Spring naar de content
bron: bart maat/anp

Hoe kun je het in hemelsnaam verdedigen dat IKEA wordt geopend, maar musea en theaters gesloten blijven?

Vanuit zijn woonplaats Genua beschouwt Ilja Leonard Pfeijffer wekelijks een onderwerp dat het Nederlandse nieuws beheerst. Deze week: de prioriteiten die de Nederlandse regering hanteert bij de voorzichtige versoepelingen verraden een diep dedain voor alles wat naar cultuur ruikt. “Hoe kun je in hemelsnaam volhouden dat hoerenlopen minder risicovol is dan theaterbezoek?”

Gepubliceerd op:
Geschreven door: Ilja Leonard Pfeijffer

Dat de premier van Nederland zich tijdens zijn persconferentie van afgelopen dinsdag verwaardigde om de cultuursector überhaupt te noemen, was al heel wat. Weliswaar zei hij er niet expliciet bij dat het een zwaar getroffen sector betreft, zoals hij wel zei toen hij over de horeca sprak, en hij nam geen adjectieven als ‘belangrijk’ in de mond, zoals hij wel deed toen het over het onderwijs ging, maar met de kale vermelding kreeg de cultuur al heel veel meer aandacht dan gewoonlijk het geval is bij verklaringen van de regering. 

De cultuursector kan enkele minieme versoepelingen tegemoetzien. Buitenlocaties zullen onder allerhande strenge voorwaarden worden heropend. Openluchttheaters kunnen straks maximaal dertig geteste en geregistreerde bezoekers op anderhalve meter van elkaar zetten en na reserveringen en gezondheidschecks kan één persoon per tien vierkante meter ouderwets genieten van een openluchtmuseum. Theaters, bioscopen, musea en concertzalen die een dak hebben (dat zijn zo goed als alle theaters, bioscopen, musea en concertzalen), blijven voorlopig gesloten. 

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Kies een abonnement

Ik vroeg me af wat de regels zijn voor de bibliotheken en of er daar ook versoepelingen zijn voorzien. Maar op de site www.rijksoverheid.nl zijn ze de bibliotheken vergeten. Ik belde het publieksinformatienummer +31 20 205 1351 (het nummer dat beschikbaar is gesteld voor vragen vanuit het buitenland), maar de bijzonder vriendelijke en behulpzame mevrouw die mij te woord stond, kon ook geen informatie vinden over de bibliotheken. Ze moest het aan een collega vragen. Na negen minuten ruggespraak kon ze mij melden dat de bibliotheken gesloten zijn en blijven. “Het is gemakkelijker om die gewoon gesloten te houden dan om er speciale regelingen voor te treffen, zoals wel bij andere sectoren gebeurt”, zei de vriendelijke, behulpzame mevrouw. Ik dankte haar voor haar antwoord. 

Tijdens de persconferentie van afgelopen dinsdag kondigde Mark Rutte zichtbaar opgelucht aan dat de beperkingen voor sekswerkers zullen worden opgeheven

Kijk, voor alle duidelijkheid: het gaat mij nu niet om het feit dat allerlei locaties en sectoren gesloten moesten worden om de pandemie te bestrijden, noch om het feit dat er voorzichtigheid en terughoudendheid wordt betracht bij de heropening. Dat alles was en is even pijnlijk als noodzakelijk. Het gaat mij om de prioriteiten. 

Want de IKEA is al weken gewoon open. En tijdens zijn persconferentie van afgelopen dinsdag kondigde de premier van Nederland zichtbaar opgelucht aan dat de beperkingen voor sekswerkers zullen worden opgeheven. Hoe kun je het in hemelsnaam verdedigen dat mensen massaal door een doorstroomlocatie als een IKEA-winkel kunnen banjeren en dat de musea gesloten blijven, terwijl juist de musea allerlei protocollen hebben ontworpen die bewezen effectief zijn om de kans op besmetting te elimineren? Hoe kun je in hemelsnaam volhouden dat hoerenlopen minder risicovol is dan theaterbezoek? Hoe durf je je nog in het openbaar te vertonen zonder zak over je hoofd als je de bibliotheken gewoon botweg vergeet te vermelden op je uitputtende informatiesite? 

De prioriteiten die de Nederlandse regering hanteert bij de voorzichtige versoepelingen verraden een diep dedain voor alles wat naar cultuur ruikt. Het was een gewaarde steunpilaar van het Derde Rijk die zei: “Wanneer ik het woord ‘cultuur’ hoor, trek ik mijn revolver.” Het zou niet in mij opkomen om de huidige bewindslieden van Nederland met hem te vergelijken, want de greep naar het vuurwapen bewijst dat de cultuur hem nochtans niet onverschillig liet, terwijl de Nederlandse regering cultuur als volledig irrelevant beschouwt. 

De pandemie heeft ons ten overvloede nog eens ingepeperd dat cultuur essentieel is voor ons voortbestaan

De minachting voor cultuur is om twee redenen ongerechtvaardigd, om niet te zeggen een schande, een affront en een blamage. Ten eerste is de cultuursector geen franje, verstrooiing, of sier die de sluitpost vormt van de begroting. Als je de cultuursector per se op zijn economische merites wilt beoordelen, zoals de VVD graag doet, kan het geen kwaad om te beseffen dat de cultuursector de motor is van de Europese economie. Een recente studie van Ernest & Young (Europees herstel. De culturele en creatieve sector voor en na de coronacrisis, januari 2021) concludeert: “In 2019 had de culturele en creatieve sector een omzet van €643 miljard en een totale toegevoegde waarde van €253 miljard en waren de kernactiviteiten van deze sector goed voor 4,4% van het bbp in de EU als het gaat om de totale omzet. Dit betekent dat de culturele en creatieve sector een grotere bijdrage levert aan de economie dan de telecomsector, de hightechindustrie, de farmaceutische industrie of de autobranche.”

Maar deze eerste reden is niet eens de belangrijkste. Ook als het economisch belang geringer zou zijn, zou de tweede reden onverminderd van kracht blijven en die is dat cultuur de kern uitmaakt van wie wij zijn. De pandemie heeft ons ten overvloede nog eens ingepeperd dat cultuur essentieel is voor ons voortbestaan. We zouden de lockdowns niet hebben overleefd zonder boeken, films en muziek. Alle debatten die Nederland al jarenlang tot op het bot verdelen, zijn culturele debatten. Zonder besef van of toegang tot cultuur is het niet eens mogelijk te begrijpen wat zich op dit moment in de samenleving afspeelt, laat staan dat er wegen gevonden kunnen worden tot een vruchtbare dialoog en een oplossing van de tegenstellingen. Zeg maar eens dat cultuur een bijzaak is. We zijn mensen. En mensen bestaan bij de gratie van groepsverbanden, communicatie en samenwerking. Dit is cultuur. Cultuur is de bepalende factor geweest in ons evolutionaire succes. Cultuur is de kern.