Als tegenwicht draaien nu twee films in de bioscoop die deze angst juist niet willen aanwakkeren, maar onderzoeken. Vorige week ging de documentaire A Good Terrorist in première, van de Nederlandse filmmaker Robert Oey. Het is een wat zwalkende film geworden, omdat nergens echt duidelijk wordt welk punt Oey hier nu eigenlijk wil maken. Maar wat de film wel goed laat zien, is hoe weinig zinvol het is om mensen die voor terrorisme zijn veroordeeld compleet te isoleren en uit de samenleving te gooien. Een radicale houding versterkt radicalisme, zo lijkt Oey te zeggen.

A Good Terrorist is een wat zwalkende film geworden, omdat nergens echt duidelijk wordt welk punt Oey hier nu eigenlijk wil maken

Hetzelfde beeld krijg je na het kijken van de speelfilm Le jeune Ahmed, die vanaf vandaag in de bioscoop draait. Het is de nieuwe film van de Belgische broers Dardenne, die bekend staan om hun sociaal-realistische drama’s, vaak over mensen aan de onderkant van de samenleving die worden weggedrukt door een overheidssysteem dat hen met een woud aan regels eerder lijkt tegen te werken dan te helpen.

Maar waar je in hun vorige films als Le Gamin au Vélo en Rosetta bijna automatisch medelijden kreeg met de hoofdpersonen – vaak slachtoffer van een overheid die als een tank over hen heen dendert – daar is het beeld in Le jeune Ahmed een stuk minder duidelijk. De film kan namelijk zowel door links als door rechts worden gebruikt om hun eigen gelijk te ondersteunen. Het lijkt erop alsof de Dardennes er niet helemaal uitkwamen.

Le jeune Ahmed gaat – zoals de titel al zegt – over de jonge Ahmed, een dertienjarige Belgische jongen uit een migrantengezin, die in de ban van de radicale islam raakt. Geïnspireerd door de koran en een vasthoudende imam verandert Ahmed van een onbevangen jongen in een met haat vervulde strijder voor het pure geloof. Terwijl iedereen om hem heen, van zijn ouders tot leraren op school, proberen hem niet te veroordelen maar juist voorzichtig toenadering te zoeken, gooit Ahmed zijn eigen glazen in door een schooljuf met een mes aan te vallen. Als hij in de jeugdgevangenis belandt, wordt zijn fanatisme alleen maar groter, ondanks alle liefde die hij van mensen om hem heen krijgt.

Zo schuiven goedbedoelende mensen om Ahmed heen hun grenzen steeds verder op. Leraren en hulpverleners schuiven hun eigen morele ankers steeds verder opzij om een brug te slaan naar de jongen. In een poging om Ahmed niet te laten afglijden, gaan ze deels zelf mee in zijn geloof en fanatisme. Maar het effect is tegengesteld. Zelfs bij zoveel liefde en empathie wordt Ahmed steeds radicaler, tot een moment dat er geen redden meer aan is. Zie je wel, zullen de hardliners zeggen, een zachte aanpak werkt niet. Hard optreden tegen dit soort jongens. Voor je het weet heb je er een terrorist bij.

Aanhangers van een socialere aanpak zullen juist focussen op het einde van de film, waaruit blijkt dat als je maar lang genoeg op een radicaal iemand inpraat en heel veel geduld hebt, er toch nog een kans is dat je uiteindelijk iemand weer als een normaal iemand de samenleving in kan trekken.

Je zou kunnen zeggen dat een jongen van 13 nog altijd een soort onschuld uitstraalt, waar je als kijker altijd met een bepaalde vertedering naar kijkt. Als de hoofdpersoon een man van 25 was geweest, vraag ik me af of zowel de makers als het publiek even vergevingsgezind waren geweest. Je wordt als bioscoopbezoeker met zo’n jongetje op een wel erg onprettige manier gemanipuleerd.

Toch vergeef je het de Dardennes allemaal. Domweg omdat het zulke fenomenale filmmakers zijn die als een vlieg op de huid van de hoofdpersonages zitten en niet willen loslaten tot ze de kern te pakken hebben. Het is een meesterlijke manier van het vertellen van een verhaal op microniveau met een zeggingskracht die het persoonlijke ver overstijgt. De regieprijs die ze op het afgelopen filmfestival van Cannes voor deze film kregen, is dan ook meer dan verdiend.

Je ziet dat de broers Dardenne in Le jeune Ahmed vooral optimisme willen uitstralen. Net als Oey in zijn documentaire The Good Terrorist probeert. Maar waar die laatste het fanatisme soms wat bagatelliseert, leggen de Belgische filmmakers de vinger op de zere plek. Geduld lijkt hier het toverwoord. Maar dat is in een tijd van hysterische tweets over ‘zwembadterroristen’ voor veel mensen waarschijnlijk teveel gevraagd.

Le jeune Ahmed en The Good Terrorist draaien beide nu in de filmtheaters.