“Ik vind dit gewoon echt minachtend en ik eis ook dat u onze naam gewoon uitspreekt, niet alleen vanavond, maar de komende vier jaar!”

Legendarisch: Caroline van der Plas, frontvrouw van de BoerBurgerBeweging (BBB), die eind april tijdens een coronadebat in de Tweede Kamer met het gezicht op onweer naar de interruptiemicrofoon snelt en daar Hugo de Jonge de les leest. De minister heeft de BBB, in navolging van premier Mark Rutte, zojuist ‘triple B’ genoemd. Daar is Van der Plas niet van gediend. Dat zal hij weten.

En hij niet alleen, ook Rutte moet eraan geloven. Wanneer Van der Plas na afloop van het debat buiten beeld nog even op haar mobieltje kijkt, hoort ze hem vanuit Vak K naar haar roepen: “Caroline, Ca-ro-line, sorry, was niet verkeerd bedoeld hoor!” 

Van der Plas, adrem: “Fijn, maar ik wil openbare excuses.”

Rutte: “Nee, dát kan nu niet meer.”

De BBB-fractievoorzitter laat het er niet bij zitten. Ze holt de premier achterna. Die is inmiddels telefonisch in gesprek. Na een sigaretje waagt ze een tweede poging. Dit keer met succes. Hij ís geen eikel, het was echt niet zijn bedoeling te kwetsen, herhaalt Rutte. Allemaal leuk en aardig, zegt Van der Plas, maar “daar koop ik niets voor. Ik eis excuses. Publiekelijk.” Rutte zegt toe en houdt woord. Een week later, aan het begin van het debat over de vrijgegeven notulen van de ministerraad, gaat de minister-president alsnog door het stof.

Caroline Ann Maria – spreek uit op zijn Engels – van der Plas: agrarisch Nederland kende haar al, maar sinds ze in de Tweede Kamer zit, waar ze daags na de verkiezingen per trekker – nooit tractor zeggen! – arriveerde, maakt ze ook daarbuiten furore. Wie is deze rebel without a cause? 

De tekst gaat onder de foto verder.

bron: remko de waal/anp

Rebel without a cause? Jazeker. BBB mag zich dan hard maken voor boeren en het platteland, haar eerste en – vooralsnog – enige Kamerlid komt noch van de boerderij, noch van het platteland. Ja, haar opa groeide op in een arm boerengezin in Ierland – de liefde voerde moeder Nuala, meisjesnaam Fitzpatrick, in 1961 naar Nederland. Maar dat is niet zo opzienbarend. Bijna iedereen van boven de 50 heeft wel een opa of ander familielid dat ooit heeft geboerd. 

Deventer, dat is Van der Plas’ habitat. En dat zal het ook altijd blijven, verzekert ze, nadat ze uw verslaggever deze vrijdagochtend met haar blauwe Suzuki S-Cross heeft opgepikt bij het station van deze provinciestad. Mondkapjes voor? Mwah, hoeft niet wat haar betreft – Van der Plas, van 1967, is nog niet ingeënt, uw verslaggever één keer. We wagen het erop. 

Op naar Alphen aan den Rijn. Daar heeft Van der Plas – spijkerjas, zwarte stretchbroek, witte sneakers – om 11.00 uur een afspraak met twee slachtoffers van de schietpartij in deze plaats in 2011. Twee zwaar getraumatiseerde, berooide winkeliers, die nog steeds wachten op een schadevergoeding van de politie. (Het Hof bepaalde in 2018 dat de politie aan Tristan van der Vlis, de dader, wegens zijn geestelijke gesteldheid geen wapenvergunning had mogen verstrekken. De Hoge Raad heeft dit vonnis in 2019 bekrachtigd.) En daarna door naar Delfgauw om aan te schuiven bij de vrijdagmiddagborrel van plaatselijke tuinders. Van der Plas was dit jaar al eerder op bezoek bij dit destijds ietwat sceptische gezelschap, waarbij ze beloofde snel nog eens langs te komen, mocht haar partij een zetel veroveren en zij in de Kamer belanden.

Tuinders. Boeren. Burgers. ‘Gewoon’ volk. Daar heeft Van der Plas iets mee. Ze profileert zich niet voor niets als volksvertegenwoordiger in plaats van als Tweede Kamer-
lid. “Dat ben ik aan mijn stand verplicht.” Neem de toeslagenaffaire. Niet dat ze zich die wil toe-eigenen. Die eer is aan Helma Lodders, Pieter Omtzigt en Renske Leijten. “Ik kom pas kijken. Maar ik kan wel helpen ervoor te zorgen dat de gedupeerden zo snel mogelijk hun geld krijgen. Waarom geven ze hun dat niet gewoon? Ik bedoel: 95 procent van deze mensen is echt slachtoffer. Laat er 5 procent bij zitten dat niet te goeder trouw is. Collateral damage. Neem dat dan gewoon voor lief!”

Ze weet het: ze vinden haar raar, de meeste collega-parlementariërs. Vanwege haar onconventionele looks (een wilde bos zwart haar, leren jacks), cv (95 procent heeft een hbo- of universitaire opleiding, Van der Plas alleen havo), maar bovenal vanwege haar onorthodoxe optredens en moties. Bijvoorbeeld die om een groepsapp te creëren waarmee de regering na het kabinetsberaad alle Kamerleden als eerste kan informeren over nieuwe besluiten, zodat ‘die het niet eerst hoeven te lezen op de website van De Telegraaf’. Komen die collega’s ineens met allemaal waarschuwingen over ‘de Mark Zuckerbergen van deze wereld, die te veel macht krijgen’. Dan kan ze het wel uitschreeuwen. “Niemand wil dat gelek; doe er dan iets aan. Ik bedoel: kom dan zelf met een voorstel!”

Is ze niet bang dat ze zichzelf met haar soevereine aanpak buitenspel zet? Hendrik (‘Boer’) Koekoek, van 1958 tot 1981 leider van de Boerenpartij en min of meer haar voorganger, vermaard vanwege zijn pathetische uitspraken – ‘Ik krijg nooit geen beurt’, ‘Ik weet niet waar het over gaat, maar ik ben tegen’ – overkwam destijds hetzelfde. “Dat interesseert mij niets. Ik zit daar niet om bij de club te horen. Alles beter dan opgezogen worden in de ‘oude politiek’. Sterker: misschien inspireer ik juist leden van andere fracties om ook zelf eens te gaan nadenken en zich los te maken van de partijdiscipline. Ik wil dat de burger de politiek weer gaat vertrouwen.”

Alphen aan den Rijn, Van der Valk Avifauna, 11.00 uur. Drie heren heten Van der Plas welkom op de parkeerplaats. Even snel een sigaretje en dan naar de kelder van het hotel, waar Orlando Kadir – een van de drie mannen, tevens jurist en belangenbehartiger van maar liefst 133 slachtoffers van de schietpartij in het Alphense winkelcentrum Ridderhof in 2011 – een vergaderzaaltje heeft gehuurd.

Twee trappen omlaag. Een flinke opgave voor Johan Nievaart, een van de twee andere heren. Nievaart, destijds eigenaar van twee bloemenzaken in de Ridderhof, kan zijn rechterbeen bijna niet meer buigen. Sterker, dit been moet volgende week worden geamputeerd, vertelt hij even later met trillende stem. Een direct gevolg van het drama. 

Twee kogels troffen Nievaart die zaterdag – een in de schouder, op één millimeter afstand van zijn hart, en een in zijn heup. Kogels die misschien anders zijn zoon Mike zouden hebben geraakt. Vader en zoon probeerden te vluchten toen Van der Vlis begon te schieten. Om Mike te beschermen manoeuvreerde Nievaart zijn lichaam tijdens de vlucht zoveel mogelijk tussen de schutter en zijn zoon. Mike bleef ongedeerd. Vader Johan verloor zijn winkels, raakte zijn huis kwijt, ging aan de drank – daarvoor dronk hij nooit –, heeft een ernstige posttraumatische stressstoornis, diabetes, hartklachten én wordt ook nog eens achtervolgd door 34 deurwaarders, die in totaal ongeveer 4 ton euro’s van hem eisen.

Voor Nievaart hoeft het allemaal niet meer. Hij had liever gehad dat de kogel hem ‘een millimeter meer naar rechts had geraakt’, zegt hij, gezeten aan het hoofd van de tafel, zodat hij alles goed kan overzien en niet in paniek raakt. Op de schadevergoeding zit hij nog steeds te wachten – de 2500 euro die hij en 54 lotgenoten in november 2019 hebben ontvangen even daargelaten.

Tuinders. Boeren. Burgers. ‘Gewoon’ volk. Daar heeft Van der Plas iets mee

Ook Bert-Jan van Heijningen, destijds eigenaar van een aantal videotheken, waarvan er een was gevestigd in de Ridderhof, is er mentaal slecht aan toe. Van Heijningen was op het moment van de ramp weliswaar niet in het winkelcentrum, maar wel goed bevriend met veel van de slachtoffers, onder wie Margriet, eigenaar van een modewinkel, die door Van der Vlis werd geëxecuteerd. Zijn videotheekketen ging failliet, onder meer omdat klanten de Ridderhof na de schietpartij massaal de rug toekeerden.

Klein bier, noemt Van Heijningen zijn leed vergeleken bij dat van mensen als Nievaart. Hij trekt zich het lot van zijn voormalige collega-winkeliers en de andere slachtoffers zeer aan en doet alles om dit over het voetlicht te brengen. Zo hield hij vrijdag 9 april, precies tien jaar na dato, op het Binnenhof solo een protestactie. Ook stuurde hij die dag alle Kamerleden een email.

Een wanhoopsoffensief dat grotendeels in het water viel. Op vrijdag is er bijna niemand in Den Haag, omdat er niet wordt vergaderd. En tot overmaat van ramp werd hij ook nog eens overstemd door een grote groep leden van Extinction Rebellion, die luid zingend en joelend actievoerden voor strengere klimaatmaatregelen. Alleen Van der Plas en ‘iemand van de SGP’ reageerden. De BBB-leider stelde Kamervragen aan minister Grapperhaus en zegde toe naar Alphen te komen.

“Wat verschrikkelijk. De rillingen lopen mij over mijn rug als je dat zo vertelt,” reageert Van der Plas wanneer Nievaart zijn verhaal vertelt. Ze gaat doen wat ze kan doen, belooft ze – vragen waar de antwoorden blijven op de Kamervragen, maar vooral de zaak onder de aandacht brengen tijdens debatten en in de media, zodra het maar even kan.

Wat haar betreft past het lot van slachtoffers van de schietpartij in Alphen in het rijtje van die van de toeslagenaffaire en de aardbevingen in Groningen. “Dat de overheid zijn burgers zo in de steek laat, vind ik zo erg, ik walg daarvan. De overheid moet zich schamen.”

Waar dit engagement vandaan komt? Van der Plas, weduwe sinds haar tweede man in 2019 overleed en moeder van twee zoons, heeft nu eenmaal ‘een sterk rechtvaardigheidsgevoel’, vertelt ze. Dat heeft ze niet van een vreemde. Moeder Nuala, 82 inmiddels, zat ook in de politiek, in Deventer als gemeenteraadslid en als wethouder namens het CDA. 

Ook zij stond dicht bij de mensen, was empathisch, wilde helpen. En ze bleef daarbij zichzelf. Terwijl de andere wethouders bij voorkeur met de taxi reisden, deed Nuala alles op de fiets. Huisbezoeken, spontaan koffiedrinken in het buurthuis. “Jouw moeder is zo’n leuke vrouw,” kreeg ze vaak te horen. “Daar was ik trots op.”

Ook haar inmiddels overleden vader, chef sport bij het Deventer Dagblad, was politiek geëngageerd. Hij was lid van de VVD en nog een blauwe maandag lijstduwer van de plaatselijke VVD-fractie. Dat rebelse, onaangepaste heeft ze van hem, denkt ze. “Hij trapte graag tegen heilige huisjes aan.”

Drie kinderen kregen haar ouders: twee zoons, van wie er één – Andrew – vorig jaar overleed aan uitgezaaide darmkanker, en Caroline. Zij is de jongste. “De jongste en een meisje. Kortom: ik moest mijn mond houden. Mooi niet dus. Ik dacht: ik mag net zo goed wat zeggen. Dus had ik altijd mijn mening klaar en moest ik altijd het laatste woord hebben. Dat is nog steeds zo. Soms denk ik: Caroline, je hóeft niet altijd. Denk ik: vandaag maar eens een dagje niet reageren op Twitter. Maar dat lukt dan toch weer niet.”

De politiek of de journalistiek: dat leek haar voorland. In eerste instantie koos ze voor de journalistiek. Ze werkte als correspondent bij het Deventer Dagblad en bij een aantal vakbladen van Reed Business, waaronder Meat & Meal, inmiddels Vleesmagazine geheten. Niet omdat ze toevallig graag vlees eet. Ja, ze is carnivoor – al vindt ze een fetasalade op zijn tijd ook lekker. Maar vleesvervangers vindt ze ‘gore meuk’. Dat geldt zelfs voor de producten van De Vegetarische Slager of de ‘nepburgers’ van Beyond Meat. Die laatste smaken naar bordkarton, weet ze uit ervaring. Meat & Meal richtte zich op de vleesindustrie en die sector had haar interesse.

De tekst gaat onder de foto verder.

bron: robin utrecht/anp

Bij dit vakblad begon ook haar belangstelling voor de agrarische sector. In de vleesindustrie werken relatief veel mensen met een agrarische achtergrond – hardwerkende, nuchtere mensen met liefde voor het buitenleven, met wie Van der Plas het goed kon en kan vinden.

Drie jaar geleden – ze werkte inmiddels als communicatieadviseur bij de POV, de belangenbehartiger van de varkenshouderij – meldde ze zich in Deventer aan als kandidaat-gemeenteraadslid voor het CDA, de partij die de landbouw vanouds het best gezind is. Ze stond op een verkiesbare plaats. Maar de POV stak er een stokje voor. Door een reorganisatie raakte ze vervolgens haar baan kwijt. Ze besloot aan de slag te gaan als freelancer, onder meer voor Pig Business, een vakblad voor de varkenshouderij, en met communicatietrainingen voor individuele boeren. 

Ook lanceerde ze de Boerburgertweet, waarmee ze boeren en andere mensen die actief zijn in de agrarische sector op Twitter telkens een week lang de gelegenheid gaf om over hun bedrijf en werk te vertellen. Dat laatste werd een groot succes. Ze stelde de verhalen te boek en kwam zo in contact met onder anderen Wim Groot Koerkamp van ReMarkAble, een communicatiebureau voor de agrifoodsector.

“We zeiden tegen elkaar: er gebeurt zoveel in de agrarische wereld. En toch wordt de sector voortdurend negatief geframed. Boeren krijgen weinig waardering. Eigenlijk moet je zelf de politieke agenda kunnen bepalen, eigenlijk moet er een politieke partij komen sec voor de boeren en het platteland. Lastig, zo’n one-issuepartij? Waarom? Kijk naar de Partij voor de Dieren. Dat is ons grote voorbeeld. Die partij heeft het fantastisch gedaan. Door vast te houden aan hun ideaal en dit voortdurend uit te dragen, vooral via de sociale media, zitten ze nu op zes zetels. Met dank aan Marianne Thieme, hun boegbeeld. Dus hebben we de stap gezet.”

“Mag ik u een elleboog geven, ik vind het zo leuk u te ontmoeten, u doet het zo goed.”

Voor de volgende stop in Delfgauw moet Van der Plas eerst even langs het Binnenhof. Ze heeft haar oplader laten liggen. Ze parkeert haar auto naast de ingang. Wanneer ze terugkomt, spreekt een oude man die op een rollator zit haar aan. Een fan, denkt ze. In de roos.

“Nico Verlaan,” zegt de man, terwijl hij haar met de elleboog begroet. “Dat zegt u waarschijnlijk niets, maar ik zat vroeger ook in de Kamer, namens de Boerenpartij. Daarom vind ik dit zo leuk.”

Verlaan, 89 inmiddels, blijkt de voormalige rechterhand van Koekoek. 

Hij zat van 1967 tot 1971 in de Kamer. Toen de fractie in 1968 door ruzie uiteenviel, bleef hij Koekoek trouw.

Verlaan is op het Binnenhof voor opnames voor een televisieprogramma over de jaren zestig, dat waarschijnlijk volgend jaar zal worden uitgezonden door Omroep Max, vertelt hij. Een programma dat wordt gepresenteerd door Philip Freriks, die zich even later ook bij het gezelschap voegt.

Een mooie gelegenheid om Verlaan te vragen of er overeenkomsten zijn tussen de beide ‘boerenpartijen’. “Die twee zijn niet te vergelijken. De Boerenpartij was helemaal geen partij. In de fractie zaten een analfabeet, twee leden die wel konden lezen, maar niet begrepen wat er stond en een advocaat met een drankprobleem.” Terwijl hij knikt naar Van der Plas: “Jij doet het veel beter. Jullie zijn binnen een jaar een van de grootste partijen. Langer houdt het nieuwe kabinet geen stand. Ik voorspel twintig zetels. Let maar eens op.”

Weer in de auto belt Mariëtte Hamer. De nieuwe informateur wil kennismaken met alle fractievoorzitters. Of Van der Plas maandag om 11.30 uur langs kan komen. Dat gaat ze niet halen, antwoordt de BBB-leider. “Dan zit ik ook nog in de studio bij BNR Nieuwsradio. Die afspraak staat al twee weken. Er zijn inmiddels diverse voorgesprekken geweest, dat ga ik niet afzeggen.”

Kan het niet iets later, vraag Van der Plas. Hamer is onvermurwbaar. “De persberichten zijn al klaar. Die gaan zo de deur uit.” Ze gaat haar best doen, belooft Van der Plas. Maar half twaalf gaat niet lukken, zegt ze. “Het wordt zeker tien tot vijftien minuten later.”

“Always say yes to the press,” vervolgt ze wanneer we verder rijden. Dus moet Hamer maar even wachten. Gratis publiciteit is belangrijk, zeker voor een nieuwkomer als de BBB. Ze maakt er volop gebruik van. Daarbij schuwt ze de confrontatie niet. Dat leidt op de sociale media regelmatig tot verwensingen en scheldkanonnades aan haar adres. Niet dat ze doodsbedreigingen krijgt, maar wel berichten die tot geweld tegen haar zouden kunnen aanzetten. Als het te gortig wordt, speelt ze die door naar de politie, zodat die, mocht haar wel iets overkomen, op de hoogte is.

In de biologische landbouw gebruiken ze natuurlijke pesticiden. Die zijn soms giftiger dan synthetische

Zelf kan ze er overigens ook wat van. Zo tweette ze in 2013 over de Gay Pride: “Als je met strings door bilnaad en glitters op kruis door gracht vaart WIL je niet geaccepteerd worden.” Op 5 december datzelfde jaar: “Best ironisch. Dat Nelson Mandela doodgaat op de dag dat wij de eer van Zwarte Piet hooghouden.”

Die berichten, daar staat ze nog steeds achter. Waarbij ze wel aantekent dat de tweede tweet ‘misschien wat ongelukkig is geformuleerd’. Wat ze in ieder geval niet wilde, was Mandela wegzetten als Zwarte Piet, benadrukt ze. “Ik moest zelf eerlijk gezegd ook weer even nadenken over wat ik nu precies met die laatste tweet wilde zeggen.”

Dat deze acht jaar oude berichten ineens opduiken nu ze volop in de schijnwerpers staat, vindt ze kenmerkend voor het huidige tijdsbestek waarin ‘niets meer mag’. “Destijds kwam je daar nog mee weg. Nu mag je niets eens meer zeggen dat ‘je bij iemand op schoot zit’ – Van der Plas refereert aan Sigrid Kaag, die Denk-voorman Farid Azarkan tijdens een debat betichtte van seksisme, omdat hij had gezegd dat de D66-leider bij premier Rutte ‘op schoot zat’. “Ik denk dat zelfs een comedy als Fawlty Towers tegenwoordig niet meer kan, omdat die vol zat met racisme, seksisme en homofobe grappen. Terwijl iedereen er verschrikkelijk om moest lachen.”

Voor alle duidelijkheid: die publiciteit zoekt ze niet voor zichzelf, maar om de partij op de kaart te zetten. Om de boeren en de rest van het platteland een stem te geven. Bij elkaar zo’n acht miljoen mensen die ‘altijd aan het eind van de pijplijn zitten’.

Vooral de negatieve framing van boeren is haar een doorn in het oog. “Of het nu gaat over stikstof, de CO2-uitstoot, dierenleed of het verdwijnen van de regenwouden: boeren krijgen overal de schuld van. Alsof ze van kwade wil zijn. Dat ís gewoon niet zo. Boeren investeren bijvoorbeeld volop in duurzaamheid en dierenwelzijn. Zo is de stikstofuitstoot in de landbouw sinds 1990 met 70 procent gedaald en het gebruik van antibiotica met bijna 50 procent.”

En biologisch boeren, of kringlooplandbouw, het stokpaardje van demissionair Landbouwminister Schouten, is dat een goed alternatief? Van der Plas staat er best positief tegenover, mits het verdienmodel overeind blijft. Dat laatste is volgens haar nog maar de vraag.

Ze vindt de aanduiding ‘biologisch’ sowieso nogal misleidend. “Biologisch suggereert dat er helemaal geen synthetische beschermingsmiddelen worden gebruikt. Maar in de biologische landbouw gebruiken ze natuurlijke pesticiden. Die zijn soms giftiger dan synthetische. Wil je echt natuurlijk boeren, dan moet het biodynamisch.” Bovendien is er volgens de BBB-aanvoerder gewoon te weinig vraag om alle boeren biologisch te laten boeren. “De verkoop van biologisch voedsel blijft al een aantal jaren hangen op 3 procent van het totale assortiment.”

Kringlooplandbouw zal de sector naar verwachting flink doen krimpen. Ook daar is de BBB tegen, onder meer vanwege het grote belang voor de economie. Van der Plas: “Nederland telt een kleine 60.000 boeren. Iedere boer houdt tien mensen aan het werk. Dan heb je het dus over 600.000 banen.” 

De tekst gaat onder de foto verder.

bron: kiki groot/lumen

Een groot deel van de landbouwgrond inleveren voor woningbouw of natuur: dat gaat Van der Plas dan ook te ver. Zij pleit voor meer hoogbouw in de steden. Weilanden volplempen met grote windmolens of zonnepanelen: daar zit volgens haar ook niemand op te wachten. Boeren niet, andere plattelandsbewoners niet, maar ook stedelingen niet. “Die willen rust, ruimte en natuur. Dan ga je tijdens vakanties en in de vrije tijd toch niet voor de lol tussen de zonnepanelen en de windmolens door fietsen?”

Boeren, alle andere Nederlanders buiten de Randstad en landgenoten die worden gepiepeld door de overheid: BBB-frontvrouw en furie Caroline van der Plas zal er de komende vier jaar voor hen zijn. Een belofte waar rozenkweker Ton Rodenburg haar graag aan houdt. Al was het maar omdat hij zijn kosten dit jaar met liefst 170.000 euro ziet oplopen door de invoering van de Opslag Duurzame Energiebelasting, vertelt Rodenburg, terwijl hij uw verslaggever een blik gunt in zijn tweeënhalve hectare grote kas vol geurige, rode Red Naomi-rozen. Vooralsnog krijgt Van der Plas van hem en de andere vijftien tuinders in Delfgauw het voordeel van de twijfel. Met een doos komkommers en drie bossen rozen keert ze huiswaarts. Daarbij enthousiast uitgezwaaid door het hele gezelschap.

Uit de speakers klinkt Sweet Caroline.