De sleepwet: onze gegevens blijven niet alleen in Nederlandse handen
Er zijn genoeg handtekeningen opgehaald voor een sleepwetreferendum. Misschien is er nog een kans om de zogenaamde sleepwet (Wet op inlichtingen- en veiligheidsdienst) terug naar de tekentafel te laten gaan. Maar wat is er zo erg aan die wet? Wat is het belang van privacy? Hebben we onze privacy niet al zo goed als ingeleverd aan Amerikaanse bedrijven als Google en Facebook? In een tweeluik leggen voor- en tegenstanders van de wet het belang ervan uit.
Rejo Zenger van Bits of Freedom en Matthijs Pontier van de PiratenPartij leggen uit wat het belang is van privacy en waarom we onze overheid niet al onze gegevens in handen willen geven. Ook al vertrouwen wij onze eigen overheid en geheime diensten wel, volgens hen kunnen we misschien buitenlandse overheden niet vertrouwen. We hebben in ieder geval het recht om te wantrouwen, en ook dan moet onze overheid ervoor zorgen dat er zorgvuldig wordt omgegaan met onze gegevens.
De heldere grenzen ontbreken bij deze zogenaamde sleepwet. “Bij iedere wet moet je er rekening mee houden dat er ook een vervelende overheid kan komen. Als je dat niet doet, is het in mijn ogen geen goede wet,” zegt Pontier.
Buitenlandse overheden
Er worden nog geregeld nieuwe stappen gemaakt door overheden. Laten we allereerst kijken naar de Verenigde Staten. De Amerikaanse overheid wilde achter de ip-adressen van bezoekers aangaan die een anti-Trumpwebsite hadden bezocht. Je hoeft geen kwade bedoelingen te hebben, een verkeerd mens te zijn of tegen de wet in te gaan als je zo’n site bezoekt. Deze bezoekers hadden niks te verbergen, maar zo’n bezoekje aan een website kan wel tegen hen gebruikt worden.
Ook in Spanje lijkt privacy, en dus vrijheid, niet meer de normaalste zaak van de wereld. De Spaanse overheid haalde websites over het referendum uit de lucht. “De machtsstructuur kan veranderen in een land,” zegt Zenger van Bits of Freedom.
Zenger en Pontier zeggen beiden wel vertrouwen te hebben in de Nederlandse overheid, maar doordat de Nederlandse geheime dienst onze gegevens mogen delen, kunnen deze in handen komen van buitenlandse overheden. Zenger legt het uit: “De gegevens die de Nederlandse geheime dienst aftapt, kunnen worden gedeeld met buitenlandse geheime diensten. Tussen de geheime diensten wereldwijd is een soort ruilmechanisme. Op het moment dat je informatie levert, krijg je informatie uit andere landen.”
Geen kwaadwillende overheid
Wat concreter: de Nederlandse overheid kan gegevens delen met Turkije. De Turkse overheid kan aan de haal gaan met wie een Gülen aanhanger is. Een Turkse Nederlander die op familiebezoek gaat in Turkije, kan dan bij de grens aangehouden worden. “Dan kun je de Nederlandse overheid wel vertrouwen, maar het wil niet zeggen dat die gegevens in handen van de Nederlandse overheid blijven,” benadrukt Zenger.
Ook Pontier staat sceptisch tegenover het vertrouwen in overheden: “Er hoeft geen sprake te zijn van een kwaadwillende overheid. De overheid moet in staat zijn om die gegevens te beveiligen. Ik ben daar al kritisch over bij de Nederlandse overheid, maar mijn vertrouwen in andere overheden is nog minder. En dat heeft niks te maken met kwaadwillendheid. Er zijn regelmatig datalekken; overheid en ICT is een ongelukkige combinatie.”
Facebook en Google
Iedereen die Facebook, WhatsApp of Google gebruikt levert zijn privacy op een bepaalde manier in. Google verzamelt gegevens om nauwkeurige profielen van gebruikers te maken, waar adverteerders op afgestemd kunnen worden. Facebook doet ongeveer hetzelfde: die verzamelt data om gerichte advertenties aan bedrijven te verkopen.
Bovendien heeft Facebook WhatsApp en Instagram in handen, waardoor ook al die gegevens door Facebook worden opgeslagen. En vergeet alle websites niet die je bezoekt met de zogenaamde Facebook-deelknop. Ook dat registreert Facebook. We leveren onze privacy dus al voor een groot deel in aan deze grote Amerikaanse bedrijven.
Volgens Zenger betekent het niet dat we direct onze privacy ook ergens anders moet inleveren. “We moeten inderdaad van het systeem af dat een X-aantal grote Amerikaanse bedrijven ons in de gaten kan houden, maar dat staat los van de discussie over de bevoegdheden die we aan de AIVD en MIVD geven.”
Onzin om privacy in te leveren voor veiligheid
Aan iedereen die met het argument komt dat we onze privacy een beetje moeten inleveren voor onze veiligheid: onzin. Privacy en veiligheid zijn geen tegenstellingen. Zenger: “We hebben niks aan onze maatschappij op het moment dat er geen terroristen zijn, maar wij ook geen vrijheid meer hebben. Als we onze privacy inleveren, doen we precies wat kwaadwillenden willen. Namelijk: bang zijn en uit angst opereren. Uit angst onze vrijheid inleveren. Ik denk dat we in een bijzonder veilig land leven en we moeten niet onze vrijheid weggooien omdat we nu even uit angst handelen.”
“Als je geen privacy hebt, word je niet beschermd tegen een overheid als er een dictator aan de macht komt,” zegt Pontier. We hoeven onze privacy niet in te leveren om veilig te zijn. Zenger: “Het feit dat de AIVD nu de juiste dingen doet, is geen garantie dat dat over een aantal jaar nog steeds zo is.”
Kijk naar Trump. Kijk naar Spanje. Het kan in no time veranderen en daar moeten we onze rechtsstaat, onze samenleving, tegen beschermen.
