Joost Zwagerman leest: Flaubert, Bellow en Nabokov

Joost Zwagerman (1963) is een veelzijdig auteur. Hij is de schrijver van bestsellers als Gimmick! en Vals Licht, schreef dichtbundels en tig essays. Op 29 oktober verschijnt zijn magnum opus: Americana. Thans werkt ‘de meest complete schrijver van zijn generatie’ (dixit H.J.A. Hofland) aan een nieuwe roman, een nieuwe dichtbundel en is hij nauw betrokken bij de mogelijke verfilming van Gimmick!.

/Nachtkastje
Op mijn nachtkastje liggen drie boeken: Hôtel du Nord van de grootst nog levende schrijver van Nederland, Remco Campert. Zelfs nu hij de gezegende leeftijd van 84 jaar heeft bereikt, heeft hij weer een geweldige roman afgeleverd. Daarnaast ben ik begonnen in Alles wat is van James Salter, het boek dat iedereen ondertussen al gelezen heeft, behalve ik. En Kus me, straf me van Marja Pruis. Ik vind het heerlijk om verschillende boeken, en dan het liefst ook verschillende genres, door elkaar te lezen. Dat ‘ijsschotsen springen’, van boek naar boek, doe ik al jaren.

/De Grote Drie
Wat zijn volgens u de drie beste romans ooit geschreven, en waarom?

> Madame Bovary, Gustave Flaubert. (1856)
Een must read voor iedereen die ernst maakt met het schrijverschap. Van Flaubert leer je zorgvuldig en effectief formuleren; iedere zin uit dit boek staat er fier gebeeldhouwd bij. En wat is Emma Bovary nu eigenlijk voor een vrouw? Een smachtende romantische en zinnelijke vrouw of een eeuwig ontevreden zeurwijf uit de kleinburgerij? Allebei misschien – dat is het raadselachtige.

> Herzog, Saul Bellow. (1964)
Soms vallen boeken bij herlezing tegen – maar in geval van Herzog snapte ik niet waarom ik bij eerste lezing niet had gezien wat voor een briljant boek dit is. Het gaat over een briljante man, Moses Herzog, die door iedereen wordt bewonderd, maar die tegelijkertijd in een diepe bestaanscrisis verkeert. Alles van en over de wereld weten, en tegelijk niet (meer) weten hoe je van uur tot uur moet leven – ziehier de hel waar Moses Herzog in vertoeft.

> Lolita, Vladimir Nabokov. (1955)
Bestaat er iemand die de stijl van Nabokov kan overtreffen? Ik denk van niet. Lolita is een van zijn vele meesterwerken. Je kunt het boek blijven herlezen, omdat Nabokov van iedere zin een kunstwerk weet te maken.

Het wonder is dat je Humbert Humbert vanwege zijn aanrandingen van de twaalfjarige Dolores Haze wel verachtelijk móet vinden, en je je allesbehalve met hem kan identificeren, maar dat het verhaal van hun verbintenis je niettemin wél bij de lurven grijpt en meesleept.

Nabokov zei ooit: ‘Het domste dat een lezer kan doen is zich tijdens het lezen identificeren met een personage.’ Lolita vormt de illustratie bij die stelling. De ideale lezer identificeert zich niet met een personage, maar stelt zich open voor het verhaal, en dan vooral ook voor de stijl van een roman.

/De Grote Een
De beste schrijver ter wereld is naar mijn smaak Vladimir Nabokov. Op stilistisch niveau is hij, denk ik, door niemand te evenaren of ooit geëvenaard. Los van het feit dat je, al lezende in Nabokov, leert dat je in alle nederigheid dankbaar mag zijn voor het, in vergelijking met Nabokov, beperkte talent dat ons allen (de rest van de schrijvers ter wereld) gegeven is. Ik leerde van hem dat ieder woord telt. Dat stijl, zoals Nabokov het zelf typeerde, ‘het eerste en laatste bezit’ is van iedere schrijver. En daar sluit ik me graag bij aan. Stijl is alles.

/Leeslijst

Welke kunst heeft Joost Zwagerman thuis aan de muur hangen? Waarom worden door hem bewonderde schrijvers als Herman Stevens en Bas van Putten nooit genomineerd voor een literatuurprijs? En welke cabaretier is volgens hem ‘de Toon Hermans van zijn generatie’?

Lees het in HP/De Tijd, vanaf 16 oktober in de schappen.

Volgende week: Kees ‘t Hart