Spring naar de content

Recensie: Michel Houellebecq – Onderworpen

Aan een nieuw boek van een bekende schrijver stellen we over het algemeen twee eisen. Eén: het moet verrassend zijn. We willen niet meer van hetzelfde. En twee: het moet voorspelbaar zijn. We willen meer van hetzelfde. Michel Houellebecq komt met Onderworpen aan beide eisen tegemoet.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Dries Muus

De hoofdpersoon, François, is typisch Houellebecq. Scherp, intelligent en sociaal onhandig. Zijn beste jaren liggen achter hem, en die beste jaren waren ook al niet zo goed. Nu besteedt hij zijn tijd aan drank, magnetronmaaltijden en het bestuderen van de negentiende-eeuwse schrijver J.-K. Huysmans. Een grotendeels afgezonderd leven, waar François in nuchtere, feitelijke termen over vertelt. Het is niet de grootse en meeslepende ellende van een kunstenaar of bohemien, maar de onvermijdelijke treurigheid van een verlepte academicus. Een loserige, zelfs wat onsmakelijke ontgoocheling, die zich keurig volgens de geijkte patronen afwikkelt.

Met grote stappen beschrijft François zijn levensloop. Elke persoonlijke ontwikkeling wordt afgezet tegen maatschappelijke tendensen. Regelmatig wordt vermeld en geanalyseerd in hoeverre François’ leven representatief is, in hoeverre zijn problemen symptomatisch zijn voor een grotere maatschappelijke stoornis, of voor ontwerpfouten in de biologie. Zoals al Houellebecqs hoofdpersonen staat François tegelijk buiten en middenin de maatschappij.
Tot zover de voorspelbaarheid.

houellVruchtbaar
Het verrassende aan Onderworpen zit ‘m in de al ruimschoots voor verschijning veelbesproken plot: een groot deel van de roman speelt zich af in een islamitisch Frankrijk. Dat wil zeggen, een Frankrijk in de nabije toekomst, geregeerd door een moslimpartij die soepeltjes radicale veranderingen doorvoert. Vrouwen worden met zachte hand uit het arbeidsproces geweerd. Terug naar het aanrecht en het echtelijk bed. Het onderwijs wordt vooral een manier om nieuwe zieltjes zo vroeg mogelijk in de mal van de islam te kneden. Lang leve patriarchaat en polygamie. Noch François, noch zijn schepper is hier erg kritisch over. Het hervormde Frankrijk is in veel opzichten een prettigere, leefbaardere samenleving dan de puinhoop van daarvóór. De Verelendung van het 21eeuwse Frankrijk is een vruchtbare bodem voor de glorieuze islamitische revolutie.

Misschien iets té vruchtbaar. Want de revolutie komt wel erg soepel, zonder noemenswaardig verzet, tot bloei. Zelfs de vrouwen vinden het allemaal wel prima. Het is een van de weinige echt zwakke plekken in Onderworpen, maar wel een essentiële. François is een overtuigende hoofdpersoon. Zijn toon, in al zijn wanhoop en ontgoocheling, is steeds vermakelijk, en Houellebecq houdt het hoge verteltempo de hele roman vol. De plot, hoewel soms origineel en prikkelend, is minder overtuigend, en voelt uiteindelijk vooral als een wat halfslachtig uitgevoerd gedachte-experiment. Ook dat is typisch Houellebecq.