Zijn honden empathisch? (En hoe u het kunt testen)
Honden praten niet, maar hijgen en blaffen, en ze ruiken aan elkaars achterste. Ze lijken met andere woorden helemaal niet op ons. Toch beschouwen baasjes hun favoriete viervoeter als deel van de familie. Waarom verwierf de hond de status van huisdier nummer één?
Als kind was ik bang voor honden. Daarna vond ik ze gewoon dom. Toch wist een hond mijn sympathie te winnen. Hoe slaagde hij daarin? Ik ging in de wetenschappelijke literatuur op zoek naar antwoorden, en nam tussendoor ook deel aan een citizen science-onderzoek voor baasjes.
Naast verlatingsangst kennen hondeneigenaars – onder wie ikzelf – graag nog meer emoties toe aan hun hond, zoals blijdschap, verdriet, woede en jaloezie. Er bestaan geen wetenschappelijke argumenten om dat te staven, maar evenmin om het te ontkrachten. “Geluk en angst beleven honden op een soortgelijke manier als wij. Maar over hogere emoties, zoals schuld en empathie, weten we te weinig om daar iets over te zeggen,” meent antropoloog Brian Hare van de Amerikaanse Duke University.
Daarom richtte Hare in 2013 dognition.com op. Op dat webplatform kunnen baasjes aan de hand van een reeks spelletjes met hun hond achterhalen hoe empathisch, sociaal, sluw en intelligent hun viervoeter is. Achteraf krijg je een rapport met de scores van je eigen hond. Alle gegevens worden verzameld in een wetenschappelijke databank. “Op die manier kunnen we honderdduizenden honden van uiteenlopende rassen en met verschillende baasjes vergelijken. Dat is nodig om zinvolle conclusies te trekken, bijvoorbeeld over welk hondenras bij welk type baasje past.”
Geeuwen
Een van de vele tests is de zogenoemde geeuw-test. Wij vinden het normaal dat lachen en geeuwen aanstekelijk werkt, maar eigenlijk is dat een vrij uniek menselijke eigenschap. Het is de meest eenvoudige uiting van empathie – jezelf inleven in een ander. Als baasje ga je naast je hond zitten geeuwen, en telt hoe vaak hij of zij mee geeuwt. Ook oogcontact, hoe lang een hond in de ogen van zijn baasje kan kijken, is een empathie-verklikker.
Toen ik dat met mijn hond Akash testte, wendde hij zijn blik pas na meer dan anderhalve minuut af, maar had tegelijk geen zin om te geeuwen, en behaalde daardoor een gemiddelde score op het gebied van empathie. Dat vond ik vreemd, omdat ik al meermaals onder de indruk ben geweest van zijn vermogen om emoties te lezen en erop te reageren. Zo biedt hij troost als mijn vriendin het moeilijk heeft met het overlijden van haar moeder. Dan komt Akash tegen haar aanliggen met zijn hoofd op haar schoot, zoekt hij een knuffel en probeert hij zelfs om de tranen weg te likken. Niet veel later loopt hij dan weg, en keert terug met zijn favoriete stuk speelgoed. Dat legt hij aan haar voeten, alsof hij wil zeggen: kom, we gaan spelen, dat maakt je weer gelukkig.
Toch is de wetenschap hier niet helemaal van overtuigd. Biologen vinden bewust troost bieden te hoog gegrepen voor een hond, en denken eerder dat ze aan ‘emotionele besmetting’ lijden – zoals een klas peuters die gaat huilen nadat er eentje de rest in gang heeft gezet. Een hond die troost komt bieden, neemt gewoon de droevige emotie van zijn baasje over, en komt vervolgens om troost vragen in plaats van die aan te bieden. Veel argumenten zijn daar niet voor, opnieuw omdat er weinig onderzoek naar is uitgevoerd.
Twee psychologen van de Goldsmiths University in Londen weerleggen zelfs dat honden geen empathie zouden hebben. Zij plaatsten een hond, zijn baasje en een onbekende in een kamer. Daarna lieten ze het baasje en de onbekende afwisselend huilen, praten of neuriën. Ze veronderstelden dat de hond verdrietig zou worden als hij de onbekende zag huilen, en vervolgens troost zou gaan zoeken bij zijn baasje – zijn vriend. Maar dat gebeurde niet. De hond stapte af op de onbekende en legde zijn hoofd op zijn schoot. Om er zeker van te zijn dat de hond niet gewoon nieuwsgierig was, lieten de onderzoekers de onbekende en het baasje ook neuriën, een emotieloos maar onbekend geluid. In dat geval benaderde de hond geen van beide mensen.
Help de wetenschap. Speel met je hond
Een echt bewijs is dit uiteraard niet – daarvoor is meer onderzoek nodig. Hebt u zelf ook een hond? Dan kunt u de wetenschap een handje helpen door deel te nemen aan het Dognition-project. Dat bevat nog meer tests dan enkel die naar empathie. Op het Eos-platform vindt u meer uitleg en de link om deel te nemen.
EOS Wetenschap / Kim Verhaege
