Bij aankomst op de universiteit wacht Ionica uw interviewer op bij de afdeling wetenschapscommunicatie. “Wil je koffie?” vraagt ze als we de vergaderplek van haar afdeling betreden. Wanneer we vragen om thee, zien we een goedkeurende blik in Ionica’s ogen. Ionica zelf is een theedrinker, waarmee ze zichzelf naar eigen zeggen diskwalificeert als wiskundige volgens de gevleugelde uitspraak ‘a mathematician is a machine for turning coffee into theorems’.

Vanwaar uw interesse in getallen?
“Ik weet niet… Ik merkte in mijn omgeving dat ik eerder aandacht had voor getallen dan anderen. Als je om je heen kijkt zijn er eigenlijk zoveel dingen waarin een getal een rol speelt; het duurt meestal maar een paar minuten voordat je iets met een getal tegenkomt. Ik vind het heel interessant om te zien dat veel mensen er soms niet zo over nadenken, en bij x miljoen iets hebben van: het zal wel. Terwijl ik denk: zoveel miljoen? Klopt dat wel? Moet dat niet honderdduizend zijn? Hoe zit dat dan? Natuurlijk heeft het er domweg ook wel mee te maken dat ik als wiskundige ben opgeleid.”

Was het al vroeg duidelijk dat u voor wiskunde zou kiezen?
“Nee, eigenlijk helemaal niet. Het was niet zozeer dat ik als kind al heel erg met getallen bezig was. Ik dacht altijd dat ik meer bezig was met boeken lezen, totdat ik een keer mijn oude dagboeken teruglas en bleek dat ik als kind al dingen opschreef als: ‘Ik was vandaag naar het zwembad, het water was 27,2 graden…’ Dat je denkt: het zat er misschien tóch wel een beetje in. Ik ben uiteindelijk de bètakant opgegaan omdat ik er goed in was en ik het een verspilling van talent vond om er vervolgens niks mee te doen.”

Het wordt al snel ingewikkeld met al die decimalen, reeksen en sommen. Hoe kunnen we ons begrip over getallen vergemakkelijken?
“Ik denk voor een deel door gewenning. Ik ken een fantastisch verhaal over een journalist, die altijd zei dat hij een echte alfa was en niet kon omgaan met getallen. Hij was ergens in de veertig en wilde toen een vervolgopleiding doen waar hij wiskunde voor nodig had. Hij dacht toen: ‘weet je wat, ik ga gewoon wiskunde volgen vanaf het begin!’ Al zittende tussen de eerstejaars studenten kwam hij erachter dat als hij er heel hard voor werkte en alles super goed bijhield, hij gewoon tienen haalde. Terwijl hij dus zijn hele leven zei dat hij slecht was in wiskunde en het niet kon.
“Heel lang geleden deed ik een rekenshow met Joost Prinsen op tv. Hij lijkt toch altijd wel meer een alfa, maar ik weet nog dat hij zei dat als je niet kunt rekenen, je gewoon de hele tijd wordt belazerd. En toen dacht ik: ja… het is wel zo!
“Ik geloof het dus echt niet als mensen zeggen dat ze niet kunnen omgaan met getallen. Natuurlijk schrik je als je een formule ziet, maar dingen schatten kan iedereen.”

Wat maakt dat het getal als communicatiemiddel zo’n succes heeft?
“Wat maakt dat woorden zo succesvol zijn om te communiceren? Het is gewoon wat je hebt. Getallen bestaan; het zijn dingen die je kunt vastpakken. Bij het maken van beslissingen zijn getallen vaak ook heel prettig. Het klinkt vaak heel precies en wetenschappelijk, terwijl dat helemaal niet zo hoeft te zijn. Getallen kunnen ook een soort schijnzekerheid geven. Bijvoorbeeld bij het kiezen tussen twee hotels op vakantie, dan moet je zoveel dingen afwegen, maar als ze een score hebben – het ene hotel een 7,8 en de ander een 8,3 – kies je al snel voor het hotel met de hoogste score. Hoewel het helemaal niet hoeft te zijn dat het hotel met een 8,3 voor jou altijd beter is. Misschien krijgt-ie wel een heel hoge score van mensen die dol zijn op honden, terwijl jij honden haat.”

Mijn tankstation-vraag roept allemaal verschillende benaderingen op.

Getallen helpen de wereld beter te begrijpen.
“Ja, dat kan op een heleboel manieren. Vaak zijn het niet per se de getallen zelf, maar de wijze waarop ze gedefinieerd zijn. Of het nu gaat om werkeloosheidscijfers of productiviteit, die getallen zijn vaak op een specifieke manier gekozen en er zijn allerlei dingen weggelaten om tot die getallen te komen. Bij de hoeveelheid fulltime en parttime werkweken in verschillende landen bijvoorbeeld. Het kan zo maar zijn dat er een land tussen zit die 32 uur hanteert als fulltime werkweek, terwijl dat in Nederland parttime is. Je moet altijd heel goed kijken wat er echt is gemeten, en er niet blind op vertrouwen. Daar moet je strak op zitten.”

Heeft u nog tips?
“Mijn favoriete tip is om vaker dingen te schatten. Dat doe ik ook vaak in lezingen. Mijn standaardvraag is dan: ‘hoeveel tankstations zijn er in Nederland?’ Het grappige is dat mensen eerst zeggen: wat een rare vraag, weet ik veel? Maar als ze dan gaan nadenken… Wat zou jij doen als je het moet bedenken?”

Op basis van snelwegknooppunten een schatting maken van het aantal tankstations?
“Ja, dat kan. Iemand zei ooit tijdens een lezing dat als je in Nederland ergens met een lege tank komt te staan, je altijd wel in een uurtje naar een tankstation kunt lopen. Dat is ongeveer vijf kilometer. Als je Nederland dan opdeelt in blokjes moet er in elk zo’n blokje wel een tankstation zitten. Het opvallende aan de tankstation-vraag is dat ik in mijn lezingen allemaal verschillende benaderingen hoor, die gek genoeg allemaal ongeveer uitkomen op vierduizend. Zoiets is dus zo verbazingwekkend, je kunt dit soort hele grove schattingen dus heel goed maken.”

Wanneer we het interview eindigen, komt Ionica toch nog even terug op de tankstations. Ze kon het niet nalaten het precieze aantal na te rekenen. “Ik had vierduizend gezegd hé? Bij de laatste onderzoeken waren er 2098 onbemande en 2023 bemande tankstations. Bij elkaar 4121, dus inderdaad iets meer dan vierduizend.”

Superlogisch! is verschenen bij Uitgeverij Nieuwezijds.