Davids en het debat
We kunnen er lang over praten, we kunnen er kort over praten. Het debat over de verklaring van premier Jan Peter Balkenende over het rapport van de commissie-Davids is voorlopig het beste van het jaar. Haagse Post ontkomt er niet aan; het is tijd voor de nabeschouwing. Over een partijdige Kamervoorzitter, een vernederde Mariëtte Hamer en een vlammende Femke Halsema.
Staatsecretaris van Defensie Jack de Vries schoot woensdagavond even terug in zijn oude rol als spindoctor. Naarstig bewerkte hij het en masse uitgerukte journaille. Het is een vreemd gezicht, een bewindsman die zich zo duidelijk ophoudt tussen de journalisten. Desondanks konden we ons niet helemaal aan de indruk onttrekken dat De Vries er op zijn minst een béétje van genoot.
De rol van Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet (PvdA) was overigens ook opmerkelijk. Zij valt doorgaans nauwelijks te betrappen op partijdigheid, maar die woensdag lag dat anders. Sterker nog, zij probeerde overduidelijk de coalitie uit de wind te houden. Toen de Kamer woensdag vroeg om een brief van en een debat met het kabinet, zei zij de betrokken ministers de ruimt te willen gunnen om ‘een verstandige brief aan ons te schrijven’. De minister-president is voor minder naar de Tweede Kamer geroepen. Opzichtig verdedigde ze partijgenote Mariëtte Hamer, die overduidelijk geen sterk debat beleefde. Hamer stelde namelijk een dag eerder dat ze zich niet kon voorstellen dat de PvdA-ministers het eens waren met de verklaring van Balkenende. Partijleider Wouter Bos moest haar echter tijdens het debat teleurstellen; hij stemde wel degelijk in met de verklaring.
Wat ons brengt op GroenLinks- fractievoorzitter Femke Halsema. Het debat was aangevraagd door Alexander Pechtold, maar degene die echt glorieerde was Halsema. Dat had vooral te maken met Pechtold. D66 kantte zich namelijk pas tegen de inval in Irak toen die begón. Halsema daarentegen had al in januari 2003, drie maanden voor de inval, samen met SP’er Harry van Bommel een motie ingediend die stelde dat VN-resolutie 1441 niet als excuus gebruikt mocht worden om een oorlog tegen Irak te beginnen. De strekking van die resolutie was dat Saddam Hoessein de wapeninspecteurs van de VN niets in de weg mocht leggen. George W. Bush liet zich echter niets gelegen liggen aan de motie van Halsema en Van Bommel en gebruikte de VN-resolutie als legitimatie voor zijn shock and awe-campagne. Met politieke steun van Nederland. En laat dat nou net de conclusie zijn van Willibrord Davids: het ontbrak de inval aan een volkenrechterlijk mandaat.
Halsema nam even de rol van oppositieleider op zich, en wist Balkenende vakkundig in de hoek te drukken. Want het ging maar om één ding: de inval in Irak was juridisch gezien niet legitiem. Wat de Kamer kwam te staan op een pareltje van een Balkenendiaanse uitspraak: “Ik zou destijds hetzelfde hebben gedaan als ik niet meer had geweten en de opvatting had die ik toen had. Daar sta ik gewoon voor. Als je met de inzichten van nu terug zou kijken, denk ik dat je het anders zou hebben gedaan.” Terwijl de premier zijn spreektijd was begonnen met: “Ik neem niets terug, dat is één.”
De spin van Jack de Vries ten spijt heerst nu het beeld dat Balkenende een knieval heeft gemaakt voor de PvdA. Niets is minder waar. Vice-premier Bos is gewoon akkoord gegaan met de verklaring die zijn premier aflegde. Begin februari komt het kabinet met een inhoudelijke reactie op het rapport, wat door een onvermijdelijk debat met de Tweede Kamer gevolgd gaat worden. Wouter Bos liet er dit weekeinde in Buitenhof geen twijfel over bestaan: de verhoudingen binnen het kabinet staan op scherp. Daar kan zelfs Jack de Vries niet tegenop spinnen.
