Anderson zou zich volgens Aziatische Amerikanen in de film namelijk bedienen van Japanse raciale karikaturen. De vraag is nu of dit een schoolvoorbeeld is van doorgeschoten politiek correct denken is. Of heeft hij inderdaad met een witte bril op geregisseerd?

Het universum dat Wes Anderson creëert in zijn films is normaal gesproken boven elke verdenking verheven. Neem bijvoorbeeld de nostalgische padvinderswereld van Moonrise Kingdom, de pluizige sprookjeswereld in The Fantastic Mr. Fox of de pastelkleurige miniatuurwereld rond The Grand Budapest Hotel.

De tekst loopt hieronder door. 

De buitenwereld dringt nauwelijks door tot Andersons realiteit. Hij besteedt zoveel aandacht aan de beelden en de dialogen dat alles er kunstmatig uitziet. De werkelijkheid is ver weg bij Wes Anderson. Alles zien we vanuit zijn strakke filmoog.

Alleen in The Darjeeling Limited vangen we een glimp op van India. Vanuit een trein die het enorme land doorkruist, zien een geromantiseerd en onschuldig beeld van het land. Het levert een soort exotische mooifilmerij op waar niemand zich aan kan storen. Of dat in elk geval niet deed toen de film uitkwam in 2007.

De tijden zijn echter veranderd. Filmmakers worden nu geconfronteerd met de Bechdeltest. Dit is een methode waarbij wordt gekeken of er minstens twee vrouwelijke personages in voorkomen met een naam die met elkaar spreken over een ander onderwerp dan het onderwerp ‘mannen’. In de nasleep van #MeToo wordt niet alleen het castingproces onder het vergrootglas gelegd – voorbij zijn de grijpgrage tijden – maar ook het soort rol dat vrouwen nu horen te krijgen.

Vrouwen als lustobject zijn ‘not done’, tenzij het satirisch bedoeld is. En wanneer Japanners en Chinezen nu nog als bordkartonnen bad guys worden gecast, keert de hele #BlackLivesMatter-beweging zich tegen je. Niet voor niets wordt de Marvelfilm Black Panther met zwarte actiehelden nu zo belangrijk gevonden: zwarte acteurs kunnen nu ook zwarte verhalen vertellen.

Hondeneiland

Terug naar Andersons nieuwste productie Isle of Dogs. De film speelt zich af in de fictieve Japanse stad Megasaki, ergens in de toekomst. Als de machtsbeluste Kobayashi burgemeester wordt en zich steeds meer als een dictator gaat gedragen, kan hij eindelijk wat doen aan de talloze honden in de stad waar hij zo’n hekel aan heeft. Ook heerst er onder de viervoeters een mysterieuze ziekte. Hij dumpt ze allemaal op Trash Island, een eiland waar alle vuilnis via een treintjessysteem wordt gedumpt.

Geen mens komt er, geen hond komt er vanaf. Tot het avontuurlijke jongetje Atari, toevallig ook het neefje van de gehate burgemeester, zijn eigen hond Spots zo mist, dat hij met een klein vliegtuigje de oversteek naar het eiland waagt. Daar bereidt hij samen met een aantal honden de terugkeer naar de mensenwereld voor.

Er zijn veel dingen opmerkelijk aan Isle of Dogs. Zo praten alle honden in de film keurig Engels, met stemmen van een sterrencast waaronder Bryan Cranston, Edward Norton, Jeff Goldblum en Greta Gerwig. Alle mensen in de film spreken Japans, dat bewust niet ondertiteld wordt om zo bij de kijker een gevoel van ontheemdheid op te roepen.

En dat werkt. Je sluit de perfect Engels sprekende honden in je hart, terwijl het onbegrijpelijke Japanse geroep van de Japanners een vormeloze massa maakt waar je je op geen enkele manier mee kan identificeren.

De tekst loopt hieronder door. 

‘Racistische stereotyperingen’

De bevolking volgt gedwee de Grote Leider, behalve een Amerikaanse uitwisselingsstudent die durft op te staan tegen Kobayashi. Het zijn precies deze menselijke typeringen waar de Amerikaans-Aziatische filmjournalist Justin Chang zich in een recensie eind maart voor de Los Angeles Times enorm over opwond. Hij beschuldigde Anderson zelfs van ‘racistische stereotyperingen’.

De honden zijn volgens hem personages met diepgang. De Japanners worden daarentegen als passieve en xenofobe wezens afgeschilderd, vatbaar voor volksmenners. En het uitzetten van zieke honden zou je als een metafoor kunnen zien van een xenofoob Japan dat niets moet hebben van buitenlanders. Justin Chang omschreef Anderson als een ‘witte Amerikaanse filmmaker met een onbegrijpelijk gebrek aan gevoeligheid’.

En hij was niet de enige in de VS. Zijn stuk kreeg van veel kanten bijval, vooral uit de Aziatisch-Amerikaanse gemeenschap. Zo zou Anderson de Japanse cultuur belachelijk maken en bewust blanke Amerikanen hebben gekozen om de stemmen van de Japanse honden in te spreken. Ook werd bedenkelijk gevonden dat Japan blijkbaar alleen door Engelssprekende buitenstaanders tot beschaving gebracht kan worden.  Een andere critica benadrukte vooral de lange Amerikaanse traditie van het belachelijk maken of zelfs opsluiten van Japanners in de VS.

De tekst loopt hieronder door.

Vooral in de VS is het een debat dat steeds levendiger gevoerd wordt. Hoe vrij mag je zijn om een groep mensen of een cultuur belachelijk te maken en er allerlei cliches aan te koppelen. De gevoeligheid hiervoor neemt steeds grotere vormen aan. Anderson verweert zich tegen alle aantijgingen door te zeggen dat de film slechts zijn fantasie is. “Het is een denkbeeldig Japan dat voortkomt uit het zien van talloze Japanse films,” aldus de regisseur.

Cannes

Omdat Anderson met zijn eerdere werk flink wat credits heeft opgebouwd, zal hij deze storm – is mijn inschatting – waarschijnlijk prima overleven. Maar de focus op politiek correct gedrag lijkt steeds meer de artistieke vrijheid van filmmakers te overvleugelen.

Op het Filmfestival in Cannes, dat nu net begonnen is, gaat het vooral over de hoeveelheid vrouwen in jury’s, de afwezigheid van Woody Allen en het vrouwonvriendelijke gedrag van regisseurs als Lars von Trier. Het gesprek van de dag gaat nadrukkelijk niet over grensverleggende films of over de vrijheid van makers om zich niet te hoeven schikken naar een heersende moraal of politiek correcte opvatting.

Ironisch genoeg zal Isle of Dogs naar verwachting in Japan zelf weinig kritiek krijgen. De populaire cultuur spot er traditiegetrouw al met culturele cliches en is met bijvoorbeeld manga’s al veel politieke incorrectheid gewend. Japan is een gesloten samenleving, maar de mentale openheid van haar bewoners lijkt haast wel grenzeloos. De gebeten hond zijn ze in elk geval niet.

Isle of Dogs draait vanaf donderdag 10 mei in de bioscoop.