Moet de overheid lokale journalistiek gaan subsidiëren?
De regionale pers wordt vaak gezien als waakhond van de lokale democratie. Maar lokale media hebben het zwaar. Volgens Amerikaanse onderzoekers kan dit vergaande gevolgen hebben. Zij concluderen dat het verdwijnen van lokale kranten direct verband houdt met een grotere kostenpost en inefficiënter beleid van de overheid. Maar moeten de gemeenteraden daarom gaan meebetalen aan lokale kranten?
Niet alleen de landelijke kranten kampen met dalende oplagecijfers, ook de regionale kranten staan ernstig onder druk. De regionale titels verloren in 2017 ten opzichte van 2016 vier procent van de betaalde printoplage. Sinds het midden van de jaren negentig daalt de papieren oplage van alle titels.
In 2012 werden in opdracht van het Stimuleringsfonds voor de Pers de gevolgen voor de lokale democratie onderzocht. “Als gevolg van aanhoudende oplageverliezen en afnemende inkomsten heeft de vanouds belangrijkste speler, het regionale dagblad, zijn functie voor het lokale democratische proces en als drager van de lokale openbaarheid zien verzwakken,” concludeerden de onderzoekers. “Die verzwakking van het dagblad kan niet zomaar worden gecompenseerd door andere media in de regio als lokale bladen, omroep of lokale berichtgeving op internet.”
Het Notre Dame’s Mendoza College of Business deed onlangs onderzoek naar het verband tussen regionale kranten en lokale overheden in 1266 deelstaten in de VS. Hierbij wordt een duidelijk verband aangetoond in provincies waar tussen 1996 en 2015 een regionale krant verdween. De overheid zou meer kosten en minder efficiënt werken. Paul Gao, leider van het onderzoek, geeft eenzelfde conclusie als gegeven naar aanleiding van het Nederlandse onderzoek uit 2012. “We denken dat de lokale krant een belangrijke en unieke rol vervult die niet zo makkelijk vervangen kan worden door een online bron of nationale nieuwsmedia.”
Moet er overheidssubsidie komen voor regionale kranten? Daarover verschillen de meningen.
Voor: Mei Li Vos
Voormalig PvdA-Kamerlid (onder meer de portefeuille zzp) , tegenwoordig voorzitter vakbond AVV
Waarom bent u voor de subsidie?
“Ik ben het met tegenzin eens met deze stelling. Er moet in mijn ogen overheidssubsidie komen. Dat is verre van ideaal, maar tot de tijd dat regionale redacties een beter verdienmodel hebben, of op een andere manier aan inkomsten komen, is dat nodig. Als er niet snel meer geld komt voor regionale kranten verdwijnen de redacties en het institutioneel geheugen en dat krijg je niet zomaar terug.”
Vanwaar de tegenzin?
“Het beste zou natuurlijk zijn als er weer inkomsten komen uit advertenties. Dat gaf tot een aantal jaar geleden redacties de financiering die hun redactionele onafhankelijkheid gaf. Maar Marktplaats pikte de mini’s in, en reclame op internet slurpte de rest van de advertentie-inkomsten weg. Tel daarbij op dat steeds minder mensen willen betalen voor nieuws en abonnementen en dan blijven er weinig inkomsten over om een redactie van te betalen die volgens de journalistieke codes kan werken.”
Denkt u niet dat het subsidiëren van bestaande regionale kranten nieuwe initiatieven voor lokale nieuwsvoorziening in de weg staat?
“Ja, maar ik heb nog niet zoveel kansrijke initiatieven gezien. Het gaat mij vooral om de onafhankelijke redacties. Het is heel lastig om daar weer een financiering voor te vinden die onafhankelijkheid garandeert. Wat goed zou zijn is wanneer de grote techbedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen en een percentage van de winst in een fonds voor onafhankelijke pers stoppen. Ook fijn voor landen waar de persvrijheid door dictators wordt beknot. Maar voor je dat voor elkaar krijgt, ben je jaren verder.”
Als onafhankelijke journalistiek zo belangrijk is, wordt de controlerende functie dan niet in gevaar gebracht wanneer redacties betaald krijgen door de overheid?
“Het is een groter gevaar dat ze helemaal niet meer zullen bestaan. De gemeente Amstelveen vond het bijvoorbeeld zo’n gemis dat de raadsvergaderingen niet meer verslagen werden dat zij de lokale krant een subsidie hebben gegeven. Natuurlijk is het ongemakkelijk, maar hopelijk is het van tijdelijke aard.”
Kunnen andere kanalen de rol van waakhond overnemen?
“Uiteraard nemen andere media de rol van kranten over. Het medium verandert. Ik ken weinig millennials die de krant lezen zoals eerdere generaties dat deden. Maar wat nodig blijft is onafhankelijke journalistiek en daarmee bedoel ik niet freelance journalisten die het werk als een soort hobby of half vrijwilligerswerk doen omdat het zo godsgruwelijk slecht betaald wordt.”
Tegen: Chris Aalberts
Journalist bij Follow the Money en The Post Online
Waarom bent u tegen?
“Overheidssubsidie voor regionale kranten zou leiden tot media met geld zonder publiek. Het remt innovatie en zorgt voor oneerlijke concurrentie voor media die het wel redden zonder staatssteun. Daarbij belemmert het de controlerende taak van de journalistiek. Journalistiek hoort niet afhankelijk te zijn van overheidsfinanciering. Er moet simpelweg meer moeite worden gedaan om burgers te laten begrijpen dat zij moeten meebetalen aan journalistiek”
Ziet u de lokale kranten wel als waakhond van de lokale democratie?
“Zeker en met nadruk de kranten, want daar zitten mensen die de meeste kennis en tijd hebben.”
Kunnen andere kanalen – bijvoorbeeld online media en lokale omroepen – deze rol dan wel overnemen?
“Ja, al is dat nu niet de praktijk. Redacties maken te weinig gebruik van crossmediale mogelijkheden. Er is geen reden waarom een lokale website dit niet kan doen, mits het businessmodel goed is, natuurlijk. Regionale kranten innoveren niet voldoende, maar dat geldt ook voor veel lokale omroepen. Die kansen zijn echt nog niet allemaal onderzocht.”
Hoe ziet u de toekomst van de lokale krant?
“De krant zal zich ontwikkelen richting een online medium, dat is al aan de gang. Het is een kwestie van tijd dat er lokale innovaties komen waarbij het met minder budget haalbaar is om een politieke waakhond te zijn. Ik ben behoorlijk positief.”
