Recensie: Knight of Cups, nieuwste Malick splijtzwam onder critici (****)
Regisseur Terrence Malick weet als geen ander zijn publiek te verdelen. De een is verknocht aan de etherische beelden die The Tree of Life en To The Wonder karakteriseren, de ander zal het inhoudloze mooifilmerij vinden. En ook Knight of Cups maakt veel los onder critici, ook in Nederland.
Zo noemt de NRC de film ‘pure kunstkitsch’ en ‘een shampooreclame‘ en geeft ‘m één bal, terwijl de Filmkrant de film 4,5 ster geeft en het als een ‘introspectieve, filosofische en fragmentarische ervaring‘ omschrijft. Ook in het buitenland zijn de reacties behoorlijk uiteenlopend. The Guardian heeft het over de ‘self-pitying shallowness‘, het filmvakblad Variety over ‘fascinating reframing of man’s place in the modern world‘. Wat te geloven?
Knight of Cups is Malicks duistere visie op Hollywood. Malick laat aan de hand van de succesvolle scenarioschrijver Rick (gespeeld door een ingetogen Christian Bale) de leegheid van de Amerikaanse entertainmentindustrie zien. De film is geen bijtende satire of snoeihard drama, maar een filosofische zoektocht. Door de ogen van Rick zie je de bordkartonnen Tinseltown-wereld vol feestjes, drank en seks langzaam in elkaar storten. Rick wordt zich bewust van de leegheid in zichzelf, waardoor hij almaar zwijgzamer wordt naarmate hij meer in zichzelf keert. Zijn stille ontdekkingsreis wordt bijgestaan door een voice-over van Christian Bale, met wijsheden die ze op een tegeltje kunnen. En wederom weet Malick te bewonderen, met dansende camerabeelden (van huiscinematograaf Emmanuel Lubezki), meeslepende muziek en de uitgesproken gedachtes van zijn personage.
Malick gooit met een visueel indrukwekkende beginscène zijn kaarten meteen op tafel. Bijna letterlijk: de term Knight of Cups komt uit de Tarotwereld en stelt een jonge rustige ridder op een energiek wit paard voor, op pelgrimstocht naar een parel. De link met Rick is erg snel gemaakt en het mystieke ligt er soms wat dik bovenop, maar het is inmiddels kenmerkend voor Malick, die maar al te graag op de spirituele tour gaat. Rick wordt met een schok wakker uit zijn ridderdroom als zijn appartement schudt door een aardbeving. En vervolgens schrikt ook de kijker, van de snel achter elkaar gemonteerde beelden waarin Ricks leven voorbijflitst. Een filosofische videoclip, die het absolute hoogtepunt van Knight of Cups vormt.
Rick ontdekt dat hij van zijn leven een puinhoop heeft gemaakt. Hij verprutst zijn relaties met vrouwen, wordt uitgekafferd door studiobazen en komt niet verder met zijn schrijfwerk. Ook de dood van zijn broer drukt nog altijd zwaar op hem. Rick verliest zich in drank en seks. Ontsnappen aan dit leven lijkt onmogelijk; Hollywood als een zelfgekozen gevangenis. De invloed van Ricks afkomst, zijn drang naar vrijheid en het tevergeefs grip proberen te krijgen op zijn leven spelen prominente rollen in zijn verhaal.
Wie Knight of Cups pretentieuze mooifilmerij noemt of volstrekt inhoudsloos vindt, ontgaat de ziel van de film. Malick laat juist met de film de leegheid van Hollywood. Met een zwierende cameralens en filosofische monologen vliegt de regisseur een aantal keer uit de bocht, maar dat is hem vergeven. Hij is namelijk één van de weinige filmmakers die er in slaagt al jarenlang visuele essays van hoog niveau te maken, waarbij niet de plot maar gedachtes en ideeën de drijvende krachten vormen.
