De nodige kanttekeningen bij de friendly fire van Rutger Bregman
De wereld staat in brand en we MOETEN in actie komen. ‘2016 is het 1933 van mijn generatie’, waarschuwt/Godwint historicus Rutger Bregman gisteren op De Correspondent. Als generatiegenoot voel ik mij uiteraard aangesproken. Ook ik wil wereldvrede en gratis geld voor iedereen.
Afgelopen week heeft een minderheid van de Amerikanen ene Donald Trump tot president gekozen. Vier jaar geleden kozen zij in meerderheid een (relatief) progressieve, donkere man, maar van de een op de andere dag is er een ‘demon’ ontwaakt in de samenleving en zijn ze overgelopen naar een ‘racistische leider’, stelt Bregman in zijn schrijven.
Zo’n waarschuwing dient serieus te worden genomen, maar het stuk bevat een aantal opmerkelijke tegenstrijdigheden. Zo schrijft Bregman dat ‘we’ (Bregman-belijders) een positief verhaal moeten houden. Want ‘hoop is zoveel krachtiger dan angst’ aldus de vooruitgangsverslaggever in zijn meest recente evangelie, nadat hij ons al eerder kennis liet maken met het gevaarlijkste idee ooit: dat mensen in principe deugen.
Waarom de over-the-top angstboodschap die Trump verspreidde dan goed uitwerkte wordt niet uitgelegd, maar belangrijker: het relativerende verhaal van hoop is niet van toepassing op de verkiezing van The Donald die – daar bestaat geen over in het brein-Bregman – in zijn eentje de hele wereld naar de knoppen kan en gaat helpen. Uit bijvoorbeeld onderstaande citaten blijkt dat de hoop is opgegeven:
‘Immigranten en moslims krijgen een golf van haat en geweld over zich heen’
‘Massa’s zullen worden gedeporteerd’
Deze voorspelde tsunami van de-islamisering is een zelfde soort angstretoriek die de president-elect trompetterde en waar Geert Wilders angst mee zaait in de samenleving.
Loopt het dan echt zo’n vaart? Geen van ons beschikt over een glazen bol, maar de recente historie spreekt boekdelen. Toen president Obama aan de macht kwam zou er change komen, maar tussen droom en daad stonden wetten in de weg en praktische bezwaren. Dat geldt ook voor Trump en in ultimo geldt: maakt hij er een potje van, dan is hij over vier jaar weg – wellicht eerder. Dat soms ‘de tegenpartij’ wint is een gezonde ontwikkeling in een democratie, stelt een andere medemillennial terecht. Begrijp mij niet verkeerd: niemand betwist dat de verkiezing van Trump zorgelijk is en extra waakzaamheid is geboden.
Door de bril van Bregman is het einde van de wereld echter nabij. Met wederom een angstargument moedigt hij ons aan in actie te komen:
“Stel jezelf de vraag: als historici over dertig, veertig jaar terugkijken op onze tijd, hoe willen we dan herinnerd worden? Als apathische hipsters die zichzelf in slaap susten terwijl (-) het fascisme de kop opstak? Of als generatie die in verzet kwam (-)?”
Hij zou de #kominverzet in het leven kunnen roepen, ware het niet dat die slogan al door Geert Wilders wordt gebruikt om zich juist tegen de elitaire Bregmannenbroeders te verzetten.
Bregman spreekt zijn eigen filosofie ook tegen als hij schrijft dat ‘de apocalyps er is’ terwijl hij een paar alinea’s verder beweert dat ‘de eeuwige linkse verhalen over de apocalyps ook niet echt geweldig zijn in het motiveren van mensen’.
Ondanks dit gevalletje friendly fire is het advies van The Breg: ‘Zoek anderen op, niet alleen online maar ook in het echt.’ Met ‘anderen’ lijkt hij ‘andere gelijkgestemden’ te bedoelen. Ik, generatiegenoot, moet me aansluiten bij clubjes en vrijwilligerswerk doen omdat de boze burger zo blijkbaar tot kalmte worden gemaand en tot inzicht gebracht. Want dat is wat uit het betoog van Bregman spreekt: de boze burger heeft een enorme vergissing begaan en die moet de linkse elite snel rechtbreien voordat de wereld vergaat.
Dat klinkt als een betuttelende bemoeial die zo graag de verliezers wil helpen. Maar, schrijft Bregman: ‘De meeste mensen hebben een hekel aan de barmhartige samaritaan, die betuttelende bemoeial die zo graag de verliezers wil helpen.’
Het is jammer dat Bregman zichzelf zo in de klompen zeikt, zoals menig ‘verliezer’ het zou uitdrukken. In tegenstelling tot ‘de politiek’ die de problemen en frustraties van ‘het volk’ niet begrijpt of tackelt heeft Bregman zich de afgelopen jaren getoond als iemand die door de waan van de dag keek, doemscenario’s terzijde schreef en constateerde hoe goed het eigenlijk gaat met de wereld ondanks apocalyptische berichtgeving.
Life comes at you fast pic.twitter.com/AuiQxQh2rP
— Tim Cardol (@timcardol) 18 november 2016
Bregman adresseerde relevante problemen, zoals de robotisering die heel veel werk van de middenklasse overneemt. Over de zandlopereconomie die hierdoor ontstaat en voor deze middengroep werkloosheid en forse inkomensdalingen betekent, en die in onzekerheid en gefrustreerd achterblijft.
Dat zijn ook de boze burgers die nu voor Trump stemmen, omdat hij (waarschijnlijk onterecht) belooft deze economische realiteit te veranderen. Bregmans pleidooi voor het basisinkomen is relevant als oplossingsrichting in deze discussie en verdient na Brexit en Trump des te meer serieuze aandacht.
Vergelijkingen met deportaties en Hitler zijn daarvoor niet nodig en werken juist averechts. Met z’n kom-in-verzet-retoriek hitst hij de Bregmaniacs wellicht op, de voedingsbodem voor zijn ideeën daarbuiten neemt er alleen door af. Terwijl hij juist de ‘verliezers’, die klaar zijn met de huidige economische politiek en door Bregman in het fascistenhoekje worden geduwd, voor zijn plannen moet winnen.
