Spring naar de content

Amateuristische Vestia-enquêtecommissie gaat niets toevoegen

Vorige week heb ik een groot deel van de verhoren door de Vestia-enquêtecommissie gevolgd. Vervolgens is het interessant om te zien hoe de media er verslag van doen. De rode lijn: media en politiek zijn in dit geval vier handen op één buik in hun verontwaardiging. En in hun onbenul.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Dr. Doom

Vestia had op z’n top zo’n 75.000 woningen in portefeuille, en het speelde een ook door de politiek opgedrongen rol van veilige haven voor in problemen geraakte kleinere corporaties.

Laat ik, bij wijze van voorbeeld, eens aannemen dat elk van die 75.000 woningen een marktwaarde heeft van gemiddeld 100.000 euro; dan was het balanstotaal van Vestia ergens rond de 10 miljard euro, minimaal. Want daarnaast zijn er steeds de in ontwikkeling zijnde projecten. Blijkens Vestia’s jaarverslag over 2012 bedroeg het balanstotaal inderdaad zo’n 11,5 miljard.

De omzet van Vestia moet honderden miljoenen hebben bedragen.

Voor mij staat het vast dat er bij Vestia sprake was van omkoping en corruptie. En dat er veel te overmoedig is omgesprongen met risico’s die uiteindelijk een verlies van meer dan 2 miljard opleverden. Al die feiten staan vast, daar heb je geen commissie meer voor nodig die openbare verhoren afneemt.

Topman Erik Staal is sinds het debacle weggezet als de verpersoonlijking van dat alles, en daarbij lopen feiten, fictie en gewenste uitkomsten nogal door elkaar. De omvang van de getallen maakt een bevatbaarheid door de man in de straat ook niet makkelijk, en het is gênant dat een enquêtecommissie ofwel die man in de straat blijkt te zijn, ofwel bewust dat soort onderbuikgevoelens exploiteert.

Deel van het schandaal is het inmiddels geworden dat Staal een half miljoen verdiende en een dito pensioenopbouw genoot. Om die pensioenverplichting te kunnen nakomen, werd er op de valreep van zijn vertrek nog 3,5 miljoen bijgestort.

Het gaat hier inmiddels niet meer om de juistheid van die bedragen, maar om het feit dat de bedragen hoog zijn en om die reden alleen al niet kunnen deugen. Nog schandelijker: Staal heeft een huis op de Antillen. Dat hij dat gewoon uit eigen zak betaalde, doet er kennelijk niet toe.

Marktconform salaris
Een salaris van een half miljoen voor het leiden van een onderneming met een balanstotaal en omzet zoals ik die schetste is niet exorbitant, wat het onderbuikgevoel ook ingeeft. Het is misschien zelfs wel minder dan marktconform. De bedragen die als pensioenverplichting daarbij horen zijn dan navenant; Jan Modaal is zich er ook niet van bewust dat er voor de nakoming van zijn pensioenverplichtingen doorgaans tonnen op zijn naam bij zijn pensioenfonds staan.

De vraag of een publieke organisatie als een woningcorporatie dat soort salarissen zou moeten betalen is een andere, maar er is ruim voldoende toezicht geregeld, direct en indirect vanuit de ooit door de Tweede Kamer opgetuigde wetgeving. Tot zover valt Erik Staal niets te verwijten. Zo goed als vaststaat dat hij zich op geen enkele wijze heeft verrijkt door persoonlijk beter te worden van transacties die door Vestia werden gedaan.

Als topman is hij uiteindelijk eindverantwoordelijk voor alles wat er binnen Vestia gebeurde en de gevolgen daarvan. Die verantwoordelijkheid gaat hij niet uit de weg, maar, zoals dat gaat in een onderneming van deze omvang, veel taken zijn gedelegeerd. Uit de verhoren van Staal en zijn financiële man komt een beeld naar voren van een onderneming waar het vooral de laatste jaren misging omdat er te veel vertrouwen en te weinig controle was. Zeg maar wat kiezers tenminste een keer per vier jaar doen bij verkiezingen. Daarvan heeft binnen Vestia één persoon door fraude en omkoping kunnen profiteren, en die persoon werd dan ook gearresteerd en is inmiddels weer vrij, in afwachting van zijn proces..

Renterisico’s afdekken is normaal beleid
Wat bij dit alles niet vergeten mag worden, is dat het afdekken van renterisico’s prudent en daarom normaal beleid is. Dat Vestia geen rekening heeft gehouden met de extreem lage rentes – het gevolg van politiek beleid – waardoor ook pensioenfondsen zijn overvallen, dat is maar in beperkte mate verwijtbaar. Wat wel verwijtbaar is, is dat er méér dan de renterisico’s werd afgedekt, kennelijk met de bedoeling om gewoon aan geldmarkttransacties te verdienen. Daardoor werd het gat, dat ook bij allerlei andere overheden is ontstaan vanwege daar aangegane renteswaps, onnodig groter.

Wat mij opvalt aan de enquêtecommissie is dat de leden niets begrijpen van hoe het in grote ondernemingen toegaat. Vestia was gewoon een grote onderneming, en het was de wens van de politiek om het dat te laten zijn toen ze de corporaties verzelfstandigde.

Zo doet de commissie er lacherig over dat de posities, voortvloeiend uit ruim vierhonderd renteswaps, in een Excelsheet werden bijgehouden en samengevat konden worden in één A4’tje. Maar ja, bij de overheid zijn ze gewend om tientallen miljoenen stuk te slaan aan mislukkende ict-projecten, vaak voor taken en functies waarvoor Excel zich heel goed leent. De commissie stelde niet één vraag over de juistheid van de in Excel opgenomen gegevens, terwijl die juistheid nu juist het enige relevante is. En een samenvatting op een A4’tje: daar kom je in Den Haag niet mee weg, het moet tenminste een vuistdikke rapportage worden, anders raken de bureauladen niet snel genoeg vol.

Ook maakte de commissie de overgang naar een andere externe accountant na tien jaar verdacht. Daar is niets verdachts aan; het zou juist verdacht zijn als je er langer dan tien jaar bij blijft, dan ontstaan er al snel te makkelijke verhoudingen tussen de controlerende en de gecontroleerde. Het is gewoon good governance om met vaste regelmaat van accountant te wisselen. En bovendien: daar ging Staal niet over, noch zijn financiële man. De aanwijzing van een externe accountant is aan de Raad van Commissarissen.

Het zijn maar twee voorbeelden van amateurisme bij de commissie, ik kan er tientallen noemen. Daarom maak ik me meer zorgen over de kwaliteit van de enquêtecommissie. Die gaat niets meer toevoegen of boven water krijgen. Wat er te weten valt weten we allemaal al.

Dr. Doom is een pseudoniem. Als belegger is hij verantwoordelijk voor het beleggingsbeleid van Beleggingsvereniging Fibonacci. Op het moment van het schrijven van deze column heeft de vereniging posities in Ahold, Akzo Nobel, ASML, DSM, Heineken, Philips, Shell en Unilever en is long in de AEX. De positie in de AEX is kortlopend en wisselt regelmatig. Die kan dus nu al anders zijn. Volg Dr. Doom op Twitter.