In de eerste plaats mens
In de documentaire Genderbende, een film van filmmaker Sophie Dros, vertellen vijf ‘genderfluïde’ jongeren hun verhaal. De meest begripvolle en ruimdenkende mensen kunnen zich, merken we, er niet van weerhouden Lisa, Anne, Lashawn, Selm en Dennis te vragen onder welk gender ze vallen. De vijf genderfluïde jongeren, hebben niet veel gemeen, slechts maar één ding overeenkomstig: ze kunnen geen uitsluitend antwoord geven op deze vraag. Ze kunnen niet en willen niet, maar ze zien vooral niet het maatschappelijk belang van een antwoord op deze moderne vraag.
Vraag het vijftal wat nu hun biologische geslacht is en ze kunnen volmondig zeggen wat ze ‘zijn’. Maar wat ze voelen is een tweede en de huidige maatschappij hecht er nog steeds erg veel waarde aan in welk hokje iemand kan worden ingedeeld. Ze zijn allen niet met deze hokjes bezig. Ze willen wel weten hoe ze zich zelf het prettigst moeten voelen, een basale vraag waar ieder ander individu ook mee bezig is. Toch wijkt hun zoektocht af van het normale, merken we in Genderbende.
Is dat iets nieuws, ofzo?
“Is dat iets nieuws, ofzo?” vraagt een nagelstyliste in de documentaire aan Lashawn. Haar naïviteit siert haar, en tegelijkertijd omvat deze vraag het grootste probleem. Het lijkt zo namelijk of genderfluïditeit een trend is waar de jongeren inspelen om een modern interessant fenomeen te zijn. Redenerend vanuit die onwetendheid lijkt het alsof men voornamelijk interessant voor de buitenwereld wilt zijn. In Genderbende zien we dat ze niks liever willen dan ‘gewoon’ meedraaien in onze samenleving.
Ze willen niet opvallen, en wel volledig geaccepteerd worden. Ook willen ze er wel over praten om taboes rond genderfluïditeit te doorbreken, maar tegelijkertijd er ook niet te veel focus opleggen. Het vijftal worstelt met het beeld dat de samenleving van hen heeft: een paradoxale worsteling die wel degelijke de moeite waard is om te bespreken. Centraal daarin staat de vraag of wij onze persoonlijkheid van ons geslacht of onze gender ontlenen? Of is gender niet per definitie sociaal bepaald en daarom buiten onze macht?
In de documentaire gaat het niet om mensen die zich lichamelijk willen laten verbouwen. Ze voelen zich anders dan het geslacht zich in de samenleving voorschrijft, maar hun lichaam hoeft daarom niet aangepast te worden, simpelweg omdat het biologische geslacht in hun ogen los staat van de persoonlijkheid.
Genderqueer
Deze genderfluïde mensen vallen ook wel onder de term genderqueer, een overkoepelende term voor genderidentiteiten die niet exclusief mannelijk of vrouwelijke zijn. Gender is opgebouwd uit meerdere componenten, namelijk: genderidentiteit, genderexpressie en sekse. Genderidentiteit slaat op het gender waar iemand zich mee identificeert en waar iemand zich mee ‘thuis’ voelt.
Dat is, zoals blijkt uit de documentaire al redelijk complex, want het is geen rechte lijn waar je je zelf makkelijk op kan plaatsen. Genderexpressie gaat om de zichtbaarheid van een bepaalde gender, wat er uitgedragen wordt naar de buitenkant. Wederom laat Genderbende zien dat dat ook geheel onzijdig kan zijn. Zelfs sekse kent meerdere varianten dan alleen man of vrouw. En nee, dit is niet iets nieuws.
Prettig hokjesdenken
Een van de urgente factoren om hier openlijker over te hebben is het welzijn van mensen als Lisa, Anne, Lashawn, Selm en Dennis. Van volwassen transgenders – niet hetzelfde maar soortelijke worstelingen – denkt 69 procent weleens aan zelfmoord, en 21 procent heeft een zelfmoordpoging gedaan. Maatschappelijk urgenter is het feit dat we nog steeds vasthouden aan het geslacht als rode draad in ons leven en gender als een elementair onderdeel in de vorming van onze karakters.
Denk bijvoorbeeld aan de verschillende marketingtechnische hokjes voor mannen en vrouwen en de roze kleur van het speelgoed voor meisjes, maar ook aan door het geslacht bepaalde elementen als banen en kleding. Daarnaast komen diezelfde hokjes met verwachtingspatronen en het zijn juist die verwachtingspatronen – een man zorgt voor de kost en de vrouw voor de kinderen – die het in de moderne tijden het zwaarst wegen.
Hokjesdenken is prettig. Het schept structuur, duidelijkheid en het is bovenal menselijk en onvermijdelijk. Maar langzaamaan komt men tot de realisatie dat die hokjes best wel vaak overlappen. Dat ze overlappen is niets nieuws, maar de realisatie wel. Tot die tijd dienen we genderfluïditeit maar even als een modern fenomeen te beschouwen, simpelweg om het een beetje bespreekbaar te maken. Of gewoon zoals Anne en Lisa Bosveld in film zeggen: “Wij weten wie we zijn, en dat is eigenlijk genoeg om te zijn.”
De hele documentaire is hier terug te kijken. U kunt ook op de onderstaande afbeelding klikken.
