Rutte opnieuw VVD-lijsttrekker? Drie argumenten tegen, één voor
Hij zegt zelf dat hij nog niet weet of hij weer lijsttrekker van de VVD wordt. Dat bepaalt hij pas een half jaar voor de verkiezingen. Maar premier Mark Rutte moet goed nadenken of hij het wel moet willen, want er zijn genoeg redenen om ervan af te zien, niet in de laatste plaats omdat zijn geloofwaardigheid tot een dieptepunt is gezakt.
Het Griekenland-debat was zwaar voor de VVD’er. Wéér moest Rutte een verkiezingsbelofte – geen geld meer naar Griekenland – breken. Het zit de VVD-achterban in ieder geval behoorlijk dwars; bijna de helft vindt de draai onacceptabel. Tijdens de wekelijkse persconferentie op vrijdag werd hem gevraagd naar zijn geloofwaardigheid, maar Rutte vindt dat hij zijn verantwoordelijkheid moest nemen, ook als dat zou betekenen dat hij zich niet zou houden aan zijn eerdere uitspraak over geld voor de Grieken.
De Speld publiceerde een week geleden een briljant artikel over de reeks gebroken VVD-beloftes: CDA neemt verkiezingsbeloftes VVD over. Dat is precies wat er aan de hand is. De liberalen met Rutte voorop beloofden Griekenland niet meer te hulp te schieten, 1000 euro belastingkorting te geven aan de werkende Nederlander en meer geld in Defensie te stoppen. Het is allemaal niet gebeurd en het zal ook niet gebeuren tijdens dit kabinet. Sterker nog, Rutte heeft in alle gevallen precies het tegenovergestelde gedaan; Griekenland krijgt nog meer miljarden, de belastingen zijn omhoog geschoten en er wordt netto nog altijd bezuinigd op Defensie. Het CDA springt gretig in het gat dat de VVD achterlaat.
Met Rutte als lijsttrekker is de VVD niet geloofwaardig. De VVD daalde afgelopen week na de nieuwe steun voor Griekenland in één klap met drie zetels naar 21, bijna een halvering ten opzichte van de verkiezingsuitslag in 2012. Kortom, de VVD-kiezer uit 2012 pikt de loze beloftes niet langer. VVD-coryfee Hans Wiegel is er ook wel klaar mee dat de PvdA steeds dingen gedaan krijgt ten koste van het VVD-programma. Het gebrek aan geloofwaardigheid is de eerste reden waarom Rutte geen VVD-lijsttrekker meer moet willen zijn. De kiezer is cynisch over ‘Den Haag’ en dat is Rutte persoonlijk aan te rekenen.
De tweede reden: hij is een VVD-leider en een liberaal, vast en zeker, maar hij heeft toch echt een paars hart. Hij onderzocht na de verkiezingen in 2010 uitgebreid de mogelijkheid van een PaarsPlus-coalitie met D66, PvdA en GroenLinks. Hij werkte eventjes samen met het CDA en de PVV, maar nu regeert hij net zo makkelijk met de PvdA, alsof hij niet anders gewend is. Wie op de VVD van Rutte stemt, krijgt er automatisch een of meer linkse partijen bij. Als er toch geen noemenswaardige verschillen meer zijn, kun je net zo goed meteen op Alexander Pechtold of Diederik Samsom stemmen.
En de derde reden om af te zien van het lijsttrekkerschap: het is voor de VVD, die natuurlijk niet wil halveren bij de volgende verkiezingen, belangrijk weer met een rechts en klassiek-liberaal gezicht de kiezersmarkt te betreden. De rechtse achterban holt nu weg naar de concurrentie: CDA, PVV en VNL. Met 21 zetels in de peilingen is de VVD kleiner dan de PVV, het CDA en zelfs de SP. VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra staat te popelen om Rutte op te volgen. En waarom niet? Hij is niet besmet met het ‘Rutte-virus’.
Maar er is één reden waarom Rutte wel VVD-lijsttrekker zou moeten worden. Rutte is in de omgang enorm prettig. Hij is een hartelijke man die weet hoe hij zijn team in het kabinet bij elkaar houdt. De persoonlijke verhoudingen binnen het kabinet zijn nog altijd niet verziekt. Dat was in het vierde kabinet-Balkenende wel anders. Vriend en vijand zijn het erover eens: Rutte communiceert goed. Bovendien is Rutte fotogeniek – mensen gaan graag met hem op de foto als ze hem tegenkomen in de Haagse binnenstad – en hij straalt leiderschap en gezag uit, maar dan zonder de sterallures waar andere wereldleiders soms wel last van hebben. Die premiersbonus kan hij zo bezien vast en zeker nog wel één keer incasseren.
De vraag blijft echter of het niet tijd is voor een nieuw gezicht van de VVD. Het campagneteam van de liberalen moet nu veel onderzoek doen: weegt dat ene voordeel op tegen al die nadelen? Wat hun bevindingen zijn, weten we pas als er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven, maar dat het bij de VVD nog alle kanten op kan gaan, staat wel vast.
