D66-wethouder Shula Rijxman heeft volgens opgaaf van de gemeente Amsterdam – die deze week openbaar werd gemaakt – een ‘bezoldigde’ nevenfunctie bij ‘BV Eficace’ [sic]. Wie dit bedrijf googelt krijgt echter geen enkel zoekresultaat. Wat is hier aan de hand?

Shula Rijxman blijkt vanaf 12 juni 1997 tot heden directeur en enig aandeelhouder van het bedrijf Efficace BV (met dubbel -f dus). Een bedrijf dat volgens de Kamer van Koophandel is geregistreerd onder de activiteitencode SBI 7021; Adviesbureaus op het gebied van public relations en communicatie. Ook wordt SBI-code 69209 vermeld; overige administratiekantoren.

Het communicatiebedrijf annex administratiekantoor van de wethouder is gevestigd op haar privéadres te Blaricum en volgens de Kamer van Koophandel is Shulamith Juliëtte Rijxman als directeur ‘alleen en zelfstandig bevoegd’. Ook blijkt uit openbare informatie van het handelsregister dat de wethouder 100% van de aandelen in deze onderneming bezit. 

Maar waarom heeft een wethouder van de gemeente Amsterdam een betaalde nevenfunctie bij een commercieel bedrijf, dat zich bezighoudt met communicatieadviezen en administratieve werkzaamheden? Heeft zij daar tijd voor naast haar drukke baan als bestuurder van de hoofdstad? 

En waarom werd de nevenfunctie deze week openbaar gemaakt op de website van de gemeente? We vragen het aan de woordvoerder van wethouder Rijxman, die namens haar het volgende antwoord geeft: “De wethouder heeft besloten om de B.V. op de lijst te zetten, omdat het vermelden van nevenfuncties als doel heeft alle belangen zo transparant mogelijk te benoemen. Dat hoort bij het werk voor de publieke zaak.”

Dat hoort bij het werk voor de publieke zaak

Woordvoerder wethouder Rijxman

Rijxman heeft dus zélf besloten om de nevenfunctie te openbaren omdat dit ‘transparant’ is en ‘hoort’ bij werken voor de publieke zaak. Zij handelt hiermee in lijn met de geldende integriteitsrichtlijnen voor bestuurders van de gemeente Amsterdam.

Maar wat doet directeur Rijxman precies bij Efficace BV naast haar drukke baan in Amsterdam? Ook op die vraag krijgen we – na overleg met Rijxman zelf – een antwoord van haar woordvoerder: “De wethouder ontplooit geen activiteiten in de B.V.”, zo luidt de schriftelijke mededeling in het kader van de door haar nagestreefde bestuurlijke openheid.

De wethouder ontplooit geen activiteiten in de B.V.

Woordvoerder wethouder Rijxman

Vóór haar baan als D66-wethouder van Amsterdam was Rijxman bestuursvoorzitter van de NPO. Ook zo’n ‘publieke zaak’ waar de door haar voorgestane ‘transparantie’ van essentieel belang is. En ook bij de NPO was Rijxman conform alle geldende gedragscodes vanaf het begin van haar werkzaamheden voor de publieke omroep in 2012 tot het eind 2021 gehouden om haar nevenfuncties te melden in een openbaar register. 

• “2.10 Een mediaorganisatie maakt via een register in elk geval de nevenfuncties openbaar van de topfunctionarissen en belangrijke journalistieke functionarissen (…) Daarbij wordt per functie vermeld of er een vergoeding voor wordt ontvangen. Het register is in ieder geval openbaar via de internetsite van de mediaorganisatie.” (Gedragscode NPO 2018)

De gedragscodes Integriteit van de publieke omroep van 2008, 2012, 2018 en 2021 zijn duidelijk: nevenfuncties worden op de website van de NPO openbaar gemaakt, en iedereen bij de NPO – ook de topbestuurder – doet opgaaf van nevenfuncties in de zogenoemde jaarlijkse compliance-verklaring. 

Een virtuele reis door alle jaarverslagen tijdens het voorzitterschap van Rijxman (en ook nog daarvoor, toen zij lid was van de raad van bestuur), laat echter geen melding van haar directeursfunctie bij Efficace BV zien. Is dat een probleem? De tekst van het NPO jaarverslag 2016 suggereert van wél: 

• Alle medewerkers van de NPO-organisatie doen opgave van al hun nevenfuncties en actualiseren deze opgave ook jaarlijks. De nevenfuncties van de raad van bestuur en de raad van toezicht worden bovendien gepubliceerd op de corporate website van de NPO en in dit Jaarverslag.

Waarom handelde Rijxman bij de NPO niet conform de normen die ze nu als wethouder wel aan zichzelf stelt? Het was de externe accountant van het CoBO-fonds (een subsidieverstrekker voor speelfilms), waar Rijxman tevens bestuurder was, die het bestaan van het bedrijf in 2016, Rijxman was toen net benoemd tot bestuursvoorzitter bij de NPO, op het spoor kwam. 

Waarom handelde Rijxman bij de NPO niet conform de normen die ze nu als wethouder wel aan zichzelf stelt?

De accountant deed een routinecontrole bij de Kamer van Koophandel en stuitte op de naam van Rijxman als directeur van Efficace BV en zocht daarop contact met de compliance officer van de NPO. Een woordvoerder van de NPO verklaart hierover schriftelijk dat deze functionaris – belast met het toezicht op naleving van de integriteitsregels binnen de NPO – niet eerder ‘bekend’ was met de nevenfunctie van Rijxman:

“In 2016 is in het kader van een controle bij de Kamer van Koophandel door een externe accountant het bestaan van Efficace BV bekend geworden. Na een toelichting van mevrouw Rijxman is door de compliance officer van de NPO geconcludeerd dat publicatie van deze BV op de corporate website volgens de procedures van de NPO niet noodzakelijk was.”

Het bestaan van Efficace BV was dus volgens de woordvoerder tot 2016 niet ‘bekend’ bij de NPO. Het antwoord van de publieke omroep – dat de gang van zaken in lijn was met de ‘procedures van de NPO’ – staat echter haaks op de letterlijke tekst van de gedragscode van diezelfde NPO. 

Volgens die code diende Rijxman niet alleen nevenfuncties te openbaren in een register, maar moest Rijxman ‘het hebben van nevenfuncties’ volgens de gedragscode verplicht melden in haar online compliance-verklaring die zij jaarlijks invulde, maar ook dit verzuimde zij. 

• “2.32 Elke mediaorganisatie legt jaarlijks aan alle medewerkers een -al dan niet elektronische- in te vullen en te ondertekenen vragenlijst voor met betrekking tot de toepassing van (onderdelen van) deze gedragscode. Tot de gestelde vragen behoren in elk geval vragen over het hebben van nevenfuncties.” (Gedragscode NPO 2018)

Maar wáárom besloot de bestuursvoorzitter dan dat het niet noodzakelijk was de betreffende nevenfunctie te melden in een openbaar register, zoals wordt voorgeschreven? De woordvoerder van de NPO verschaft hierover enige duidelijkheid:

“De accountant had reeds vastgesteld dat er geen economische activiteiten via de BV liepen en dat de BV niet werd gebruikt voor het leveren van producten of diensten aan derden. Ook mevrouw Rijxman gaf dat destijds aan in een gevraagde toelichting.”

Zelf sprak Rijxman in een email van 2 juni 2016 aan de NPO letterlijk van een ‘slapende’ BV. Volgens de gangbare definitie is dit een BV waarin geen enkele activiteit meer zit, ook wel een lege BV genoemd. Belangrijk criterium is volgens het Amsterdamse Legalloyd Advocaten dat er dan in de BV ‘geen kosten en baten’ meer zitten.

Zelf sprak Rijxman in een email van 2 juni 2016 aan de NPO letterlijk van een ‘slapende’ BV

Wethouder Rijxman is dus directeur van een slapend bedrijf dat naar eigen zeggen ‘geen’ enkele activiteit ontplooit en die volgens haar niet werd gebruikt voor het ‘leveren van diensten of producten aan derden’. Maar is dat wel zo? Leverde haar bedrijf inderdaad geen ‘producten of diensten’, zoals zij zelf heeft verklaard?

Uit de jaarcijfers van de besloten vennootschap, die Rijxman ieder jaar moet deponeren, blijkt dat Efficace BV de afgelopen jaren een eigen vermogen heeft van zo’n 850.000 euro. Een deel daarvan zit in beleggingen, vorderingen of liquide middelen en een deel in langlopende investeringen of verplichtingen, die niet op korte termijn contant zijn te maken.

Er zit in ieder geval behoorlijk wat geld in het bedrijf dat ‘geen enkele activiteit ontplooit’. Navraag bij de Kamer van Koophandel leert dat het gaat om een ‘actieve’ onderneming. Hoe zit dit?

Uit onderzoek in het hypotheekregister blijkt dat Rijxman samen met haar partner op 18 november 2002 een woning kocht in Blaricum. Deze woning werd deels gefinancierd door een hypotheek van de Fortis Bank (ingeschreven: 522.000 euro) en deels door een hypotheek verstrekt door onder meer Efficace BV (442.000 euro). Op 7 november 2006 werd de hypotheekinschrijving zelfs verhoogd met nog eens 750.000 euro en ook in dit geval is Efficace BV één van de twee hypotheekverstrekkers.

Het antwoord van wethouder Rijxman dat er door het bedrijf geen activiteiten worden ontplooid, oogt dus onvolledig. Het bedrijf verstrekte twee keer een hypotheek aan Shula Rijxman zelf voor de woning, die zij samen met haar partner bezit in Blaricum. Een bedrijfsactiviteit die valt onder de noemer ‘financiële dienstverlening’. In dit geval zijn wethouder Rijxman en haar partner de ‘derden’ waaraan door de BV een dienst wordt geleverd.

Mits zij als directeur een deugdelijke overeenkomst met zichzelf sluit, is het toegestaan. Cruciaal is of marktconforme voorwaarden voor de hypotheek worden gehanteerd. Anders is er volgens de belastingdienst sprake van ‘onzakelijk handelen’ en dat is tegen de regels. Voordeel is dat je rente betaalt aan je eigen BV in plaats van aan de bank en de renteopbrengsten dus in het bedrijf terecht komen, dat van jezelf is, terwijl je als privé-persoon tevens volledige belastingaftrek geniet.

Als directeur van Efficace BV dient Rijxman er daarbij formeel op toe te zien dat er sprake is van een marktconforme hypotheekovereenkomst met dezelfde Shula Rijxman. Ook dient Efficace BV te zorgen dat de rente en aflossing door Rijxman worden voldaan. Verder is het bedrijf ervoor verantwoordelijk, dat er jaarlijks een aandeelhoudersvergadering wordt belegd en dat jaarstukken tijdig worden gedeponeerd.

Daarnaast vinden er mogelijk betalingen van Efficace BV aan Rijxman plaats, reden waarom het bedrijf een actuele administratie dient bij te houden en eventuele belastingen dient te betalen. Allemaal ‘activiteiten’ dus voor Rijxman ten behoeve van de BV, in dit geval het verstrekken van één of meerdere hypotheken aan Rijxman zelf. Ingangsdatum 2002, einddatum onbekend (de inschrijving bestaat volgens het kadaster nog steeds).

En dat lijkt enigszins op gespannen voet te staan met de bevestiging die Rijxman volgens de NPO woordvoerder in 2016 gaf: er was geen sprake van ‘dienstverlening aan derden’. Ook lijkt het in strijd met de email van Rijxman aan de NPO waarin zij spreekt van een ‘slapende BV’. Tenslotte, de schriftelijke mededeling die haar woordvoerder nu namens haar doet: “De wethouder ontplooit geen activiteiten in de B.V.” kan een achteloze lezer makkelijk op het verkeerde been zetten.

Efficace BV blijkt daarnaast wel degelijk actief op een ander werkterrein. Zo heeft er zelfs dit jaar tenminste één andere activiteit plaatsgevonden via Efficace BV.

Het bedrijf duikt namelijk begin van dit jaar op in de debiteurenadministratie van de NPO. Of zoals de woordvoerder van de NPO het formuleert: “Deze BV is in ons systeem sinds begin 2022 bekend als debiteur.”

Deze BV is in ons systeem sinds begin 2022 bekend als debiteur.

Woordvoerder NPO

Efficace BV verstuurde in 2022 één of meerdere facturen aan de NPO. En de publieke omroep betaalde die vervolgens aan het bedrijf van Rijxman. Dat kan natuurlijk alleen als er échte activiteiten van het bedrijf tegenover staan. Wat is er aan de hand? De woordvoerder van de NPO verklaart:

“Op je vraag of de NPO de afgelopen jaren direct of indirect betalingen heeft verricht aan Efficace BV kunnen we melden dat er na de uitdiensttreding op 31-12-21 van Shula Rijxman aan Efficace BV een vergoeding betaalbaar is gesteld uit hoofde van de opdrachtovereenkomst voor het verrichten van werkzaamheden ten behoeve van het project racisme en discriminatie (januari t/m april 2022). Deze BV is in ons systeem sinds begin 2022 bekend als debiteur.”

De woordvoerder weigert te zeggen om welk bedrag het gaat en ook verdere details wil de NPO niet geven. Feit is dat Rijxman na haar aftreden als bestuursvoorzitter leiding gaf een het ‘project racisme en discriminatie’ voor de duur van vier maanden. Iets dat in dit geval vanwege de directe betalingen als een activiteit van haar BV kan worden aangemerkt, waarvoor Rijxman dus een ‘vergoeding’ ontving, aldus de NPO.

Wel of geen beloning en activiteiten? In een schriftelijke reactie laat de D66-wethouder via de gemeentewoordvoerder weten, op de vraag hoe het nu precies zit met de ‘bezoldiging’ die Rijxman zelf opgaf: “Het betreft hier helaas een foutieve melding op de website. De wethouder verricht geen activiteiten voor de BV en ontvangt dan ook geen bezoldiging.” De woordvoerder wil verder niet ingaan op andere aspecten van de bedrijfsvoering. Ook weigert Rijxman inzage te geven in de administratie van het bedrijf.

Of er naast betalingen van de NPO en van Rijxman zelf aan de BV (verschuldigde hypotheekrente) ook betalingen van andere partijen hebben plaatsgevonden is niet bekend. Het bestaan van het bedrijf is nooit transparant gemaakt op de website van NPO en het is dus aan zeer weinigen bekend, dat dit bedrijf aan Rijxman toebehoort.

En dat is mogelijk de kern van het probleem: de gedragscode voorziet in het feit dat nevenfuncties gemeld moeten worden. Doel hiervan is niet alleen openbaarmaking en transparantie – zoals Riijxman nu als wethouder zelf zegt – maar ook dat vragen gesteld kunnen worden en zaken kunnen worden gesignaleerd, ook door derden. Iets dat in dit geval bemoeilijkt is, eenvoudig omdat de buitenwereld het bestaan van de BV de afgelopen jaren niet kende.

Of er sprake is van de schijn van belangenverstrengeling, zou nader bekeken moeten worden. Immers een (weloverwogen) niet openbaar gemaakt bedrijf van de bestuursvoorzitter van de NPO komt voor in de debiteurenadministratie van diezelfde NPO. Ook is aan de BV een betaling gedaan waarvan de hoogte niet door de publieke omroep bekend gemaakt wordt. Of er onregelmatigheden hebben plaatsgevonden is een vraag, die met de beschikbare openbare informatie niet valt te beantwoorden, maar juist dát lijkt een situatie die men met adequate naleving van een gedragscode beoogt te voorkomen.

Dit voelt de huidige bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang wellicht ook aan, als zij in een reactie via haar woordvoerder laat weten de zaak onder de aandacht van de toezichthouder op de NPO, het Commissariaat voor de Media, te brengen:

“De huidige compliance officer van de NPO zal de kwestie rond Efficace BV tijdens zijn reguliere overleg met het Commissariaat voor de Media meenemen.”

De huidige compliance officer van de NPO zal de kwestie rond Efficace BV tijdens zijn reguliere overleg met het Commissariaat voor de Media meenemen

Woordvoerder Frederieke Leeflang