Er zijn verschillende stromingen en interpretaties van het feminisme, en de nodige felle discussies over de posities van bijvoorbeeld sekswerkers en transseksuelen. Feminisme is dus een verzamelterm voor verschillende denkbeelden over vrouwenrechten en genderkwesties. We nemen een aantal brede stromingen onder de loep.

Liberaal Feminisme

Het liberale feminisme is waar de meeste mensen bekend mee zijn, aangezien het zich bezighoudt met de meest basale en ‘mainstream’ begrippen als het gaat om vrouwenrechten: het glazen plafond, gelijke lonen, abortus, seksuele vrijheid en zelfbeschikking. Het liberalisme neemt de vrijheid van het individu als hoogste goed, en dat is bij de liberale interpretatie van het feminisme niet anders.

Kritiek op het liberale feminisme wordt vooral geuit op het gebrek aan een analyse over grotere machtsstructuren binnen de samenleving die onderdrukking bevorderen, zoals het kapitalisme en racisme. Dat er een bepaald percentage aan vrouwelijke CEO’s en parlementariërs is, betekent niet per se dat alle vrouwen daar baat bij hebben. Alle bestaande maatschappelijke structuren blijven overeind, waarmee het liberale feminisme de kritiek krijgt een eendimensionale interpretatie te zijn dat voornamelijk voor witte, welgestelde vrouwen is. Bij liberale feministen kunt u denken aan Hillary Clinton, Emma Watson, Taylor Swift of Michelle Obama, en wat dichter bij huis aan dames als Femke Halsema, Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren. Vreemd genoeg lijkt het liberale feminisme als fenomeen vooral te bestaan in de kritieken van andere feministen die vinden dat deze stroming te conformistisch is.

Voor een uitgebreide kritiek op het liberale feminisme is het boek Why I Am Not A Feminist van Jessa Crispin aan te raden. Crispin trekt van leer tegen het volgens haar luie, bijna apolitieke ‘lifestyle feminisme’ dat we door politici en popsterren uitgedragen zien worden. Feminisme is totaal gecoöpteerd door het consumentisme volgens Crispin, met voorbeelden als modehuis Dior dat een T-shirt met ‘we should all be feminists’ erop te koop aanbiedt voor $600, en popster Beyoncé die haar eigen modelijn laat produceren in lagelonenlanden als Bangladesh waar vrouwen in miserabele arbeidsomstandigheden moeten werken.

Intersectioneel Feminisme

Intersectioneel denken, ook wel kruispuntdenken genoemd, behelst het idee dat een mens nooit een eendimensionaal wezen is, maar een persoon met verschillende identiteiten en kenmerken. Hierbij kunt u denken aan etniciteit, leeftijd, gender, huidskleur, geloof, klasse, culturele achtergrond, seksuele geaardheid enzovoort. Een vrouw is dus nooit alleen maar een vrouw, maar ook een persoon van kleur, een lesbienne of een fabrieksarbeider bijvoorbeeld.

Intersectionalisme gaat samen met een bredere maatschappijkritiek op het kapitalisme. Het huidige economische systeem is gecreëerd door mannelijke dominantie, hiërarchieën en dynamieken die nadelig uitpakken voor onder andere vrouwen.  Veel feministen die zich in Nederland in het publieke debat mengen hangen het intersectionele feminisme aan. Denk bijvoorbeeld aan namen als Asha ten Broeke, Sylvana Simons of Meredith Greer. Maar er zijn nog veel meer feministen die op scherpe wijze naar de samenleving kijken. Bekijk Vileine.com eens, waar circa 50 feministen waaronder Hadjar Benmiloud, Clarice Gargard, Anne-Fleur Dekker, Simone van Saarloos en Aafke Romeijn met enige regelmaat artikelen posten met kritische, intersectionele perspectieven op hedendaagse kwesties. Ook zeer aan te raden is Harlot van OneWorld, een platform over seksuele vrijheid met zeer leeswaardige bijdragen over gender, seksualiteit en sekswerk van onder andere Justine van de Beek, Jozien Wijkhuis en Hella Dee.  Tenslotte is Dipsaus aan te raden, een tweewekelijkse podcast voor en door vrouwen van kleur, gemaakt door het trio Anousha Nzume, Ebissé Rouw en Mariam el Maslouhi.  Let wel, deze podcast neigt vrij willekeurig tussen het Nederlands en Engels als voertaal te wisselen.

Anarchafeminisme

Voor degenen die intersectionele feminisme niet maatschappijkritisch en radicaal genoeg vinden, is er het ietwat obscure anarchafeminisme. Anarchafeminisme biedt een anarchistische interpretatie van het feminisme, waarbij alle machtsstructuren die er bestaan kritisch bejegend ofwel vernietigd moeten worden, zoals de staat, het traditionele gezin en het huwelijk. Ook de identiteit van de vrouw zelf wordt kritisch bekeken, waarbij er ook aandacht is voor bijvoorbeeld trans en queer-identiteiten. Anarchafeminisme kent een lange geschiedenis, waarvan Emma Goldman (1869-1940) een van de belangrijkste en invloedrijkste denkers is. Ook in Nederland kennen wij anarchafeministen. Luister eens naar de maandelijkse podcast Bloed Aan De Muur van Harriët, Sietske en Liselotte. (Anarchisten doen blijkbaar niet aan achternamen.)

Ten slotte…

Er zijn nog veel meer vormen en interpretaties van het feminisme te vinden, en om ze allemaal te benoemen is er een gehele studie nodig. Postmodern feminisme is bijvoorbeeld bijzonder onleesbaar vanwege obscuur en ongrijpbaar academisch jargon, maar als u zich door Judith Butler heen wilt worstelen, veel succes. Let wel, deze categorieën en denkbeelden zijn naar eigen voorkeur te combineren. Zo kunt u als intersectioneel feminist bijvoorbeeld ook een TERF (Trans Exclusionary Radical Feminists, transfoob) of een SWERF (Seks-Worker Exclusionary Radical Feminist, anti-prostitutie) zijn. Ook kent intersectionaliteit vele sub-vormen zoals zwart feminisme en moslimfeminisme en kunnen feministen zeer verschillende visies hebben ten opzichte van de positie van mannen binnen het feminisme. Voor mannen is het aan te raden om Emancipator in de gaten te houden, een organisatie die zich inzet voor gendergelijkheid en het bestrijden van toxic masculinity (machismo, geweld, seksisme) door middel van voorlichting en evenementen.

Hoe dan ook, het moge duidelijk zijn dat het feminisme in al haar vormen springlevend is en genoeg voer tot denken biedt.