Wie is hier de baas?
Al zijn ze gehavend, beteugeld of gekooid, de dieren van Charlotte Dumas stralen een fiere onafhankelijkheid uit. door Cecilia Tabak
Als een dompteuse loopt Charlotte Dumas door de zaal waar haar dieren een voor een hun plaats innemen. De helft van de portretten staat nog op de grond, sommige nog in bubbeltjesplastic, maar nu al lijkt het of de beesten geduldig wachten tot de laatste mens de deuren achter zich heeft dichtgeslagen en ze er ongestoord een beestenboel van kunnen maken. “Dat zo’n New Yorkse asielhond van de muur komt en dan bij zo’n zwerfdier uit Palermo aan de overkant gaat zitten…” Het idee staat Dumas wel aan. Want haar dieren mogen dan de sporen dragen van een zwaar leven een gerafelde tong, een afgebeten oor ‘je ziet toch dat ze een enorme veerkracht hebben’.
Tegelijkertijd realiseert ze zich ze dat haar foto’s van dieren, in de beperkte ruimte die de mens ze gunt, ook vaak schuldbesef en medelijden opwekken. “In die zin bieden mijn dierenportretten de mogelijkheid voor reflectie van een breed scala aan emoties die we herkennen of denken te herkennen: we zien onze eigen gevoelens erin terug.”
Via wolven in de sneeuw en tijgers die je zo indringend aankijken dat je hun geur haast ruikt, komen we in een zaal met monumentale portretten van paarden. Grijswitte schimmels poseren gracieus als ballerina’s, donkere werkpaarden torsen lijdzaam en onaangedaan hun last. Een prachtig beeld is dat van een liggend paard dat de kijker de rug toekeert, een houding die kwetsbaar is en tegelijk hautain.
Charlotte Dumas (Vlaardingen, 1977, tegenwoordig wonend in New York) heeft altijd al een fascinatie voor dieren gehad. Als kind wilde ze dierenarts worden, later diergedragskundige. Via de omweg van een opleiding aan de Rietveld en de Rijksakademie kwam ze uiteindelijk weer bij haar oude passie uit. Voor haar series observeert ze dieren met een eindeloos geduld, soms maandenlang, tot ze een handvol foto’s heeft die uitdrukken wat ze wil laten zien: de relatie tussen mens en dier, die weliswaar ongelijkwaardig is maar waarin het dier nooit willoos het onderspit delft, en de troost die uitgaat van de schoonheid van het dier.
Om die schoonheid te benadrukken, bracht Dumas vroeger zelf allerlei decorstukken mee. Nu werkt ze met de middelen die ze ter plaatse aantreft een bijzondere achtergrond, een uitgekiende lichtval om te zorgen dat de geportretteerde zo goed mogelijk tot zijn recht komt. Want, benadrukt ze, ‘mijn foto’s zijn ook een ode aan het dier’.
Charlotte Dumas: Paradis.
T/m 22 november 2009. Foam, Amsterdam.
Paradis. Uitgeverij d’jonge Hond. €27,50.
Like an animal, VPRO-documentaire over Charlotte Dumas, woensdag 16 september, 22.50 uur, Nederland 2.
