Ruben van Zwieten: ‘Elite vertoont Audi Q7-gedrag met een middelvinger’
Ruben van Zwieten (Ermelo, 1983) schreef samen met Sander Schimmelpenninck (Hengelo, 1984) het boek Elite gezocht, een appèl aan de allerrijksten. Het is zondagmiddag en we spreken Van Zwieten in de Thomaskerk te Amsterdam-Zuid.
Zeg, waar gaat uw boek over?
“Over de vijf procent Nederlanders die wij de economische elite noemen; mensen met een behoorlijk vrij besteedbaar vermogen, denk aan bedragen vanaf een half miljoen euro speelgeld. Daarin zitten bijvoorbeeld bankiers, advocaten, accountants, tandartsen, dokters, en piloten. Daarin zitten private equities en tech-bedrijven, en consultants, zoals die van McKinsey. Veel van die mensen ontkennen dat ze tot de elite behoren en gedragen zich daarom ook niet zoals een elite zich behoort te gedragen. Ze nemen geen verantwoordelijkheid en gehoorzamen niet aan de noblesse oblige. Ze vertonen wat ik noem: Audi Q7-gedrag met een middelvinger. Dat is kwalijk.
“In de elite zitten de decision makers, en het zou heilzaam zijn als zij beslissingen gaan nemen die in het algemeen belang zijn, in plaats van hun eigenbelang. Daarvoor moeten zij inzien dat er soms meer belangen zijn dan economische. We zijn terechtgekomen onder het Angelsaksische juk waarin de mens enkel een productief wezen is. Nu wordt het tijd dat we afscheid nemen van dat lineaire neoliberale denken.”
Wat zijn de gevolgen van hun wangedrag?
“Een steeds groter wordende kloof tussen de elite en het volk, bijvoorbeeld. En die leidt weer tot proteststemmen tegen de elite. Links faalt om het volk daarin te ontmoeten en blijft maar bezig met identiteitsdebatjes. Terwijl, mensen zijn benadeeld in hun koopkracht, en denken: de elite heeft niet voor mij gezorgd, nu moeten ze maar weg. Dat zie je niet alleen in Nederland, maar ook in Italië, Amerika, en Frankrijk. In Amerika heeft men niet zozeer voor Trump gekozen, men wilde die kliek rond de Clinton-familie niet. Op de Champs-Élysées maken de gele hesjes Porsches kapot.”
Wat maakt dan een goede elite?
“Wij geloven dat alles te maken heeft met vorming. Nu zijn we overgeleverd aan elitaire, private scholen en business schools die kinderen zo snel mogelijk opleiden om in de private equity aan de slag te gaan. Het gehele onderwijs zou de mens centraal moeten stellen en zou moeten inzetten op verbeeldingskracht, gevoel voor rechtvaardigheid, literatuur, en poëzie. Een bankiersopleiding zou bijvoorbeeld ook een verplichte minor humanities moeten hebben, een afdeling die zich bezighoudt met bildung.”
Wat is de mooiste zin uit uw boek?
“De laatste zin mag er wel zijn, die gaat over verbeeldend taalgebruik:
Taal die uit de mond van de elite vandaag de dag ondenkbaar is geworden.”
Hoeveel verdient u hier nou mee?
“Dat valt vies tegen. Des te minder slim om het met z’n tweeën te schrijven. Het voorschot was tweeduizend euro, ofzo.”
En hoe snel schrijft u?
“Het hele proces heeft een jaar geduurd.”
‘Als je om drie uur ’s nachts met een gin tonic in je hand op het verjaardagsfeestje van Jort Kelder staat, en dan nog steeds verkondigt dat je de wereld moet redden, dan krijg ik daar wel natte ogen van.’
Hoe verliep de samenwerking met Sander Schimmelpenninck eigenlijk?
“Het was voor onszelf een verrassende combinatie. Onze samenwerking is pas ontstaan na een verzoeningslunch. Sander wilde dat ik voor zijn blad ging monopolyen met Thierry Baudet. Terwijl, ik had een keer iets heel lomps en onaardigs over mezelf en de stichting (De Nieuwe Poort – RvR) gelezen in Quote en wilde dus niet zomaar meewerken. Tijdens die lunch bleek dat we eigenlijk enorme verwantschap hebben.
“Daarna zijn we heel klassiek onze denkbeelden en opvattingen gaan uitwisselen, vaak al wandelend, en kwamen we uit bij dit boek. We hebben ook voortdurend samen geschreven. Zo zijn we bij hem in Hvar – Kroatië – geweest, en bij mij in Valencia. Dan waren we weg van alle afspraken en konden we ons goed concentreren.”
Wie is uw favoriete Nederlandstalige schrijver?
“Ik heb genoten van Tommy Wieringa’s De dood van Murat Idrissi. Ik vond het zo treffend omschreven hoe Marokkaanse meisjes uit Rotterdam zich geen Marokkaanse en geen Nederlandse voelen. Het laat zien waarom je mild moet zijn en waarom je die meisjes moet helpen om zich thuis te voelen in Nederland. Ook Grunberg vind ik erg goed.”
Welke literaire boeken zou de elite gelezen moeten hebben?
“De romans van Houellebecq, zodat ze weer verbeelding krijgen. Ze zouden uiteraard de Bijbel moeten lezen, om het mensbeeld van broederschap – (m/v) – te leren kennen. Laat hen maar eens beginnen met Genesis, daarin wordt hen door de figuur Jakob, de hielenlichter, een spiegel voorgehouden en getoond dat de wereld niet alleen maar uit competitie bestaat.
“En ik zou ze Multatuli’s Max Havelaar aanraden, want de elite is gaan lijken op Batavus Droogstoppel: een saaie koffiehandelaar zonder gevoel en romantiek.”
Tot slot: op het huis van welke schrijver zou u wel een precisiebombardement willen laten uitvoeren?
Lachend: “Zo!
“Ervan uitgaande dat dit een verwijzing is naar Reve zal ik niet pacifistisch antwoorden dat we dat niet doen. Wat is je ‘ja’ immers waard als je niet ook ‘nee’ durft te zeggen tegen klootzakken die de boodschap van vrede in de weg zitten? Wacht, ik bel Sander – even overleggen met mijn coauteur.”
VZ: “Sander, een precisiebombardement; Jamal Ouariachi en Thierry Baudet hebben toch boeken geschreven?”
S: “Hebben die zinnige boeken geschreven dan?”
Waarom Thierry Baudet?
“Mensen hebben het idee dat-ie sympathiek is en het allemaal oprecht meent. Nou, we komen ‘m weleens tegen. Als je om drie uur ’s nachts met een gin tonic in je hand op het verjaardagsfeestje van Jort Kelder staat, en dan nog steeds verkondigt dat je de wereld moet redden, dan krijg ik daar wel natte ogen van.”
Elite gezocht van Uitgeverij Prometheus is nu verkrijgbaar.
