Het misplaatste dedain van boekrecensenten
Boekrecensenten zijn gemankeerde romanschrijvers, die uit pure frustratie over hun eigen tekortkomingen het werk van anderen afzeiken.
Zoals scheidsrechters in het voetbal gefrustreerde mannetjes zijn die thuis ondergeschikt zijn aan moeder de vrouw. Een belangwekkend verschil tussen beide is dat scheidsrechters anno 2013 nog steeds invloed hebben. Afgekeurde doelpunten of onthouden strafschoppen houden wekelijks de gemoederen van miljoenen bezig.
Veranderende realiteit
Het gezag van boekrecensenten is daarentegen al jaren tanende. Vrijwel niemand koopt nog een boek aan de hand van een recensie in de steeds dunner wordende boekenbijlages. Jongere generaties kopen boeken (als ze die al aanschaffen) op basis van interviews in grote tv-programma’s, columns van de auteur, online ‘lekenrecensies’ of op aanraden van mensen in hun persoonlijke omgeving. Boekrecensenten kunnen zich maar moeilijk in deze veranderende realiteit schikken.
In hun boekkritieken trekken zij steeds vaker van leer tegen de vercommercialisering van de boekenbranche. Het alomvattende kapitalisme waar winst maken de enige leidraad is zou de literatuur kapot maken. Schrijvers hoeven geen goede verhalen meer te maken, zolang ze maar een mooi marketingverhaal zijn. Willen auteurs (en hun uitgevers) nog goed verdienen dan moeten zij goedgebekt en mooi geknipt aan tafel verschijnen bij DWDD of Pauw en Witteman. Stille scribenten met jeugdpuistjes zijn ten dode opgeschreven, aldus het verzuurde recensentengilde.
De massa begrijpt niet wat literatuur is
Als reactie op de verloren machtspositie wentelt de recensent zich in zelfgenoegzaamheid. In ronkende bewoordingen wordt opgeschreven dat de hedendaagse literatuur niet deugt. Met name de jongere generatie moet het ontgelden. Hun verhaallijnen zijn te dun, de grappen te flauw en de jongerentaal is platvloers. Ook het publiek dat en masse dezelfde verkeerde boeken koopt (Kluun, Brown, Gijp, Fifty Shades) heeft het zelden begrepen. Gelukkig begrijpen de recensenten wel wat echte literatuur is.
Boekrecensenten hebben een hang naar complexe verhalen met ontelbaar ondoordringbare lagen. Wil je de heren literatuurcritici een stuk laten uitlezen dan dient het doorspekt te zijn van dure en archaïsche woorden. Larmoyant. Suspense. Narratief. Vigerende. Hypertrofisch. Anachronisme. Crème brûlée.
Misplaatst dedain
Een recensent van Het Parool maakte de lezers van James Worthy ooit uit voor debielen. Zulk dedain tegenover het grote publiek is misplaatst. Literatuurcritici lezen boeken als een intellectuele puzzel die het leven een stukje completer dient te maken. Een groot deel van de lezers leest louter voor het vermaak of het opzienbarende karakter van het verhaal. Zij hebben geen behoefte aan doorwrochte duidingen.
De media hebben voor hen op boekengebied hoogstens een signaleringsfunctie. Jonge literatuurliefhebbers benaderen de literatuur pretentieloos. Eén van de grootste literatuurevenementen gericht op jongeren, Literaturfest, heeft als onderschrift ‘niet gehinderd door enige kennis van zaken’.
Nostalgisch sippen
Waarom zou je als literatuurrecensent nostalgisch gaan sippen over de teloorgang van de literaire kwaliteit? Waarom zou je willen dat iedereen dezelfde hang naar complexe zware literatuur heeft? Wat geeft het dat jouw machtige positie afkalft ten gunste van Van Nieuwkerk en blurbs als Kluun, Linda de Mol en Albert Verlinde? Wat maakt het uit dat jouw vak de vuurtorenwachter en lantaarnopsteker achterna gaat? Maak je toch niet druk om de platvloerse smaak van het publiek. Stoor je niet aan gemakkelijke meningen en populistisch geneuzel over gemankeerde romanschrijvers.
Geniet
Neem een voorbeeld aan William Stoner, de hoofdpersoon in het schitterende boek Stoner van John Williams (nee, niet die van RTL 4). Hij liet de kans om afdelingshoofd van letterkunde op een universiteit te worden schieten. De man was niet geïnteresseerd in macht, maar in literatuur. Een positie als eenvoudige docent Engels gaf hem de kans om zich over te geven aan de liefde voor literatuur. Laat de teloorgang van je machtspositie niet omslaan in rancune over de steeds stevigere greep die marketing heeft op de boekenwereld, maar focus op de liefde voor literatuur en de mooie verhalen die nog steeds geschreven worden.
