Het democratisch tekort: wie wil er nog in de gemeenteraad?
De lokale politiek wordt almaar belangrijker nu de landelijke overheid de ene na de andere taak afstoot. Tegelijkertijd zijn steeds minder mensen te porren voor een plek in de gemeenteraad. Heeft die nog wel toekomst? Over agressie-apps, luchtfietserij en de klokkenluiders van Opsterland.
De gemeentepolitiek kan voor de deelnemers een hachelijke onderneming zijn. Politiek is best wel moeilijk. Je hebt van doen met interpellaties en amendementen, met ontwerpbesluiten, kadernota’s, verordeningen. In de avonduren mag je proberen om je de materie eigen te maken en er wat van te vinden, tegen geringe vergoeding, onder een hoog afbreukrisico, zoals gemeentepolitici overal in het land bijna wekelijks aan den lijve ondervinden.
In het najaar gaan gemeentes en partijen met nieuwe kieslijsten ‘de campagne in’ voor de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014. Net als vier jaar geleden kwamen die lijsten niet zonder moeite tot stand. De mensen staan niet meer in de rij om raadslid te worden, meldde Raadslid.nu, de Nederlandse Vereniging van Raadsleden, dit voorjaar. Het was een hele opgave om voldoende geschikte kandidaten te vinden. Het raadslidmaatschap kost je minimaal twintig uur in de week, je krijgt er in kleinere gemeentes maar een paar honderd euro per maand voor, en je krijgt niet altijd de waardering die je zou verwachten. Eén op de vier raadsleden haakt tussentijds af, een groot aantal houdt het na de eerste raadstermijn voor gezien.
Een op de drie raadsleden wordt bedreigd. “Het is helemaal niet zo leuk om raadslid te zijn,” zegt Ineke Verdoner, politica voor GroenLinks in Friesland. Je moet naar saaie vergaderingen waarin je initiatieven een voor een sneuvelen. “Je hebt niets in de melk te brokkelen als raadslid. Je mag je buigen over de stukken.” Ondertussen ben je een laagdrempelig vertegenwoordiger van ‘de politiek’. Een gemeenteraadslid staat dicht bij de burger, die soms een kort lontje heeft. Een raadslid is erg bereikbaar, hij staat met naam, adres en telefoonnummer op het internet. “Je kunt ze opwachten,” zegt Peter Smit van het bureau Actorion, dat de overheid adviseert. Met een app van het Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem kunnen raadsleden voorvallen van agressie en geweld ter plekke invoeren op hun smartphone.
GroenLinks zoekt naar kandidaat-raadsleden die ‘zin hebben in de toekomst’. Het ideale raadslid heeft ‘humor en relativeringsvermogen’ en kan ‘omgaan met tegenslag en feedback’. Gemeentes en het ‘huis voor de democratie’ ProDemos organiseren cursussen om mensen voor het raadslidmaatschap te werven, er zijn inloop- en meeloopdagen. De gemeenteraad van Waalre, Brabant, wierf kandidaten onder het motto ‘Politiek is leuk’, enige tijd voordat het gemeentehuis bij een aanslag door brand werd verwoest.
De gemeenteraad heet de basis van de democratie te zijn. Die basis moet stevig zijn; er komen nog een paar lagen democratie bovenop. Het vraagt om sterke schouders, die het gewicht kunnen dragen. Vanwege bezuinigingen krijgen gemeentes steeds meer taken overgeheveld, zoals de jeugd- en de thuiszorg, wat de druk op raad, burgemeester en wethouders nog vergroot.
De wet stelt geen andere eisen aan een raadslid dan dat die minstens achttien moet zijn en in de betreffende gemeentemoet wonen. In de praktijk zijn raadsleden meestal 45-plus. De raad is geen representatieve club, een raadslid geen gemiddelde Nederlander, maar iemand die niet opziet tegen avondvullend vergaderen over kwesties die niet per se iemands directe interesse hebben: “De gemeenteraad van Heerhugowaard heeft het voorstel van Burgerbelang om het maaibeleid in overleg met wijkpanels te evalueren afgewezen. De partij wilde dat er per wijk gekeken zou worden of de juiste velden vaak of minder vaak gemaaid werden. Door een verdere precisering van het gevoerde maaibeleid in overleg met de wijkpanels valt er mogelijk nog een verdere kostenreductie te realiseren, aldus Burgerbelang in het voorstel.” (Groot-Alkmaar Dichtbij)
Je moet er energie voor hebben, om elf uur ’s avonds. Let op dat hier niet het maaibeleid op zich aan de orde is, maar een voorstel tot een manier van evalueren, met wijkpanels.
Lees in HP/De Tijd van deze maand het volledige artikel van Bert Nijmeijer. Koop hem in de winkel of sluit hier een abonnement af.
