Een tas gebruikt iedereen, en het is best een bijzonder voorwerp. De tas heeft een behoorlijke ontwikkeling doorgemaakt en het is bekend dat de duurste, een tas van Hèrmes, vrouwen in extase kan brengen en mannen tot flinke investeringen kan aanzetten.

Maar waar moeten we naartoe met al onze vragen over tassen, nu het tassenmuseum, lange tijd gevestigd aan de Herengracht in Amsterdam, niet meer bestaat? We doken in ons eigen archief voor informatie over de tas.

Een tas is uit noodzaak geboren

Je zou denken dat een tas er altijd is geweest, maar dat is wat we wel vaker denken bij alledaagse producten. Ze zijn toch echt ooit een keer uitgevonden, ontstaan of ontdekt. Of alle drie tegelijk. Van een tas kunnen we wel stellen dat deze uit noodzaak is geboren om vervolgens als mode-item zijn weg te vervolgen.

Voor hoe het ooit begon moeten we ver terug, heel ver terug. Al op Egyptische hiërogliefen treffen we, naar het lijkt, hoogwaardigheidsbekleders met heuptasjes om. Op Griekse vazen zien we krijgers en jagers met iets wat lijkt op een tas. Opvallend detail: geen vrouw met een tas te bekennen. Het was klaarblijkelijk vooral een praktisch mannending.

Het oudste tastbare voorwerp dat we kunnen duiden als een tas is een uit 1550 afkomstige buidel van geitenleer. Verdeeld in enorm veel vakjes en versierd met bloemetjes. Dus toch die vrouwelijke invloed?  Dit kleinood konden we jarenlang bewonderen in het tassenmuseum.

Tas was een statussymbool

Die eerste tassen leken een belangrijke rol te spelen bij het jagen. Later werden tassen vooral gedragen door mensen die het goed hadden en dat met een tas ook graag wilden laten zien. Een tas, in een kleiner formaat, werd ook wel gebruikt om er kruiden in te stoppen die een aangename geur moesten verspreiden. Het laat zich raden; dat was een betere geur dan die van de eigenaar of eigenaresse zelf. In die tijd nam men het niet zo nauw met de persoonlijke hygiëne. Alhoewel er op deze manier wel moeite voor werd gedaan.

In de Gouden Eeuw ontstonden er buidels met daarin onder andere affiches voor wie een gokje wilde wagen, en alweer waren het vooral de mannen. Later kwamen er buidels, die onder kleding werden gedragen om zakkenrollers geen kans te geven. Toentertijd buidelsnijders genoemd. Ook weer vooral door mannen gedragen.

Eind achttiende eeuw gaan bij de vrouwen de hoepelrokken aan de kant, waar dijzakken in zaten, en werd de kleding voor vrouwen minder grotesk. Strakkere jurken deden hun intrede en daar pasten die dijzakken niet onder. De réticule was geboren. Een soort handtas avant la lettre.

Daar is ‘ie dan: Louis Vuitton

Deze Franse benaming réticule werd regelmatig door de Engelsen verbasterd tot ridicule. Desalniettemin was de opmars van de tas niet te stuiten, vooral niet toen het reizen per stoomtrein en boot in zwang kwam. Halverwege de negentiende eeuw ontwierp meneer Louis Vuitton als eerste de leren reiskoffer.

De maatschappij veranderde in rap tempo, mede ook dankzij de eerste wereldoorlog. Vrouwen werden zichtbaarder en kregen status. Ze gingen massaal aan de make-up en de sigaretten. Dat was niet langer voorbehouden aan de gegoede burgerij alleen. Lipstick, oogschaduw, kohlpotlood. Hoe droeg je dat nu handig met je mee? Juist, in een tas. Nog niet een tas zoals we die vandaag de dag kennen, maar het begon er al meer op te lijken. Pas na de tweede wereldoorlog kwam de werkelijke handtas in zwang. Vooral de tas vernoemd naar Grace Kelly, de Kellytas van Hermès uit 1956, werd een hit. Mondjesmaat kwamen er steeds meer tassenmerken bij totdat in de jaren negentig het ene na het andere tassenmerk geboren werd, en dat is eigenlijk nooit meer opgehouden. Er kwamen de rugzak, laptoptas, Fanny pack en ga zo maar door.

Na dertien jaar sloot het tassenmuseum de deur

Dat we deze geschiedenis niet meer treffen in een museum is spijtig. Directeur Manon Schaap nam samen met haar team van 32 freelancers, oproepkrachten én 55 vrijwilligers met een zwaar gemoed afscheid van het museum. Het museum ontstond in 1996 uit de passie voor tassen van Hendrikje Ivo; een antiekhandelaar uit Amstelveen. Zoals veel vrouwen hun tassenverzameling starten met een handtas of misschien zelfs wel met een luiertas, begon die van Hendrikje met de liefde voor een bijzondere leren handtas uit 1820 met dekplaten van schildpad. Tassenmuseum Hendrikje, zoals het museum in het begin genoemd werd, was de eerste tien jaar gevestigd in een eigen villa in Amstelveen, tot er letterlijk geen rugzak dames of rugzak heren meer bij paste. Samen met haar man en dochter bouwde ze haar verzameling uiteindelijk uit tot het bijzondere museum aan de Herengracht met maar liefst 4500 unieke items, waaronder tassen van wereldberoemde ontwerpers als Vuitton en Chanel. Elke tas bevatte zijn eigen geschiedenis, vertelde het verhaal van die betreffende periode en gaf zo een mooi tijdsbeeld. Tassen van meer dan vijfhonderd jaar oud, de beroemde Versace-tas van Madonna en de kenmerkende handtas van Thatcher. Voor alle tassen moet nu een nieuw thuis gezocht worden.