Plagiaatroman Godfried Bomans afgestoft
De mooiste anekdote die ik ken over de schrijver Godfried Bomans, is door hemzelf opgeschreven.
Bomans zit eind jaren ‘30 in de bus naar Nijmegen om daar te gaan studeren. Hij heeft zijn hele hebben en houden in een koffer bij zich. Om elf uur ‘s ochtends gaat, ter hoogte van de Nijmeegse Waalbrug, de wekker af in Bomans koffer. Een passagier draait zich om en merkt droogjes op: ‘Meneer is geen vroegertje’.
Het is een typerend staaltje uit het wonderlijke leven van Godfried Bomans wiens bestseller Erik of het Klein Insectenboek (1941) dit jaar in een oplage van zowat een miljoen ten geschenke wordt gedaan aan alle leden van de Nederlandse Bibliotheken, in het kader van de actie Nederland Leest.
Bomans is in 1913 geboren en zou dus dit jaar 100 zijn geworden, vandaar. Hij stierf echter al in 1971, destijds tot diepe droevenis van de gehele natie. Want Bomans was verreweg de bekendste schrijver van zijn tijd, verscheen dikwijls op televisie, destijds nog een nieuw fenomeen. En hij verstond de kunst om zijn publiek, op televisie en in zijn stukken, aan het lachen te brengen.
Schaamteloze navolgingen van Engelse bestsellers
Bomans is tegenwoordig zo goed als vergeten. Hij kreeg nooit een literaire prijs, maakte zelden iets af en heeft nooit een oorspronkelijke roman geschreven. De spankracht van zijn ideeën beperkte zich tot korte verhalen, sprookjes en, later in zijn leven, interviews. Vooral over het teloor gegane katholieke volksleven dat hem zijn leven lang heeft getekend.
Wat hij in zijn romans deed zou tegenwoordig niet meer kunnen: het zijn stuk voor stuk min of meer schaamteloze navolgingen van Engelse bestsellers. In de jaren ‘40 en ‘50 kon je daar nog mee weg komen, het duurde jaren voordat een Engels boek de overkant van de Noordzee haalde. En de Nederlander was destijds veel minder Angelsakisch georiënteerd ontwikkelde mensen lazen Frans en zelfs Duits.
Bomans deed 12 jaar over het vertalen van The Pickwick Papers van Charles Dickens, dat geeft al een indruk van zijn werktempo. Hij hield er wel de inspiratie voor zijn eigen Pickwick, Pa Pinkelman, aan over. De dagelijkse strip was een groot succes in de Volkskrant van vlak na de oorlog. Ook deed hij een detectiveroman het licht zien, de avonturen van Bill Clifford. Opnieuw naar Engels voorbeeld, Sherlock Holmes van Arthur Conan Doyle. Goed geschreven, uiteraard, want Bomans scheef wel eens een slecht boek, maar nooit een slechte zin.
Het boek dat dit jaar wordt afgestoft door de bibliotheken, Erik of het Klein Insectenboek, is een geestige navolging van Alice in Wonderland van Lewis Caroll. Het heeft Nederland door de moeilijke oorlogsjaren geholpen omdat het luchtig en tijdloos is. De schrijver Bomans is er nooit meer overheen gegroeid.
———
Volg HP/De Tijd ook op Twitter en Facebook of schrijf u in voor onze nieuwsbrief!
