannie
Net toen je genoeg kreeg van het Duitse thema, werd subtiel overgestapt naar fragmenten rondom het geloof. De Graaf bleef zinnige dingen zeggen, interviewer en geïnterviewde groeiden iets naar elkaar toe.
‘Er zijn nog steeds meer gelovigen dan Feyenoord-aanhangers’, zei De Graaf. ‘Sinds vandaag zeker’, zei De Jong.

Van het geloof werd overgegaan op terrorisme. De Graaf liet een YouTube-filmpje zien van een nashid, het islamitische equivalent van een psalm. In goed Nederlands werd verklaard waarom het Westen het af zal leggen tegen de islamitische strijders. De melodie was zo pakkend dat je jezelf al na twee coupletten hoorde meeneurieën over de ‘blanke tirannie’: ‘Kom met je soldaten / en je technologie.’

Er was het fragment, ik meen uit een BBC-documentaire, van de vrijheidsstrijdster, die vanuit Engeland naar Syrië was geëmigreerd. Ze deed boodschappen met een collega-strijdster. In burka’s, met kalasjnikovs om. We zagen de vrijheidsstrijdster in de auto. ‘De toeter doet het niet’, zei ze.

Er werd gehoest
Tot vlak voor het eind bleef het interessant. In de eerste aflevering van dit seizoen zei Hans Teeuwen dat als hij niet geconcentreerd was op het podium, je dit meteen merkte aan het publiek. Mensen worden zich bewust van hun lichaam. Ze gaan verzitten. Er wordt gehoest.

Het is De Jongs en De Graafs grote verdienste dat ik pas na drie uur begon te hoesten, mijn slapende been voelde, en de vermoeidheid. Ongeveer toen er gezongen werd: ‘O Jacobs God geef mij gehoor.’
Je mag hopen dat God op dat moment Zijn tv al had uitgezet.