Pieter is achttien als hij lid wordt bij Navigators. Hoewel hij zeker weet dat hij op mannen valt, vindt hij het lastig om na te gaan welke ruimte er daarvoor binnen het christelijke geloof is. “Als je uit een omgeving komt waar de wil van God belangrijker is dan je eigen wil, is de vraag hoe je homo kunt zijn op een christelijke manier best lastig.” 

Hij is open over zijn homoseksualiteit, ook al weet hij dat het aangaan van een relatie als homoseksueel omstreden is binnen Navigators. In 2013 solliciteert hij naar een bestuursfunctie. Uit respect voor de gemeenschap en omdat hij nog midden in zijn zoektocht staat, zegt hij in een persoonlijk gesprek toe dat hij tijdens zijn bestuursjaar geen relatie aangaat. Het is een afspraak die hij zelf voorstelt. “Ik was me er dondersgoed bewust van dat ik zonder zo’n toezegging niet in het bestuur was gekomen.”

Halverwege zijn bestuursjaar realiseert hij dat hij zichzelf in een keurslijf heeft geperst. Hij wil daten. “Ik realiseerde me dat het voor mij schadelijk was om mijzelf relaties te ontzeggen en liefdevolle verlangens te onderdrukken.” In een gesprek met een staflid speelt hij open kaart. “Toen werd het gesprek heel ingewikkeld.” Pieter heeft een belofte gedaan die hij moet nakomen. Doet hij dat niet, dan heeft dat gevolgen voor zijn bestuursfunctie.

Er volgen meer gesprekken waarin Pieter onder druk wordt gezet. Hij moet een keuze maken tussen daten of zijn bestuursfunctie. “Ik werd erg depressief, voelde me enorm afgewezen, gekwetst.” Het steekt hem niet alleen dat hij de gesprekken überhaupt moet voeren, maar ook dat het uitsluitend zijn verantwoordelijkheid wordt gemaakt. Zijn bestuursgenoten weten niets van de inhoud van de gesprekken. Ook de staf, die benadrukt dat ze begrijpen dat het ‘ingewikkeld’ voor hem is, schiet hem niet te hulp. Hij staat er alleen voor. “Het voelde alsof ik in de afgrond werd geflikkerd.” Het stopt pas wanneer hij aangeeft eraan onderdoor te gaan en zijn bestuursfunctie te willen neerleggen wanneer hij niet mag daten.

Ik realiseerde me dat het voor mij schadelijk was om mijzelf relaties te ontzeggen en liefdevolle verlangens te onderdrukken

Pieter

Om tot een oplossing te komen, haalt het staflid het landelijke bestuur erbij. “Ze zeiden dat mijn persoonlijke welzijn op dat moment belangrijker was dan hun principes.” Hij krijgt alle ruimte om tijdens zijn bestuursjaar te daten. Hij is wel een uitzondering, zo wordt benadrukt. “Ze zeiden expliciet: dit geldt alleen voor jou, maar zegt niets over hoe wij met andere homoseksuelen omgaan.” Pieter is een uitzonderingsgeval. “Hoewel ik blij was met dat besluit, is het natuurlijk ontzettend cynisch. Ik ben niet de enige die hierin vastloopt.”

Manipulatief

In 2017 is Jetke lid van Navigators Rotterdam. Ze is sinds twee jaar uit de kast en in haar naaste omgeving is het totaal geaccepteerd dat ze op vrouwen valt. Ook binnen de vereniging voelt ze zich op haar gemak, haar seksualiteit is in haar leven geen kwestie.

Ze benadrukt dat dit haar verhaal is, ze wil niet voor anderen spreken. Als voorzitter van haar dispuut is het de bedoeling dat ze ook kringleider wordt. Als kringleider leid je gesprekken over het geloof tijdens een dispuutsavond, de thematiek van die avond wordt bepaald door de nestor. Tijdens een gesprek met de nestor over haar voordracht als kringleider lijkt alles in kannen en kruiken, totdat deze op het einde van het gesprek zegt: “O ja, ik moet nog even bespreken met de staf hoe het zit met het feit dat je op vrouwen valt, of dat botst met je taken als kringleider.”

Jetke voert verschillende gesprekken met stafleden over haar homoseksualiteit. Daarin worden intieme gespreksonderwerpen aangesneden. Zo wordt er gevraagd hoe het voor haar is om lesbisch te zijn, hoe ze dat ervaart. Er wordt begripvol gereageerd op Jetkes situatie. Maar de beslissing staat al vast. Homoseksualiteit mag niet volgens de bijbel, dus is ze ongeschikt als kringleider. Naar een relatie of seksuele activiteit wordt niet gevraagd. “Het ging puur om mijn seksuele voorkeur.” Jetke ervaart het als manipulatief. Aan de ene kant is er veel begrip, aan de andere kant wordt ze afgewezen. “Je bent welkom, maar toch weer niet. Die tegenstrijdigheid maakt het verwarrend en moeilijk om voor jezelf op te komen op zo’n moment.”

Homoseksualiteit mag niet volgens de bijbel, dus is ze ongeschikt als kringleider

Het voelde alsof er een deur in haar gezicht werd dichtgeslagen. Ze begint te twijfelen aan haarzelf. “Doe ik het dan toch niet goed?” Haar geaardheid die totaal geen rol speelde in haar leven, is plotseling ‘een ding’. De vereniging die aanvoelde als een warm bad, toont ineens een ijzige kant. “Opeens hoor je: Wie je bent en wat je doet is niet goed, dus je mag geen functie bekleden.” 

Uitsluiting

De verhalen van Pieter en Jetke staan niet op zichzelf. Jarenlang heeft er uitsluiting op basis van geaardheid plaatsgevonden. Navigators is een ‘door en door’ missionaire vereniging. Dat ze ook een studentenvereniging zijn, is bedoeld om zoveel mogelijk studenten te bereiken. Het zorgt voor een inherente spanning tussen een vereniging waar studenten zich loyaal aan voelen, maar waar tegelijkertijd invloedrijke posities gekoppeld zijn aan een landelijke organisatie die een hele andere missie heeft: geloofsvorming.

Zowel Pieter als Jetke benadrukken allebei dat er onder studenten zelf geen sprake is van uitsluiting. Als homoseksueel ondervind je pas barrières zodra je opgaat voor een functie die betrekking heeft tot het geloof: kringleider, nestor of bestuurslid. Daarvoor moet dezelfde geloofsovertuiging centraal staan als die van Navigators Nederland. In die geloofsovertuiging is er heel weinig ruimte voor praktiserende homoseksualiteit. Pieter: “Tot 2018 was duidelijk het beleid dat je als homo geen relatie kan hebben wanneer je in aanmerking wilt komen voor een geloofsfunctie.”

Op de website van de verenigingen staat dat ze samenwerken met grote webwinkels als Bol.com en Coolblue, verzekeraar Inshared, en accountantskantoor Mazars

Dat daar niet volledig openheid over wordt gegeven, heeft te maken met de seculiere omgeving waarin de Navigator studentenverenigingen zich bevinden. Op de website van de verenigingen staat dat ze samenwerken met grote webwinkels als Bol.com en Coolblue, verzekeraar Inshared, en accountantskantoor Mazars. Als evangelische organisatie wil Navigators laagdrempelig zijn voor mensen die niet geloven. De grote angst van de organisatie is dat maatschappelijke kritiek ertoe leidt dat Navigators wordt gezien als een stel christelijk-fundamentalistische zeloten waardoor seculiere partijen niet meer met hen willen samenwerken. Pieter: “Voor hun missionaire doel is het helemaal niet gunstig om te weten wat voor controversiële dingen er gebeuren.” 

Gebrokenheid

Dat het opleggen van die geloofsovertuiging aan studenten zorgt voor precaire situaties voor homoseksuelen, komt terug bij zogenaamde vieringen. Een evenement op de sociëteit waarvoor een christelijke spreker wordt uitgenodigd en waar mensen een getuigenis kunnen afleggen. Sprekers worden uitgenodigd door de stafleden en bespreken allerlei soorten onderwerpen in het licht van God. Ook intiemere onderwerpen zoals seks voor het huwelijk, porno en masturbatie komen aan bod. 

Pieter herinnert zich de momenten dat homoseksualiteit werd besproken. Insinuaties worden gemaakt over de tegennatuurlijkheid ervan. Altijd komt dezelfde homoseksuele Navigatorsmedewerker langs. Een rolmodel die homoseksualiteit bespreekt, maar die ook de voordelen van een celibatair leven prijst en alleen in negatieve zin over homoseksuele relaties spreekt. De ‘gayscene’ is een groot Sodom en Gomorra, relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht gaan alleen maar om lust en zijn daarom niet gelijkwaardig. Trouw zijn is tenslotte niet mogelijk binnen zo’n relatie. Het is dezelfde boodschap als die in de koersbepaling wordt voortgebracht. “De homo is onderdeel van de gebrokenheid, heeft allemaal mooie kwaliteiten en prachtige talenten, maar een relatie is geen optie.”

De ‘gayscene’ is een groot Sodom en Gomorra, relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht gaan alleen maar om lust en zijn daarom niet gelijkwaardig

Jetke kan zich nog een keer herinneren dat er over homoseksualiteit wordt gesproken. Een jongen legde een getuigenis af over zijn homoseksualiteit. Maar duidelijkheid over of, en zo ja hoe, dit past in een leven met God is nooit gegeven. “Terwijl dat met alle andere onderwerpen wel wordt gedaan.” In plaats van bespreekbaar maken, werd homoseksualiteit doodgezwegen.

De suggestie om celibatair te leven is volgens haar al voldoende om je vraagtekens bij te zetten. “Je vraagt iemand om de rest van zijn leven geen seks meer te hebben, als diegene een goede christen wilt zijn… Het is een studentenvereniging, niet een heropvoedingskamp.” Wat Navigators doet, is het doordrukken van hun eigen geloofsovertuiging op jonge mensen die in de ontdekkingsfase van hun leven zijn, zegt ze.

Ruimte

Na jarenlange druk door leden om helderheid te verschaffen over homoseksualiteit, komt Navigators Nederland in 2018 met de koersbepaling. Sindsdien is het beleid in de praktijk anders. Ook LHBTI’s met een relatie mogen nu functies bekleden. Toch blijft homoseksualiteit een struikelblok. LHBTI’s ervaren veel meer drempels dan heteroseksuelen als zij een functie ambiëren. Er wordt gesproken over een ‘schaduwbeleid’ waar je als LHBTI ontzettend hard naar op zoek moet.

Allereerst worden ze geconfronteerd met de koersbepaling waarin staat dat de organisatie zich schaart achter het uitgangspunt dat de bijbel afkeurend is over homoseksuele relaties. Dat er desondanks wel ruimte is om een functie te vervullen als LHBTI met een relatie, wordt duidelijk gemaakt in persoonlijke gesprekken. 

De gesprekken creëeren een doofpotcultuur waardoor structurele problemen niet worden onderkend en systeemfouten er niet worden uitgehaald

Wat Pieter nu over het huidige beleid hoort, is dat LHBTI’s een apart persoonlijk gesprek voeren waarin wordt gesproken over homoseksualiteit. Dat extra gesprek is er niet voor heteroseksuelen. Die weten vaak niets van de gesprekken die LHBTI met stafleden voeren. De gesprekken creëeren een doofpotcultuur waardoor structurele problemen niet worden onderkend en systeemfouten er niet worden uitgehaald. Aan de ene kant wil de vereniging open zijn voor iedereen, aan de andere kant willen ze een bijbelvaste koers hanteren, waarin praktiserende homoseksualiteit niet thuishoort.

Het maakt dat emancipatie van homoseksuelen binnen de studentenvereniging nog steeds gefnuikt wordt. Pieter: “Heel veel christelijke LHBTI’s zijn tijdens hun studententijd bezig met waar ze staan. Dat is een ontzettend kwetsbaar en onzeker proces.” Komen zij dan tijdens zo’n gesprek tegenover iemand te staan die homoseksuele relaties afkeurt, dan is dat enorm intimiderend. “Dan krijg je heel snel gesprekken die over de schreef gaan en waarvan je later denkt: Waarom ben ik niet op mijn strepen gaan staan?” 

Ook Jetke beaamt dat juist christelijke LHBTI’s vaak op zoek zijn naar een plek waar ze geaccepteerd worden. En dat is niet het geval bij Navigators. “Wat zij proberen, is om je te vormen naar hun eigen ideeën.”

Wedstrijd

De reactie van Navigators Nederland dat het ‘de taal van de organisatie’ is, die het voor buitenstaanders moeilijk te begrijpen maakt, stoort hen mateloos. Schep als koepelorganisatie duidelijkheid. Dat je binnen Navigators Nederland als LHBTI niet weet waar je aan toe bent, maakt het onveilig. Het landelijke Navigators bestuur is al jarenlang op de hoogte van de wrange situaties die ontstaan door het beleid. De positie van LHBTI is een ondergeschoven kindje. Pieter: “Het is schrijnend dat mijn verhaal zich in 2013 afspeelt en dat het nog vijf jaar moest duren voordat er een stap is gezet, die ook nog eens ontzettend verborgen wordt gehouden.”

Om te zorgen voor een veilige positie van LHBTI binnen de vereniging, heeft Pieter geprobeerd om een platform voor LHBTI op te richten. Samen met een jongen afkomstig van een andere Navigator-studentenvereniging die een vergelijkbare situatie had meegemaakt, wilden ze met het platform LHBTI’s bijstaan tegenover de landelijke organisatie. Vanwege tijdgebrek kwam het project niet van de grond. Dat er niets veranderd, is ook inherent aan de verenigingen zelf. Die verversen zich elke vier jaar, de koepelorganisatie niet. LHBTI die een functie ambiëren, voeren een lokale strijd en zien na een paar jaar in dat ze een wedstrijd spelen die ze niet kunnen winnen. Meerdere locaties uiten kritiek op het landelijk beleid, maar afscheiding betekent volgens de statuten opheffing van de vereniging.

Lid worden van een groep die je niet accepteert, is alleen maar brekend voor jezelf

Jetke

Door nu te spreken, wil Jetke transparantie afdwingen: “Mensen moeten weten waar ze lid van worden.” Navigators gebruikt de vereniging als kerk. Door geen openheid te geven, lopen jonge LHBTI’s elk jaar weer tegen dezelfde problemen aan. Had Jetke geweten hoe de organisatie tegenover homoseksualiteit staat, was ze nooit lid geworden. “Absoluut niet, lid worden van een groep die je niet accepteert is alleen maar brekend voor jezelf.” Na haar tijd bij Navigators ging ze door een dal. Haar relatie met God is niet meer wat het is geweest. Ze viel letterlijk van haar geloof. “Ik was er klaar mee, wilde er niets meer mee te maken hebben.” Alhoewel ze het een plekje heeft kunnen geven, blijven er littekens. “Mijn relatie met God en het geloof is niet meer hetzelfde.”

Reactie Navigators Nederland

Na het artikel aan Navigators Nederland te hebben voorgelegd, reageert zij als volgt:

Wij zijn geraakt door de verhalen van Pieter en Jetke. De afgelopen weken ontvangen wij meer signalen van oud-studenten die zich in het verleden niet gekend en gekwetst hebben gevoeld. We komen graag in contact met LHBTI die zich herkennen in de verhalen van Pieter en Jetke om hun verhaal te horen en spijt te betuigen. Deze verhalen maken ons pijnlijk duidelijk dat wij als Navigators nog veel werk moeten verzetten om LHBTI zich welkom en geliefd te laten voelen binnen onze studentengroepen. 

Sinds 2018 is onze koers helder; we maken geen onderscheid tussen homo- en heteroseksuele studenten. De visie op homoseksualiteit zoals verwoord in de Koersbepaling behoort de landelijke organisatie Navigators Nederland toe, we vragen geen instemming aan verenigingen of studenten. Wij vinden het juist belangrijk dat er ruimte is voor verschillende visies op homoseksualiteit binnen onze studentengroepen zodat LHBTI, samen met God en de Bijbel, zelf kunnen kiezen welke weg zij in het leven willen gaan.