Waarom Nederland worstelt met de milde straf van Volkert van der Graaf
Volkert van der Graaf komt, definitief, op 2 mei op vrije voeten. Hoewel, de voeten van de moordenaar van Pim Fortuyn zijn de komende zes jaar nog wel enigszins gebonden. Hij moet zich wekelijks melden, mag niet in de buurt van Rotterdam, Den Haag of Hilversum komen, geen contact hebben met Fortuyns nabestaanden en heeft een verbod op praten met de media.
Het overheersende gevoel op Twitter en de rest van Nederland is dat het nog maar zo kort geleden is. Nog geen twaalf jaar terug werden de fatale schoten op het Hilversumse mediapark gelost na een interview van Fortuyn aan (destijds) 3FM’s Ruud de Wild. De wonden die de moord sloeg in de Nederlandse samenleving lijken nog niet voldoende geheeld om de vrijlating schouderophalend (‘Het recht heeft zijn beloop’) te onthalen.
Ook de politiek worstelt met dat gevoel. Premier Rutte zei in de verkiezingscampagne van 2012 nog dat hij de minister van Justitie zou wegsturen als Volkert van der Graaf vervroegd zou vrijkomen. Als hij in iemand een medestander had was het wel hardliner en collega VVD’er Fred Teeven. Die bood dapper verzet, maar stond voor een voldongen feit.
Dat is ook de reactie die de andere politieke partijen geven. Je kunt het er niet mee oneens zijn wanneer de regels zorgvuldig worden toegepast: Van der Graaf is deugdelijk onderzocht naar de risico’s en er is geen sprake van een psychische stoornis en ook geen risico van recidive.
Maar in de uitspraak van Rutte twee jaar geleden schuilt precies het gevoel dat Nederland nu beklemt: het voelt zo vroeg dat het ondenkbaar lijkt dat het ook echt kan.
Achttien jaar voor een enkelvoudige moord klinkt fors, maar het doodschieten van Pim Fortuyn gaat niet enkel over de moord op een anonieme persoon. Het gaat om een politicus die de samenleving opschudde en een fundamenteel debat aanwakkerde over de inrichting ervan. Voor wie dat kapotschiet is 18 jaar te kort, de samenleving heeft zich daar (nog) niet van kunnen herstellen.
Los van de vraag of de vervroegde vrijlating – die van 18 jaar nog eens 12 jaar maakt – een maas in de wet is, voelt het simpele feit dat Volkert van der Graaf na 12 jaar weer uit de gevangenis komt als een verlies van de rechtsstaat.
