Door wie werd ‘geheime’ relatie Han ten Broeke gelekt?
Wie lekte de ‘grensoverschrijdende’ affaire van Han ten Broeke aan HP/De Tijd en zorgde voor de ondergang van het prominente VVD-Kamerlid? Was het een dolksteek van oud VVD-collega Ton Elias? Was het VVD-er Wybren van Haga, die in onmin leeft met de fractie? Of was het toch coalitiepartner D66? Kortom: is er sprake van een ordinaire afrekening in het milieu, een politiek complot?
Politiek kan een heel smerig vak zijn. Een anekdote maakt duidelijk waarom. We moeten daarvoor terug naar eind vorige eeuw. In 1994 laat CDA-premier Lubbers zijn beoogde opvolger als minister-president, CDA-lijsttrekker Elco Brinkman – ogenschijnlijk uit het niets – keihard vallen. Dit gebeurt kort voor de landelijke verkiezingen. Lubbers zegt op een politieke bijeenkomst: “Ik ga persoonlijk maar eens stemmen op de nummer drie van de lijst, Ernst Hirsch Ballin.” Het betekent de politieke doodsteek voor Brinkman. De rest is parlementaire geschiedenis. En nee, dit is niet de anekdote. Die komt nu.
Niet veel later maak ik als onderzoeksjournalist een televisiedocumentaire, onder meer over de snoeiharde exit van CDA-kroonprins Elco Brinkman. Wat heeft zich zoal achter de schermen van het CDA afgespeeld? In dat kader spreek ik ook met een oud CDA-minister. Dit gebeurt op zijn vroegere departement, in een vergaderzaal om precies te zijn.
Het gesprek, dat een vertrouwelijk karakter heeft, duurt maar liefst drie uur. De betrokken CDA-bewindspersoon vertelt in geuren en kleuren hoe het zo slecht heeft kunnen aflopen met partijgenoot Elco Brinkman, die ‘natuurlijk volstrekt ongeschikt was voor de baan van premier’. Daarbij vindt de oud CDA-minister het geen enkel probleem ook bijzonder pijnlijke details over Brinkman te onthullen. Inderdaad een ‘vuil spelletje’, zult u denken.
Hoe bizar de omgangsvormen in de politiek zijn, blijkt wanneer de conversatie is afgelopen. Mijn ‘ministeriële’ bron loopt na afloop van het gesprek mee naar de gang en begeleidt me persoonlijk naar de lift. Terwijl we daar lopen, slaat hij joviaal z’n arm om me heen, waarna hij zachtjes fluistert; “Doe je wel een beetje voorzichtig met Elco?”
Ik ben het voorval nooit vergeten. Het bewijst de bereidheid van sommige politici om collega’s bijna letterlijk een dolk in de rug te steken. Vertrouwelijk, dat wel.
Driftige speculaties in de media over ‘lek’ Ten Broeke
Ik moet eraan denken wanneer ik de reacties lees op de onthulling over de seksueel grensoverschrijdende activiteiten van VVD-Kamerlid Han ten Broeke. Meteen na het verschijnen van dit nieuwsverhaal op de site van HP/de Tijd, dat tot het aftreden van Ten Broeke leidde, wordt er in de media driftig gespeculeerd over wie dit verhaal ‘gelekt’ heeft.
Een sympathieke collega belt en vraagt: “Is het Ton Elias?” Dit oud VVD-Kamerlid heeft namelijk nog ‘een appeltje te schillen’ met zijn partij, zo meent de journalist in kwestie te weten. Een andere journalist is er vrijwel zeker van dat het gaat om VVD-Kamerlid Wybren van Haga, die bezig is ‘de VVD ten gronde te richten’, omdat hij in onmin zou zijn geraakt met zijn fractie. Een bekend scribent poneert zelfs publiekelijk de stelling dat coalitiepartner D66 betrokken is bij de val van Ten Broeke. Op die manier kan de weg worden vrijgemaakt voor D66-minister Sigrid Kaag om VVD-minister Blok op te volgen, wanneer deze binnenkort op zijn beurt moet aftreden vanwege z’n omstreden multiculti uitspraken.
Speculaties getuigen van een simpel beeld over journalistiek
En zo wordt er door velen vrolijk op los gespeculeerd over ‘het lek’ dat Han ten Broeke z’n Kamerlidmaatschap heeft gekost. Het getuigt van een tamelijk simpel beeld van hoe zo’n verhaal tot stand komt: Een bron belt op en levert een primeur aan die klaar is om te worden afgedrukt. Politieke wraak is het motief. Een kind kan de was doen.
Politieke wraak is het motief. Een kind kan de was doen
Maar zo gaat het zelden. Eigenlijk is nieuwsgierigheid de enige echte driver achter op onderzoek gebaseerde onthullingen. “Het geluk is met de ijverigen en bekwamen”, zei televisiejournalist Jaap van Meekren ooit. Dat journalistieke ‘geluk’ speelde zeker ook een rol bij het blootleggen van de geheim gehouden en ‘grensoverschrijdende’ escapade van Han ten Broeke.
Het begint allemaal met het openbare register nevenfuncties van de Tweede Kamer. Het VVD-Kamerlid heeft vorig jaar een adviesbedrijfje opgericht onder de naam Piscean Advice BV, waar hij actief bestuurder is. Maar waarom in hemelsnaam?
Wanneer ik de afdeling voorlichting van de VVD om opheldering vraag, word ik met een sms’je het bos in gestuurd. “Aan specifieke informatie per bedrijf kan ik je verder niet helpen.” Met een diepe zucht besluit ik het dan maar zelf te gaan uit te zoeken. Zo kom ik erachter dat Ten Broeke verzuimde een reis naar Antwerpen te melden in het reizenregister van de Tweede Kamer. “Een fout” aldus het Kamerlid, nadat ik hem hiermee confronteer.
Een van de bronnen die ik tijdens mijn onderzoek naar Ten Broeke spreek, wijst en passant en zonder de details te kennen, op het bestaan van een ‘hardnekkig gerucht’ dat de buitenlandwoordvoerder een relatie zou hebben gehad met een medewerkster van de VVD-fractie, die het daglicht niet kan verdragen. Dit zou hem zelfs een ministersbenoeming hebben gekost. ‘Dat weet iedereen in Den Haag’.
Een dagje rondbellen
Maar is het waar? Ik bel een dagje rond en ontdek dat inderdaad opvallend veel mensen iets over deze kwestie weten. Politici én journalisten. Ik stuit zelfs op het bestaan van een geheime overeenkomst tussen Han ten Broeke en de vrouw. Ik vraag het Kamerlid, zowel via email als via sms’jes naar de kwestie en dring aan op ‘persoonlijk contact’.
Het VVD-Kamerlid weigert echter inzicht te verschaffen in de juistheid van het ‘gerucht’. Zelfs wanneer ik de naam van de medewerkster in kwestie aan hem doorstuur, geeft hij geen krimp; “Ah, die heb ik eerder voorbij zien komen, maar ik zou echt niet weten wat ik daarover zou moeten melden”.
Op zoek naar de bron
Zonder on the record bevestiging van dit verhaal geen publicatie. En dus ga ik op zoek naar een bron die het verhaal kan bevestigen. In dat kader stuur ik de enkele dagen voor de publicatie een sms’je aan toenmalig VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra, die van de zaak op de hoogte moet zijn geweest. Ik schrijf: “Mag ik u een vraag stellen?” Die avond rond een uur of tien krijg ik een sms’je terug: “Waar gaat het over?” Daarop bel ik meteen het mobiele nummer van Zijlstra.
Na kort te hebben gesproken over zijn nieuwe baan in het bedrijfsleven, stel ik Halbe Zijlstra de volgende vraag: “Waarom heeft u niets gedaan toen u hoorde dat Han ten Broeke zich volgens een medewerkster schuldig heeft gemaakt aan grensoverschrijdend seksueel gedrag?” Halbe Zijlstra verdedigt zich vanuit een reflex tegen de suggestie dat hij ‘niets’ gedaan zou hebben en geeft aan dat hij heeft geadviseerd aangifte tegen Ten Broeke te doen.
Al tijdens het telefoongesprek realiseert Zijlstra zich dat hij teveel heeft gezegd. Maar dan is het al te laat. Immers het is een ‘on the record’ gesprek, waarbij geen vertrouwelijkheid is toegezegd. Ik beschik nu over de bron die ik nodig heb om te kunnen publiceren. Ten Broeke taxeert dat dit funest is en besluit daarop zijn Kamerlidmaatschap neer te leggen. Hij schat zelf in dat hij deze zaak politiek niet kan overleven. Van een ‘complot’ is geen sprake.
