Spring naar de content
bron: Jessy de Cooker

HP/De Tijd peilt: op zoek naar leven in reservaat Zeeuws-Vlaanderen

HP/De Tijd treedt voor de gemeenteraadsverkiezingen van woensdag 21 maart buiten de grachtengordel om te kijken wat er in den lande speelt. Neem het dorpje Philippine in de gemeente Terneuzen in Zeeuws-Vlaanderen, waar er achter de Zeeuwse dijken felle discussies woeden over krimp, ‘Belgeninvasies’ en de groeiende invloed van het bedrijfsleven op de leefbaarheid in dorpen.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Jessy de Cooker

Even pinnen zit er in Philippine niet meer in nadat de Rabobank in 2014 de pinautomaat van het dorp besloot te sluiten. “Er waren te weinig transacties en het was klaar, weg pinautomaat,” beschrijft  John Spuessens (73), het Philippiense kandidaat-raadslid van CDA Terneuzen, de redenering van de bankiers. De ontbrekende pinmogelijkheid is slechts een van de vele leefbaarheidskwesties die de tongen in het Zeeuws-Vlaamse dorp losmaken. “Onze dorpscultuur kwijnt weg,” moppert Spuessens.

John Spuessens bij een beeltenis van een mossel, de publiekstrekker van Philippine. Beeld:

Philippine is op het eerste oog een ingeslapen dorpje in het Nederlandse grensgebied. Een groot deel van de 2.055 inwoners werkt in een van de chemische fabrieken van de gemeente Terneuzen. ‘s Zomers leeft het dorp op tijdens de jaarlijkse kermis en de Mosselfeesten, een feestweekend eind augustus waarin het mosselseizoen voor de acht mosselrestaurants wordt geopend, en het eerste elftal van de lokale voetbalclub VV Philippine zorgt op zondagen voor sportief vertier.

Al valt de huidige selectie niet bij iedereen in de smaak. “De spelers komen tegenwoordig alleen maar ‘van buiten’ het dorp,” stelt Spuessens.

Strijd voor het behoud van kwijnende voorzieningen

Er zijn in Philippine – uw verslaggever is hier opgegroeid, maar woont hoog en droog in de grachtengordel – namelijk veel zekerheden weggevallen voor de Zeeuwen. Eigenlijk is Philippine een hele gewone dorpskern in de gemeente Terneuzen in het krimpende Zeeuws-Vlaanderen. Sinds het nieuwe millennium groeit de lokale bevolking van de gemeente – 54.588 Zeeuwen sterk, meer dan de helft van het totale aantal inwoners in Zeeuws-Vlaanderen – slechts in vier jaar van de zestien gemeten jaren, volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek. De regio kent, net als andere plattelandsregio’s in ons land, een lange traditie in de strijd voor het behoud van kwijnende voorzieningen.

‘In Philippine zijn veel zekerheden wegvallen voor de lokale Zeeuwen.’ Beeld:

De lokale CDA’er Spuessens heeft met een veertiende plek op de kieslijst weinig kans om in de Terneuzense gemeenteraad te komen, maar zijn partij heeft achter TOP/Gemeentebelangen de meeste zetels in de gemeenteraad.

Het CDA heeft er vijf, de helft van het zetelaantal van TOP. Sinds de vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2014 is het CDA de grootste partij in Philippine.

Spuessens is als oud-voorzitter van de het wielercomité en voormalige bestuurder van de voetbalclub een bekende in het dorp. “Ik probeer in het dorp gewoon stemmen te trekken ten faveure van mijn hogergeplaatste collega’s.” Hij hoopt met een groot stemmenaantal zijn fractie naar de leefbaarheid in Philippine te laten kijken.

Groene Pluim

Dat is in zijn ogen nodig, want er moet in de gemeente beter naar de dorpskernen omgekeken worden. “Bewoners klagen dat Terneuzen eerst komt bij hervormingen, gevolgd door middelgrote dorpen als Sas van Gent en Axel. Dorpskernen als Philippine hangen erbij,” stelt Spuessens die op een druilerige donderdagochtend zijn verhaal doet in dorpscentrum De Kaaie. “Er is op dit moment nog niets open, en dan sluit een van de twee lokale kroegen in april ook nog zijn deuren.”

Spuessens (“Hier zitten we wat warmer hè”) heeft er enkele dagen tijdens een speciale verkiezingsavond nog een CDA-prijs uitgereikt. “De Groene Pluim, voor hun goede dienst aan de leefbaarheid van het dorp. De beheersstichting van het dorpshuis wordt gerund door maar twee mensen. Daar verdienden ze een pluim voor. Daarnaast heeft het jongste lid van de activiteitencommissie de respectabele leeftijd van 70 jaar.”

Op de kaart- en biljartmiddagen komen wekelijks tientallen belangstellenden af. Toch zijn het volgens Spuessens niet meer de aantallen van vroeger.

De problemen van Philippine zijn ook merkbaar in andere kernen, stelt Spuessens. Als oplossing naar het ‘grote’ Terneuzen — 25.263 inwoners — verhuizen, zit er niet in. “Je koopt niet een duurder huis om alleen maar gebruik te maken van de voorzieningen in Terneuzen.”

De bushalte van Philippine, waar een keer per uur een buurtbusje mensen naar Terneuzen brengt. Beeld:

Vlaamse ‘vrienden’

Een oplossing tegen de krimp van Zeeuws-Vlaanderen wordt de laatste jaren gevonden in de immigratie van vele Vlamingen, die in de regio een goedkoper huis kunnen kopen dan in België. Het mes snijdt bij deze economische migranten aan twee kanten. De instroom van 301 Vlamingen in de gemeente Terneuzen in 2016 weet de krimp te remmen. Het inwonersaantal neemt daardoor in 2016 met ‘slechts’ 69 mensen af, maar de nieuwe buren uit het zuiden integreren amper.

Het gevaar is dat Zeeuws-Vlaanderen enkel als dependance van Vlamingen gaan dienen. Dorpjes als Philippine — dat al enkele honderden meters van de grens met België ligt — zullen door de ‘Belgeninvasie’ veranderen in spookdorpen, verwachten kritische denkers als Spuessens.

Voor de CDA’er is het zo klaar als een klontje. “Onze Belgische vrienden slapen hier alleen,” zegt hij. “Hun echte leven – school, werk en kind – is over de grens. Hoe meer we van dit soort figuren in het dorp krijgen hoe minder leefbaar het wordt. We moeten zorgen dat de huidige levensstandaard in de kernen niet slechter wordt.”

Peter de Kraker. Beeld:

Geen Koewacht’66

Toch zijn er ook partijen die juist kansen zien in de instroom vanuit het zuiden. Neem de lokale D66-fractie, die op veel vlakken verschilt van het CDA van Spuessens. In de drie gemeenteraadsverkiezingen sinds de vorming van de gemeente Terneuzen groeit D66 Terneuzen van nul zetels (2006) tot twee raadsleden (2014). Hetzelfde resultaat als vier jaar geleden zou betekenen dat lijsttrekker Peter de Kraker en zijn nummer twee Joke Naughton in de Terneuzense gemeenteraad komen.

Het zijn vooral lokale onderwerpen die de kiezer weten te raken in de huidige verkiezingsstrijd, vertelt het duo. De Kraker: “Laatst vroeg iemand me wat ik als D66’er voor de dorpskern Koewacht zou doen. Ons beleid is echter Terneuzenbreed, anders hadden we wel Koewacht’66 geheten.”

Dialoog

De partij wil zich echter met brede onderwerpen profileren tegenover gevestigde partijen als het CDA en lokale partijen als TOP/Gemeentebelangen.

Neem de instroom van Vlamingen in de dorpskernen, waarin D66 van mening verschilt met bovengenoemde partijen. “Je kunt Belgen moeilijk dwingen om als ze zich in Zeeuws-Vlaanderen hebben gevestigd hun kinderen naar een Nederlandse school te sturen of dat ze lid worden van een plaatselijke sportvereniging,” stelt De Kraker. “Wel kun je ze voorzien van goede informatie over onze voorzieningen op het gebied van onderwijs, sport en kunst en cultuur.”

Daarom stelt D66 een grensloket voor. “Pal op de grens met een Belgische en Nederlandse kant en de deur precies op de grens. In dit kantoor moet alles te vinden zijn.”

Vijfduizend drugstoeristen

Of neem de discussie over het coffeeshopbeleid. Tot de sluiting van coffeeshop Checkpoint — de grootste van Nederland — is Terneuzen dé wietstad van de regio. Op topdagen kunnen er vijfduizend mensen, vooral drugstoeristen uit België en Frankrijk, hun jointje in Terneuzen kopen. Onder druk van justitie wordt Checkpoint gesloten en de uitbaters vervolgd, maar de huidige coffeeshop Miami wordt drukbezocht.

Ben je voor een tweede shop, erkent D66 Terneuzen, dan ben je een paria. “De gedachte is hier in de regio al snel: doe maar gewoon, dan ben je al gek genoeg,” vertelt De Kraker. “Terwijl ik denk: sta open voor de dialoog, en stop niet meteen de hakken in het zand. Wij zouden willen praten over dat soort zaken. Na zo’n gesprek kan je het alsnog niet met elkaar eens zijn, maar dan heb je het in ieder geval besproken.”

Joke Naughton. Beeld:

Op dit moment blijft de gemeente hangen in haar eigen gelijk, terwijl de regio Zeeuws-Vlaanderen geregeld op kaarten van Nederland vergeten wordt. “De regio kampt nog steeds met een imagoprobleem,” stelt Naughton.

De film Weg van Jou – over een Rotterdamse die in Terneuzen moet werken – werkt hier volgens het D66-kamp niet aan mee. Naughton: “Waarom wil je dan, hoe grappig bedoeld ook, de indruk wekken dat we hier geen Wi-Fi hebben? Dat imago moeten we kwijtraken om de regio weer te laten opbloeien.”

De tekst loopt hieronder door. 

Proeftuin Zeeuws-Vlaanderen

Al enkele jaren wordt onder leiding van de Terneuzense burgemeester Jan Lonink (PvdA) gesproken over aan te halen Belgische banden door meerdere grensoverschrijdende samenwerkingen tussen de havens van Gent en Terneuzen. “Laten we ons dan maar meer richten op de Vlaamse Randstad (Antwerpen, Gent, Brugge) denk ik dan,” stelt De Kraker.

Er mag best wat veranderen, stellen de D66’ers. Naughton: “Misschien zijn we juist – omdat we toch een landje apart zijn – een ideale proeftuin voor allerlei experimenten.” Maar Zeeuws-Vlaanderen als elfde Belgische gewest met Philippine als Belgisch dorpje, daar moeten ze zelfs bij D66 Terneuzen niet aan denken. “We blijven Nederlanders,” klinkt het in koor.

De weg naar de toekomst van Zeeuws-Vlaanderen zullen de democraten anders willen bewandelen dan het CDA, maar deze stelligheid zal zelfs CDA’er Spuessens goed in de oren moeten klinken.

Is het ons toch gelukt om een meningsverschil achter de dijken op te lossen. Mosselen iemand?

Eerder verschenen in deze serie: