Toenmalig NPO-voorzitter Shula Rijxman en secretaris-generaal Marjan Hammersma van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) – het ministerie dat gaat over de financiering van de NPO – brachten samen de nacht door in een hotel, zo ontdekten de makers van de podcast Koster en Van Dijk bij BNR. Hun privé-relatie was echter door de huidige D66-wethouder van Amsterdam in haar vorige functie niet gemeld bij de NPO.

Dit was wel ‘verstandig’ was geweest, zo liet de opvolgster van Rijxman bij de NPO, bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang, naar aanleiding van de podcast tot ergernis van Rijxman weten.

In een WhatsApp-bericht aan de Amsterdamse D66-leider Reinier ‘Rein’ van Dantzig – dat deze week aan HP/De Tijd is vrijgegeven op basis van de Wet open overheid (Woo) – noemt Rijxman het een ‘vervelende kwestie’ en beklaagt zij zich over feit dat haar ‘opvolgster’ Leeflang ‘niet bereid’ is haar te verdedigen: “Ik ben dan ook de enige die mezelf kan verdedigen nu mijn opvolgster niet bereid dat is te doen.”

Naast Leeflang liet ook het Commissariaat voor de Media, de belangrijkste toezichthouder, in een reactie weten dat ‘iedere relatie die de schijn van belangenverstrengeling met zich mee zou kunnen brengen gemeld dient te worden’. Men kondigde kort daarna een formeel onderzoek aan naar mogelijke belangenverstrengeling bij de publieke omroep en ‘relevante casuïstiek’.

Zowel Rijxman als Hammersma benadrukten in de media dat zij privé en werk heel goed wisten te scheiden en dat zelfs van ‘de schijn van’ belangenverstrengeling ‘geen sprake’ was.

Geen ‘werkrelatie’

De topambtenaar ging in schriftelijke beantwoording van vragen aan journalist Mark Koster nog een stap verder door formeel te verklaren dat zij in de jaren na haar benoeming tot secretaris-generaal in 2016 geen ‘werkrelatie’ meer met Rijxman onderhield en dat de contacten nog louter privé waren. 

Over de innige vriendschap met Rijxman schrijft Hammersma aan Koster die bij Follow The Money uitgebreid publiceerde over de bestuurscultuur binnen de NPO: “Deze is ontstaan nadat de werkrelatie tot een einde was gekomen.”

Over het hotelbezoek met Rijxman zegt de secretaris-generaal van OCW verder: “Enige jaren nadat de directe werkrelatie met mevrouw Rijxman tot een einde was gekomen is, met de wederzijdse partners, een vriendschap ontstaan. In dat licht heeft het privébezoek aan Dokkum plaatsgevonden.” De partners gingen volgens de woordvoerder van Rijxman niet mee naar het hotel.

Essentie van het verweer: de zakelijke relatie was beeëindigd en dus kon van belangenverstrengeling geen sprake zijn. Werk en privé konden eenvoudigweg niet door elkaar lopen, omdat er geen sprake meer was van een ‘werkrelatie’ tussen de twee. 

Eurovisie Songfestival

Dit laatste blijkt niet juist te zijn, zo blijkt uit een document dat HP/De Tijd in handen kreeg via een beroep op de Wet open overheid afkomstig van het ministerie van OCW.

Op 20 mei 2019 om 17.40 uur verstuurde toenmalig NPO-bestuursvoorzitter Shula Rijxman een formele e-mail vanaf haar zakelijk mailadres (‘Raad van Bestuur’) aan het zakelijke mailadres van topambtenaar Marjan Hammersma, met wie zij op dat moment dus een privé-relatie onderhield.

Aanleiding vormde de winst van Duncan Laurence een dag eerder op het Eurovisie Songfestival. Gevolg van deze overwinning was dat de NPO het jaar daarop verantwoordelijk was voor de organisatie van dit tientallen miljoenen kostende liedjesfestijn.

Diezelfde avond verklaarde premier Rutte al dat de NPO niet op extra geld hoefde te rekenen voor het internationale prestige-evenement. 

In de zakelijke e-mail schrijft NPO-voorzitter Rijxman (mede ondertekend door collega-bestuurder Martijn van Dam) aan de hoogste ambtenaar Hammersma – en haar rechterhand Barbera Wolfensberger – die beiden direct invloed hebben op de bekostiging van de NPO:

“De komende weken wordt er hard gewerkt om in nauwe samenwerking met AVROTROS en NOS de plannen vorm te geven en een projectorganisatie neer te zetten. We zullen jullie goed op de hoogte houden van de ontwikkelingen. Het is een unieke gelegenheid om de verbindende kracht van een publieke omroep zichtbaar te maken.” 

Schot voor de boeg

Rijxman sluit af met de zin: “Een kans die we graag, samen met jullie, aangrijpen en tot een succes willen gaan maken.” Omdat het ministerie van OCW geen enkele concrete rol speelt bij het organiseren van het Songfestival, is de zin ‘samen met jullie’ vooral een schot voor de boeg van Rijxman met betrekking tot de duidelijke wens van de NPO om extra geld van het ministerie van Hammersma te krijgen voor het evenement. 

En hoewel premier Rutte heel stellig was: ‘Er komt geen extra geld voor het Songfestival’, vraagt de NPO onder leiding van Rijxman in de maanden daarna inderdaad herhaaldelijk om een bedrag van enkele tientallen miljoenen aan OCW. 

Bij Jinek zegt NPO-voorzitter Rijxman daarover begin september 2019: “Het Eurovisie Songfestival is een feest van en voor Nederlanders. Het geld zullen we dan ook aan Den Haag gaan vragen.” Het gaat daarbij om een extra bijdrage van OCW tussen de 15 en 20 miljoen euro.

Overstag

Begin december gaat minister Slob van OCW – op dat moment is Marjan Hammersma zijn hoogste ambtelijk adviseur- overstag. De publieke omroep krijgt maar liefst 12,4 miljoen euro extra om de uitzending van het Eurovisie Songfestival mogelijk te maken.

Shula Rijxman reageert verheugd: “Het Eurovisie Songfestival is één van de meest verbindende Europese tradities waar ieder jaar miljoenen mensen naar uitkijken. Het evenement in Rotterdam, dat twee weken duurt, en de drie hoogstaande tv-producties zullen hoe dan ook een positieve impuls zijn voor de hele Nederlandse culturele, creatieve en innovatieve industrie.”

De D66-wethouder zelf ontkent in één van de vele vrijgegeven WhatsApp berichten de mogelijke belangenverstrengeling. Wel zegt ze: “Je weet hoe belangrijk vrienden zijn binnen- of buiten de politiek.”

Je weet hoe belangrijk vrienden zijn binnen- of buiten de politiek.

Shula Rijxman

HP/De Tijd heeft wethouder Shula Rijxman om een reactie gevraagd. Haar ‘persoonlijk woordvoerder’, die speciaal was ingehuurd voor vragen over de NPO, laat echter weten niet meer voor de wethouder te werken.

De afdeling woordvoering van de gemeente geeft aan geen woordvoering voor wethouder Rijxman over haar verleden te doen.

Rijxman zelf laat in een summiere reactie weten: “De bijlage bij het WO stuk van OCW spreekt voor zich – daar wil ik het graag bij laten.” Wat de D66-wethouder hiermee precies bedoelt, kan niet uit het antwoord worden opgemaakt.

Wat de D66-wethouder hiermee precies bedoelt, kan niet uit het antwoord worden opgemaakt.

De woordvoerder van Marjan Hammersma en het ministerie van OCW heeft voor de deadline van dit stuk niet gereageerd op vragen van HP/De Tijd en was voor publicatie ook niet bereikbaar voor overleg.

UPDATE: De woordvoerder van het ministerie van OCW laat het volgende weten: “Wij kunnen het nu niet overzien en gaan dit verder bekijken.” Waarvan akte.

Steun de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd