Jan Nagel heeft weer een hip clubje in de Kamer
Hij was de man achter Leefbaar Nederland en eigenlijk ook achter het succes van Pim Fortuyn. Nu is Jan Nagel ook de man achter Henk Krol, aanvoerder van de eveneens door hemzelf bedachte partij 50Plus die met twee zetels de Kamer in komt. Wat is toch het geheim van ‘clubjesman’ Jan Nagel?
’We moeten de club oprichten,’ zei ik opnieuw. ‘Als we er lang mee wachten, zijn er al vijandelijke clubs, dan weet je het ook wel. (..) ‘Nu bestaat de club,’ zei ik, nadat ik onze namen langzaam had voorgelezen. ‘Hij heet de Club Voor De Grafkelders, de C.V.D.G. Iedereen die lid is, in die zijn tuin kunnen we een grafkelder maken. Dat is heel belangrijk.’ (Uit: Werther Nieland, Gerard Reve)
Volksschrijver Gerard Reve schreef Werther Nieland in 1949. Jan Nagel was toen bijna elf jaar oud en had model kunnen staan voor de personages in deze novelle, die door Reve zelf is omschreven als een ‘misschien nooit door mij te overtreffen hoogtepunt in mijn werk’.
Zoals hij daar woensdagavond voor de camera’s van de NOS stond, triomfantelijk en bijna kraaiend van plezier, beleefde de inmiddels 73-jarige Nagel misschien wel zíjn hoogtepunt. De door hem opgerichte partij 50Plus stond aan het begin van de verkiezingsavond op drie zetels, maar in de vroegte van de dertiende september bleken het er twee te zijn. Nog steeds een huzarenstukje, in aanmerking genomen dat Nagels partij bijna geen publiciteit wist te genereren en de campagne vanwege de beperkte financiële middelen uiterst sober moest houden.
Clubjesman
Nagel is net als de jonge helden uit Werther Nieland een clubjesman. In een interview met HP/De Tijd vertelde hij ooit dat hij al op de lagere school en de hbs van alles en nog wat oprichtte, maar meestal stierven die initiatieven wegens gebrek aan belangstelling een snelle dood.
Maar het is meer dan een ietwat wonderlijke neiging om altijd maar clubjes te willen oprichten. Nagel beschikt over een zeer gevoelige antenne voor wat er leeft en vooral wat er onder de oppervlakte broeit aan onvrede in de samenleving. Dat is een gave, en voor politici een hele belangrijke. VVD-leider Mark Rutte heb ik zelden op een mooie gedachte kunnen betrappen, maar er is een uitzondering en die staat in het in 2008 verschenen jubileumboek Zestig jaar VVD van Patrick van Schie en Gerrit Voerman. Gevraagd naar de toekomst van de VVD antwoordt Rutte dat de glorietijden van Wiegel en Bolkestein kunnen herleven als de partij in staat is de gevoelens die leven onder de bevolking onder woorden weet te brengen. “Je moet iets weten te raken wat mensen al wel voelen, maar waar ze zelf nog geen woorden aan hebben gegeven. Je moet net een beetje op de mode vooruitlopen.”
De kunst van het vooruitlopen op de mode beheerst Jan Nagel als een van de weinigen in de politiek. De man is een fervent schaker, een spel dat het moet hebben van vooruitdenken, razendsnel schakelen en ook een beetje van bluffen.
Nagel was in de jaren zeventig een van de mannen achter Nieuw Links, een factie die de gevestigde orde van de PvdA aan de kant zette en die de partij daarna lange tijd zou domineren. In 1993 richtte hij Leefbaar Hilversum op, uit onvrede over het verkeersbeleid in zijn woonplaats Hilversum, en meer in het algemeen uit ongenoegen over de door doctorandussen en andere studeerkamertypes geleide PvdA. Die zouden naar zijn inzicht de taal van het volk niet meer spreken en vooral niet meer verstaan. Leefbaar Hilversum behaalde veertien van de in totaal 37 zetels in de gemeenteraad en uit dat succes vloeide in 2001 Leefbaar Nederland voort. Als er geen brouille was ontstaan met de door Nagel ontdekte maar rellustige voorman Pim Fortuyn dan was Leefbaar waarschijnlijk een vergelijkbaar succes geweest als de LPF, de uiteindelijk van Leefbaar afgesplitste partij van Fortuyn.
Peter R. de Vries
Natuurlijk, er gaat ook wel eens wat mis. De Partij voor de Rechtvaardigheid, Daadkracht en Vooruitgang (PRDV) onder aanvoering van Peter R. de Vries – let op diens in de naam verwerkte initialen -, kwam in 2006 niet in de Kamer. Maar dat lag vooral aan Peter de Vries die toen de electorale wind even ging liggen allerlei idiote voorwaarden stelde aan het leiderschap.
Jan Nagels rol in de politiek leek daarmee geëindigd, maar ineens was hij daar weer in 2009 met de partij OokU die begin 2011 overging in 50plus, een partij die onder meer verhoging nastreeft van het vakantiegeld voor AOW’ers van 5,5 naar 8 procent, een dertiende maand voor AOW’ers en handhaving van de AOW-leeftijd op 65 jaar. Daarbij moeten meer vijftigplussers aan het werk, moeten hun extra vrije dagen worden afgebouwd, moet op scholen per week minimaal zes uur aan gymnastiek en sport worden gedaan, dient er een nationaal plan te komen om integratie via sport en spel te bevorderen en mogen ouderen voortaan na negen uur ’s ochtends gratis reizen met het openbaar vervoer.
In de kritische reacties op de plannen van Nagel keerde het steeds weer terug: wat zeuren die vijftigplussers nou? De babyboomers houden tot op de dag van vandaag cruciale maatschappelijke plekken in handen, zij ‘lulden links en vulden rechts’, zij konden op hun zestigste of jonger al riant met de vut, zij betaalden hun huizen volledig af en slijten hun dagen nu in een tweede huisje in de Algarve.
Maar Nagel heeft aangetoond dat naast deze bevoorrechte pensionado’s er nog een hele grote groep modale babyboomers bestaat die in het werkzame leven een modaal of laag inkomen heeft gehad en derhalve nu een zeer bescheiden pensioen heeft, die nooit een huis heeft kunnen kopen maar altijd relatief duur heeft gehuurd, en die met een al dan niet gedwongen vroegtijdig pensioen vaak ook substantieel inkomen heeft ingeleverd.
Het zijn deze mensen naar wie de gevestigde partijen niet luisteren, omdat ze weinig invloed en macht kunnen uitoefenen. De achterban van Nagel kan niet staken, en de voormalige Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen op wie zij waren aangewezen, is opgegaan in de verpolitiekte en intussen behoorlijke dolende FNV.
In het gat dat de voormalige Ouderenbond en de FNV hebben laten vallen, is Nagel gesprongen. Handig, alert, gewiekst. En: je moet het maar zien.
Verkiezingsfilmpje van 50Plus
Ongepolijst en authentiek
Als wethouder in Hilversum zocht hij de mensen die klaagden over het een of ander altijd op. Niet omdat het goed was voor een mediamomentje, maar gewoon omdat hij uit hun mond wilde weten wat er aan de hand was. Ongepolijst en authentiek, want pas dan kun je nagaan of de klacht terecht is of niet en weet je wat er aan gedaan moet worden. Op straat spraken mensen hem aan en hij nam altijd de tijd voor hen. Tsja, dan is er een ‘verbinding’, zoals moderne mannetjesmakers dat tegenwoordig noemen.
Anderzijds zal ook 50Plus er niet omheen kunnen dat de grijze golf de komende jaren nog verder uitdijt, zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek met enige regelmaat rapporteert. De groep werkenden die de toekomstige pensioenen per slot van rekening moeten opbrengen, wordt steeds kleiner. Dus werken we straks door tot ons zeventigste jaar, krijgen we Amerikaanse toestanden met oudjes die als schoonmaker op een luchthaven moeten bijverdienen? Het zijn spookbeelden waar de huidige politieke partijen liever niet te veel over nadenken. Bovendien ontberen zij oplossingen, omdat die nu eenmaal ingewikkeld zijn en de hele samenleving overhoop zullen halen.
Ook Jan Nagel heeft geen hele concrete en vooral structureel betaalbare oplossingen, maar zijn rol is die van de actiepartij die een deelbelang heeft en niet, zoals een regeringspartij, een algemeen belang. Nagel komt de eer toe dat hij de potentie van de sluimerende onvrede van de vijftigplussers als een van de eerste heeft aangevoeld, een gezicht heeft gegeven waar VVD en PvdA, de winnaars van 2012, nog een hele kluif aan krijgen.
Geen nieuwe miskleun
Hoe Henk Krol ingeschat moet worden als fractieleider in de Kamer, is onduidelijk. Maar na de miscasting van Peter R. de Vries mogen we ervan uitgaan dat Nagel zichzelf wat dat betreft geen tweede miskleun zal veroorloven. Misschien heeft hij zich laten inspireren door zijn ‘politieke geesteskind’ Pim Fortuyn. Krol zou wel eens net zo flamboyant, charmant en verbaal sterk kunnen zijn, maar rustiger en minder ‘ego’.
Het succes van 50Plus lijkt niet op Jan Nagel alleen te staan. In de beeldvorming is ‘oud’ niet langer meer suf. Omroep MAX scoort verrassend hoge kijkcijfers met oudere artiesten en presentatoren, en menig adverteerder wendt zich af van het grillige 15- tot 48-jaar-segment en richt zich op de senioren die allang niet meer zo star of merkvast zijn als lang werd gedacht. ‘Oud’ is zelfbewust aan het worden. De mode-industrie liet dat eerder al zien en Hollywood volgt inmiddels met megasterren en schoonheden als Julianne Moore (50 jaar), Madonna (54), Charlotte Rampling (64) en Helen Mirren (65).
Tot slot nog een advies: op verkiezingsavond zagen we Henk Krol toegezongen worden door een groep vijftig- à zestigplussende dames die zich Sweet Sixteen noemen. Niet meer doen, Jan. Kost je zetels. Heus.
