Waarom de ‘Klimaatzaak van de eeuw’ nog niet beslist wordt
Drie jaar geleden won duurzaamheidsorganisatie Urgenda de ‘Klimaatzaak van de eeuw’ tegen de Nederlandse staat. Opeens was Nederland gedwongen om de uitstoot van CO2 fors te verminderen. Nog datzelfde jaar ging de staat in hoger beroep. En vandaag (maandag, red.) is het zover. Zowel de staat als Urgenda houden hun pleidooi voor het gerechtshof in Den Haag.
“We blijven goede hoop houden dat wij opnieuw gaan winnen,” zegt Urgenda-directeur Marjan Minnesma. “Maar het blijft een spannende zaak, met name omdat er zoveel van afhangt. Naar aanleiding van de klimaatzaak hebben mensen van over de hele wereld weer hoop gekregen. Op veel meer plekken worden nu vergelijkbare rechtszaken gevoerd.”
De tekst loopt hieronder door.
Landen als België, Ierland, het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland, Nieuw-Zeeland, Noorwegen de Verenigde Staten raakten inderdaad geïnspireerd door de spraakmakende Nederlandse klimaatzaak uit 2015, waarin duurzaamheidsorganisatie Urgenda, samen met ruim negenhonderd mede-eisers een rechtszaak aanspanden tegen de Nederlandse staat. Doel van de rechtszaak was het verminderen van broeikasgassen af te dwingen via de rechter.
De rechtszaak werd tegen alle verwachtingen in gewonnen door Urgenda, waardoor de Nederlandse staat zich gedwongen zag om de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 25 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Een paar maanden na het vonnis ging de staat in hoger beroep.
Urgentie
Is er sinds de uitspraak in 2015 iets gedaan om de uitstoot van CO2 te verminderen? Nederland tekende in april 2016, samen met 172 landen het Klimaatakkoord in Parijs. De landen besloten hiermee de temperatuur op aarde niet verder te laten stijgen dan 1,5 graad. “De regering heeft een zeer ambitieus klimaatbeleid, waar zij momenteel dan ook druk mee bezig is,” zegt een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
Volgens Urgenda is er echter in de praktijk nog vrij weinig gedaan om broeikasgassen te verminderen. “Als je kijkt naar broeikasgassen in totaal, dan zitten we nu op 13 procent onder het niveau van 1990,” stelt Minnesma. “Puur gekeken naar CO2-uitstoot, dan zitten op sinds 1990 nog op precies hetzelfde niveau. Wij zien bij de staat dus geen gevoel van urgentie ontstaan, hoewel zijzelf wel beweren dat zij voor 2020 nog minstens de 23 procent kunnen halen.”
Het sluiten van kolencentrales zou volgens Urgenda een stap in de goede richting zijn. “Maar recent werd nog besloten dat de twee oudste kolencentrales in Nederland tot 2025 open mogen blijven,” vertelt Minnesma. “Drie nieuwe kolencentrales mogen zelfs tot 2030 openblijven. Daar snap ik eerlijk gezegd niets van. Hiermee heeft de staat zichzelf een vrij makkelijke en snelle stap ontnomen om een verschil te maken.”
Ambitie
Naar eigen zeggen gaat het beroep van de staat niet over het gebrek aan ambitie van de regering om de CO2-uitstoot te verminderen. “Die ambitie blijkt overduidelijk uit het regeerakkoord,” zo laat de woordvoerder van het overheidskamp weten.
Het probleem van de staat ligt naar eigen zeggen eerder bij het feit dat de rechter over deze zaak beslist. “De rechtbank lijkt de politiek buitenspel te hebben gezet in de uitspraak en daar is hoger beroep tegen ingesteld. Dit is een belangrijk punt waarover het gerechtshof duidelijkheid moet geven.”
“Dat heeft de staat inderdaad continu in de media geroepen,” reageert Minnesma op het zogenaamde trias politica-argument. “De overheid vindt namelijk dat een zaak als deze uit principe is voorbehouden aan de politiek. Echter zien wij, op de manier waarop zij dit beroep aanpakken, dat de staat alles in de strijd gooit om het beroep te winnen. Zelfs die 25 procent proberen ze van tafel te vegen. Ik vind dat een vals spel, net doen alsof dit alleen een principekwestie is, terwijl elk argument in de strijd wordt gegooid.”
Nieuwe ronde
Een zaak als deze is volgens Urgenda overigens een vrij normaal gegeven binnen de rechtsstaat. Zo komt het vaker voor dat lastige dossiers, waar de politiek niet uitkomt, door de maatschappij worden voorgelegd aan de rechter. “Sterker nog,” zegt directeur Minnema, “de rechter is er om burgers te beschermen tegen een overheid. Daarvoor hebben we een onafhankelijke rechter. Dit gebeurt dan ook aan de lopende band. Zo is het bijvoorbeeld gegaan bij stakingsrecht, abortus en euthanasie.”
Na de uitspraak van het gerechtshof in Den Haag in het hoger beroep zal ook deze ronde nog niet het einde betekenen van de geruchtmakende Klimaatzaak. Volgens Minnesma is de kans groot dat de verliezende partij nog in cassatie gaat bij de Hoge Raad. “Dus wie ook verliest, er komt zeker nog een ronde achteraan,” aldus Minnema.
De Klimaatzaak is live te volgen op rechtspraak.nl.
