Red de rode schrijfmachine van W.F. Hermans!
Gezocht: nieuwe eigenaar voor de complete verzameling schrijfmachines van Willem Frederik Hermans. Honderdzestig stuks in totaal, voor een bescheiden bedrag en een leuk gedichtje op te halen in ‘s-Hertogenbosch. Zelfs de vermaarde rode schrijfmachine van de schrijver wisselt binnenkort van eigenaar, en dat is een grof schandaal.
De collectie schrijfmachines van W.F. Hermans (1921-1995) wordt volgende week verloot. Nadat museum Scryption door een dichtgedraaide geldkraan in 2011 haar deuren moest sluiten, kwamen de museumschatten – waaronder de complete werkkamer van Hermans – in handen van de fraters van Tilburg, de oorspronkelijke eigenaren van deze stukken. Zij hadden echter geen plek voor de nalatenschap van een der Grote Drie. De spullen moeten weg.
In nauw overleg met drie ondernemers werd stichting Onterfd Erfgoed opgericht, een organisatie die een nieuwe bestemming voor verweesd erfgoed zoekt. Er werd een heuse prijsvraag uitgeschreven: hij of zij die het mooiste verhaaltje of gedicht schreef en een goede motivering om de collectie “liefste machines ooit uitgevonden” over te nemen zou de nieuwe eigenaar van de verzameling worden. Voorwaarde: de collectie moest bij elkaar blijven en voor publiek toegankelijk blijven. Maar liefst drie belangstellenden schreven zich in.
De waarde van de schrijfmachines
Het is algemeen bekend dat Willem Frederik Hermans een grote fascinatie had voor schrijfmachines. In dagblad Trouw zei hij eens: ‘’Mijn handschrift is altijd slecht geweest. Wel leesbaar, maar lelijk. Gelukkig had ik een schrijfmachine, een mooi verlengstuk van mijn schrijvende hand. Zonder de schrijfmachine zou ik waarschijnlijk nooit schrijver zijn geworden.’’ Hermans kon blijkbaar schrijven dankzij de schrijfmachine. Of beter: Hermans kon niet schrijven zónder schrijfmachine.
Toch is de economische waarde van de collectie nihil: de stichting wil 5500 euro beuren voor de 160 schrijfmachines. Ter vergelijking: een eerste druk van Hermans levert al bijna het dubbele op. En ook de historische en emotionele waarde van de meeste apparaten is erg klein: op het gros van de machines heeft Hermans nooit gewerkt. Hij bezat ze enkel voor de sier. Mooie, esthetische apparaten, veelal opgescharreld op rommelmarkten en beurzen. De mooiste exemplaren werden getoond in een kast in zijn Parijse woning.
Rode schrijfmachine
Nee, er is eigenlijk maar één schrijfinstrument in de collectie die werkelijk van waarde is: de rode, elektrische IBM-schrijfmachine. De beroemde typemachine die door Hermans in de laatste 25 jaar van zijn leven is gebruikt. Onder professoren schreef hij erop, en ook de laatste letter die hij ooit zou tikken tikte hij op dit apparaat. Een schrijfmachine die de Nederlandse literatuur heeft veranderd, heeft verrijkt, een machine die op alle vlakken ver boven de 159 andere machines uitstijgt. Een rood stuk cultureel erfgoed, dat nergens anders thuishoort dan in het Letterkundig Museum in Den Haag. Dat naast de kroontjespennen van Gerard Reve en de computer van Harry Mulisch tentoongesteld dient te worden en niet via een prijsvraag aan de eerste de beste kunstenaar wordt weggegeven.
De rode schrijfmachine moet van de vergetelheid worden gered. Het zou een grof schandaal zijn als dit tastbare stuk literatuurhistorie niet in de collectie van het Letterkundig Museum wordt opgenomen. Geef de schrijfmachine van W.F. Hermans de erkenning die het verdient, en daarmee ook de schrijver die het al die jaren heeft gebruikt. Want ze zijn het waard.
Update 22 juni 2013: De schrijfmachines zijn overgegaan naar boekhandel Limerick in het Belgische Gent. De nieuwe eigenaar, Gert Brouns, laat weten niet van plan te zijn de rode schrijfmachine uit te lenen of te schenken aan het Letterkundig Museum.
——
Download deze gratis app om ons maandblad op uw tablet te lezen
Volg HP/ De Tijd en Nick Muller
Volg HP/ De Tijd op Facebook
