Verontwaardigingsdag

Wat leert ons Verantwoordingsdag, de dag waarop het kabinet zich amper hoeft te verantwoorden voor het financiële beleid, maar rollend over straat gaat over de eurocrisis en Griekenland?

Dat het voormalige CDA-Kamerlid Henk de Haan alsnog zijn gelijk haalt. Destijds in 2000, toen Griekenland bij de Europese Monetaire Unie kwam, was de econoom De Haan mordicus tegen toetreding, omdat hij de cijfers van de Grieken, die een bewijs van goed gedrag moesten zijn, ‘volstrekt onbetrouwbaar’ achtte, vertelt hij vanuit zijn woonplaats in Groningen. Uit OESO-rapporten was gebleken dat de Grieken allerhande boekhoudkundige trucs toepasten om hun begrotingstekort te drukken. De Haan was nooit een motietijger, maar toen wel. Zijn motie tegen de Griekse toetreding kreeg alleen steun van de SGP, en dat was te weinig. Geert Wilders, toen lid van de VVD-fractie, stemde voor toetreding.

Lekker puh? Nee, dat niet, daarvoor is het onderwerp te ernstig. Bovendien, nuanceert De Haan, heeft Griekenland het jarenlang niet slecht gedaan. Althans, het land trok geen aandacht. Duitsland en Frankrijk vlogen begrotingstechnisch uit de bocht, maar werden ook met rust gelaten. Dus wat zou je nou zo’n landje als Griekenland lastigvallen? Pas door de kredietcrisis zijn de alarmbellen gaan rinkelen, en toen de financiële markten eenmaal gingen snuffelen in de boeken, toen ze bloed roken, ja, toen ging het snel.

Wat is de parallel tussen het Griekenland van toen en van nu? De Haan: “Het volstrekte gebrek aan discipline bij de Griekse burgers om belasting te betalen, bij de bestuurders het volledig ontbreken van de wil om deugdelijke begrotingen te maken, om kortom de financiële huishouding op orde te hebben. Het interesseert ze allemaal niks. Dat is echt een volksaard.”

Het debat in de Kamer heeft De Haan niet gevolgd, zegt hij, want hij kan het op z’n zeventigste niet meer opbrengen om steeds naar Geert Wilders te moeten kijken. “Wat ik uit de kranten en via de radio heb meegekregen, stemt me treurig. Wilders heeft zich onbeschoft gedragen tegenover de premier, tegenover de VVD- en CDA-fractievoorzitters. Ik schaam me dat we met zo’n man in het kabinet zitten.”

Maar Wilders heeft toch dezelfde scepsis ten aanzien van Griekenland als De Haan in 2000? “Maar anno 2011 denk ik juist dat we Griekenland moeten steunen, want als dat land omvalt, dan volgen er meer en zijn we nog verder van huis. Wilders begrijpt dit niet, of wil het niet begrijpen, want die boodschap is natuurlijk te genuanceerd. Daar scoor je niet mee.”

De Haan voorziet dat Wilders eens in de twee, drie maanden flink om zich heen zal slaan, om verder te stijgen in de peilingen of om een daling tegen te gaan, waarna hij zich weer een tijdje gedeisd houdt.

Spannende tijden? Vermoeiende vooral, want de onderlinge stemming zal verslechteren en op een dag, bij de eerste de beste rimpeling, wordt een optelsom gemaakt en valt het kabinet.

Eens per jaar is het ook voor de nationale ombudsman, Alexander Brenninkmeijer, Verantwoordingsdag. Dan mag hij de Kamer tekst en uitleg geven over zijn bevindingen van het voorgaande jaar, neergelegd in het jaarverslag. Deze keer is hij in het gezelschap van de net aangestelde Kinderombudsman, Marc Dullaert.

Begin dit jaar, toen de Kamer moest bepalen of Brenninkmeijers termijn kon worden verlengd, had Geert Wilders gezegd ‘helemaal niets’ met hem op te hebben. Bij wijze van grap hadden Wilders en zijn fractie op Job Cohen gestemd, die helemaal geen kandidaat was, maar volgens de PVV’ers kon Cohen als ombudsman meer betekenen dan als PvdA-aanvoerder.

Van Wilders heeft Brenninkmeijer bij deze gelegenheid geen last, maar de wel aanwezige Hero Brinkman houdt hem in de gaten en lacht hem af en toe valsig toe. Een beetje begrijpelijk is die argwaan wel, want het verhaal van de ombudsman is elk jaar hetzelfde: de overheid krijgt van de burger een klein zesje, waar het een fikse zeven zou moeten zijn. 2,6 miljoen bezwaarschriften zijn er vorig jaar ingediend door mensen die menen dat zij door een overheidsinstelling, uiteenlopend van de Belastingdienst tot het UWV of de Sociale Verzekeringsbank, op enigerlei wijze tekort zijn gedaan. Dat is één op de zes Nederlanders – Nederland Klaagland. In veel gevallen, zegt Brenninkmeijer, draait de onenigheid om simpele administratieve omissies die ‘met één belletje’ opgelost zouden zijn. Maar een ambtenaar pleegt dat belletje niet, en als de onvrede aanhoudt, verwijst hij de wanhopige burger doodleuk naar de mogelijkheid om bezwaar aan te tekenen. Brenninkmeijer, na afloop van de bijeenkomst: “Het is voor de individuele ambtenaar natuurlijk niet te doen om iedereen de hele dag na te bellen. Maar anderzijds is men vaak te technocratisch ingesteld. De prikkel ontbreekt veelal bij de overheid om zaken zelf op te lossen.”

De vrienden van de nationale ombudsman zitten niet bij de overheid, niet bij de PVV, maar bij het huidige kabinet evenmin. Brenninkmeijer meldt dat het kabinet op 19 april jongstleden een brief aan de Kamer – en dus niet eens aan hem persoonlijk – heeft gestuurd met de mededeling dat het niet zou reageren op het jaarverslag van de ombudsman. Een reden is niet gegeven. “Niet behoorlijk,” stelt Brenninkmeijer, en hij zegt zich vooral zorgen te maken over het getoonde gebrek aan belangstelling van Rutte en de zijnen voor de manier waarop de burger over de overheid denkt. PvdA-kamerlid Lea Bouwmeester gaat nog iets verder: het is arrogantie van de hoogste orde.

Verantwoordingsdag loopt uit op Verontwaardigingsdag.

Daarover gesproken nog even dit: PVV-kamerlid Martin Bosma wil de leestafel in de bibliotheek van de Tweede Kamer zuiveren van in zijn ogen al te linkse smetten. In een mailtje aan de fracties stelt hij voor om de linkse Franse krant Libération en de Engelse evenknie The Guardian in te wisselen voor het rechtse Le Figaro en The Daily Telegraph. Vooralsnog is het verzoek in behandeling, maar een voorlichter van de Tweede Kamer zegt dat ‘in z’n algemeenheid verzoeken van Kamerleden worden gehonoreerd’.

Dit is geen arrogantie, dit is verregaande brutaliteit, zegt een SP-Kamerlid, dat al rekening houdt met een internationaal relletje. “Ik zie de krantenkoppen zo voor me: ‘Nederlands parlement leest liever The Daily Telegraph dan The Guardian.’ Om je dood te schamen, toch?”