Een toegangsbewijs voor de Oranje-interland tegen Duitsland in maart 2019 van de KNVB, een ticket voor het graveltoernooi Roland Garros in Parijs van de Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond (KNLTB), kaarten voor de kwartfinale van de Nederlandse hockeydames op wereldkampioenschap van dit jaar van de hockeybond (KNHB): het zijn slechts enkele voorbeelden van de – in totaal 290 – giften die VVD-Kamerlid Rudmer Heerema heeft ontvangen.

Sinds 2015 is Heerema woordvoerder sport van de grootste partij in de Tweede Kamer. Zijn doel is om ‘om de stem van de sport te laten horen in Den Haag’. Maar wat zijn de regels omtrent opkomen voor een sector en giften ontvangen van belangengroepen? Tegen welke prijs komt Heerema op voor commerciële sportevenementen?

Uit onderzoek van HP/De Tijd blijkt dat Heerema actief voor de financiële belangen opkomt van organisaties van wie hij geschenken krijgt. Alarmbellen over de schijn van belangenverstrengeling gingen bij hem niet af: geen enkele keer nam hij over de giften contact op met de integriteitscommissie van de VVD.

Ook schuurt de handelwijze van Heerema mogelijk met de integriteitscode van de Tweede Kamer, die stelt dat ‘Kamerlid niet toegestaan [is] giften of gunsten aan te nemen die zijn bedoeld om het handelen van het betreffende lid te beïnvloeden’. 

‘Alles op alles’

In december 2021, midden in de coronapandemie, zijn er (financiële) risico’s voor grote sportevenementen die gepland staan voor 2022. Heerema dient daarom een motie in waarin het kabinet wordt opgeroepen om ‘alles in het werk te stellen’ dat ‘de geplande grote sportevenementen doorgang kunnen vinden’. Waaraan denkt hij bij ‘alles op alles’?

De motie stelt dat er ‘garantstelling vanuit het evenementenfonds beschikbaar moet komen’, om zo financiële risico’s voor de organisatoren af te dekken. Heerema noemt in zijn inbreng expliciet het wereldkampioenschap (vrouwen-)volleybal, dat in het najaar van 2022 in Nederland plaatsvindt. De motie wordt met ruime stemmen aangenomen, alleen Partij voor de Dieren, SGP, Bij1 en Fractie Den Haan zijn tegen.

Heerema heeft tot aan de stemming achttien keer giften ontvangen van de Nederlandse volleybalbond (Nevobo), de organisator van het door hem gesteunde sporttoernooi. Zo kreeg hij kaarten voor onder meer olympische kwalificatiewedstrijden van de Nederlandse volleybalteams; daarnaast kreeg hij een schilderij in bruikleen ter waarde van 750 euro. Tijdens het wereldkampioenschap zat Heerema, op kosten van Nevobo, op de tribune bij Nederland-België en Nederland-Brazilië. 

Door de aangenomen motie werden commerciële risico’s voor het bedrijf ondervangen.

Heerema kreeg het schilderij op 9 januari 2020 in bruikleen van Nevobo. Als HP/De Tijd op 4 december 2022 vraagt om een bruikleenovereenkomst toont hij de dag erna een document dat is getekend op 5 december 2022, bijna 3 jaar nadat hij het schilderij (met daarop volleybalster Myrthe Schoot) in ‘bruikleen’ had gekregen. Daarnaast is de ‘uitlenende’ partij volgens de akte niet meer Nevobo, maar Sportcentrum Papendal.

In reactie op vragen naar de bruikleenovereenkomst schrijft Heerema: ‘Bij de expositie op Papendal vond ik dit het mooiste stuk. Er werd gevraagd of ik dit als gift voor mijn werkkamer wilde hebben. Ik heb aangegeven dat ik dit niet als gift wilde accepteren, maar het wel voor de periode als kamerlid [sic, TD] in bruikleen op mijn werkkamer zou willen laten hangen. Dat was een mondelinge afspraak, die ik vast heb laten leggen in een schriftelijke overeenkomst.’ Heerema legt niet uit waarom hij deze bruikleenovereenkomst pas na vragen van HP/De Tijd heeft laten vastleggen.

Nevobo was niet de enige partij die belang had bij afdekken van de coronarisico’s van het WK volleybal. Ook voor sportmarketingbureau TIG Sports kwam het goed uit dat ‘alles op alles’ werd gezet om het toernooi doorgang te laten vinden. Het bedrijf, dat zichzelf aanprijst als specialist in het ‘creëren, vernieuwen en organiseren van grootschalige internationale sportevenementen’, is vanaf het bid-proces betrokken bij het WK volleybal. Door de aangenomen motie werden commerciële risico’s voor het bedrijf ondervangen.

TIG Sports is geen onbekende van Heerema. In totaal ontving het Kamerlid twaalf keer geschenken van het commerciële evenementenbedrijf, onder meer kaarten voor het Europees Kampioenschap Atletiek in 2016, een ticket voor het golftoernooi KLM Open in 2019 en kon hij op kosten van TIG Sports in 2021 de Grand Prix van Zandvoort bijwonen.

In antwoord op vragen over zijn steun voor het WK volleybal laat Heerema weten dat het hem ging om te tonen ‘wat voor fantastische evenementen Nederland kan organiseren’. ‘Commercieel is er weinig winst aan behaald als ik het goed begrepen heb’, stelt hij, wat niet afdoet aan het feit dat de organisatoren een commercieel belang hadden bij het doorgaan van het WK. 

Op de vraag of de ingediende motie (financiële) risico’s wegnam voor TIG Sports antwoordt het bedrijf dat ‘het voor het WK Volleybal vanwege de coronapandemie geen extra steun [heeft] ontvangen vanuit de overheid’.

Boete van 525.000 euro

Op 3 maart 2020 krijgt de KNLTB een boete van 525.000 euro van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) vanwege het verkopen van persoonsgegevens van leden van de tennisbond, zoals naam, geslacht en adres, aan sponsors. De ene partij ‘ontving persoonsgegevens van 50.000, de andere van meer dan 300.000 leden’, aldus de privacywaakhond in haar toelichting.

De dag nadat het boetebesluit naar buiten kwam vroeg Heerema, samen met VVD-collega Van Gent, aan de ministers van Sport en Rechtsbescherming om een uitzonderingspositie voor sportverenigingen op de Europese privacywetgeving. Ook willen ze van de ministers weten waarom de AP geen uitzondering heeft gemaakt voor de tennisbond.

Op de vraag van HP/De Tijd of het zijn doel was om de boete terug te laten draaien is hij resoluut: ‘Absoluut’.  

Wat de kwestie frappant maakt is dat Heerema in zijn tijd als Kamerlid tien keer geschenken heeft gekregen van de KNLTB, de bond waarvan hij wil dat de opgelegde boete van meer dan een half miljoen euro wordt kwijtgescholden.

Wat de kwestie frappant maakt is dat Heerema in zijn tijd als Kamerlid tien keer geschenken heeft gekregen van de KNLTB, de bond waarvan hij wil dat de opgelegde boete van meer dan een half miljoen euro wordt kwijtgescholden.

Zo kreeg hij onder meer in 2018, 2019 en 2022, toegangskaarten voor de Libema Open (het ATP-toernooi in Rosmalen), keek hij in februari 2019 naar wedstrijden op het ABN Amro Tennistoernooi in Ahoy, ontving dit jaar tickets voor de Billie Jean King Cup en mocht hij in 2019 op kosten van KNLTB plaatsnemen op de tribune van Roland Garros. 

Op de vraag waarom hij denkt dat hij giften van de KNLTB ontvangt, laat Heerema weten dat ‘weet dat ze [KNLTB, TD] ook andere Kamerleden uitnodigen die helaas weinig interesse tonen om op werkbezoek te gaan’.

Zelf ziet Heerema geen botsing van belangen tussen de geschenken en positie als Kamerlid. Als de geschenken van de tennisbond aan hem worden voorgelegd, antwoordt hij: ‘Ik gebruik deze evenementen om met het bestuur en directie van de KNLTB van gedachten te wisselen over hoe het bij de bond gaat en waar ze tegen aan lopen, zodat ik dit kan gebruiken bij mijn standpuntbepalingen.’ Daarbij noemt hij de ontvangen toegangskaarten voor nationale en internationale sportevenementen ‘werkbezoek’.

Proefballon

Het meest besproken sportevenement van Nederland is zonder twijfel de Grand Prix van Zandvoort. Sinds 2020 strijkt het jaarlijkse Formule 1-circus neer in de Noord-Hollandse duinen. Uit eerder onderzoek van EenVandaag kwam naar voren dat Heerema namens de VVD-fractie lobbyde voor subsidie vanuit Den Haag voor het miljoenenfestijn.

In 2019 nam hij contact op met minister Bruno Bruins (VVD) van Sport en stelde hij voor om de Grand Prix van Zandvoort vijf miljoen euro subsidie te geven – per jaar. ‘De 3×5 miljoen wordt niet als een groot bedrag ervaren’, staat in de documenten die op basis van de Wet openbaarheid van bestuur naar buiten zijn gebracht. 

Bruins schoot de proefballon van Heerema uit de lucht: subsidie wordt enkel verstrekt aan evenementen die niet-jaarlijks worden georganiseerd. Daarbij wijst hij erop dat de gevraagde 5 miljoen euro per jaar de helft van het jaarlijkse budget voor evenementen is. Als klap op de vuurpijl weigert Bruins het race-event een miljoenensubsidie te geven omdat de Formule 1 een ‘commercieel sportevenement’ is, ‘waarbij de rechten in handen zijn van een Amerikaans beursgenoteerd mediabedrijf’.

De terechtwijzing vanuit het ministerie dat Heerema opkomt voor een particulier belang ontgaat hem.

Als alternatief voor de directe subsidie stelde Heerema voor om een ‘F1-loterij’ te houden. Op dit plan reageert het miniserie door te stellen dat een Formule 1 geen ‘algemeen belang’ is. ‘Wanneer men een kansspel wenst te organiseren om daarmee in algemene zin een inkomstenbron te creëren is er geen sprake van een algemeen belang, maar van een particulier of commercieel belang hetgeen op grond van de Wet op de kansspelen niet is toegestaan’, laat het ministerie van VWS aan Heerema weten.

De terechtwijzing vanuit het ministerie dat Heerema opkomt voor een particulier belang ontgaat hem. Hij laat weten dat hij het niet gek vindt dat hij zich als sportwoordvoerder voor de F1 inzet: ‘Voor mij is het belangrijk dat de Formule 1, wat na de Olympische Spelen een van de grootste evenementen is, om die naar Nederland te halen. Het houden van een Formule 1 heeft veel maatschappelijk en economische impact zoals we allemaal hebben kunnen ervaren.’

Vanuit de organisatie (en gelieerde partners) van de Grand Prix in Zandvoort heeft Heerema door de jaren heen giften ontvangen. Zo was hij op kosten van het circuit in Zandvoort (dat eigendom is van prins Bernhard van Oranje) drie jaar aanwezig bij de Max Verstappen Racedagen.

Daarnaast kreeg hij van het sportevenementenbureau Tig Sports voor drie dagen tickets voor de eerste Grand Prix van 2021, de eerste Formule-1-wedstrijd in Nederland in 36 jaar. Tig Sports dat, zo schrijven Michiel Couzy en Maarten van Dun in hun boek Zakenprins dat gaat over de carrière van Bernard van Oranje, al sinds 2018 betrokken is bij de lobby om de Formule 1 naar Zandvoort te halen. In 2022 zat Heerema op kosten van Dutch GP Formule 1 op de tribunes, een consortium waarin ook Norbert Chevalier, de directeur van Tig Sports, zit.

Als hem wordt gevraagd of hij toegangsbewijzen voor het racecircus heeft gekregen, beaamt Heerema dat. ‘Helaas kon ik niet alle dagen aanwezig zijn in het Formule 1-weekend’, laat het Kamerlid weten. Op de vraag of hij denkt dat de verstrekkers van deze giften belang hadden bij de door heb bepleitte 5 miljoen euro subsidie, antwoordt Heerema dat ‘dit het enige evenement [is] waar het niet gelukt is om subsidie van de rijksoverheid voor beschikbaar te krijgen’. 

We zijn begonnen!

Wat is dit toch een waanzinnig mooi en goed georganiseerd evenement!

De best georganiseerde Formule 1 race ter wereld vindt plaats in ons Nederland en daar mogen we enorm trots op zijn!

Go @Max33Verstappen 🏆 pic.twitter.com/RMyYdM8FXW

— Rudmer Heerema (@rudmer) September 3, 2022

Schijn van belangenverstrengeling

Integriteitsexperts zijn kritisch op het gedrag van Heerema. ‘Hij laat zich fêteren’, concludeert Bart Vollebergh, als de voorbeelden aan hem worden voorgelegd, namens de Nederlandse tak van Transparancy International, dat zich wereldwijd inzet voor het tegengaan van corruptie en belangenverstrengeling.

‘Er is een duidelijke schijn van belangenverstrengeling. Heerema doet alsof sportbonden en commerciële organisatoren geen belangen hebben, maar ze zijn lobbyisten en zo moeten hun geschenken ook worden beoordeeld: een gift kan een poging zijn om besluitvorming te beïnvloeden. De bonden willen iets terug, ze willen aandacht of op de radar komen.’ Vollebergh ziet dat dit risico bij Heerema bestaat, vooral omdat ‘deze giften gewoon veel geld waard zijn (ondanks dat hij de waarde niet opgeeft)’. 

Dat Heerema doorheeft dat hij geschenken krijgt van sportbonden vanwege het feit dat hij woordvoerder sport is en daarmee zijn gedrag willen beïnvloeden, wordt duidelijk als we hem vragen naar de periode 2013-2015. In die twee jaar was hij wel Kamerlid, maar nog geen portefeuillehouder sport. Waarom kreeg hij toen geen giften, denkt hij? ‘Omdat ik geen woordvoerder sport was’, aldus Heerema. 

Een gift kan een poging zijn om besluitvorming te beïnvloeden. De bonden willen iets terug, ze willen aandacht of op de radar komen.

Bart Vollebergh van Transparancy International Nederland

Ook Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, vindt het gedrag van Heerema niet hoe een Tweede Kamerlid zich hoort te gedragen. ‘Kijk naar de wet voor de beëdiging van leden van de Staten-Generaal. Daarin staat dat Kamerleden beloven dat ze “om iets in dit ambt te doen of te laten, rechtstreeks noch middellijk enig geschenk of enige belofte heb aangenomen of zal aannemen”. Dat schuurt met zijn gedrag.’

Ook in de gedragscode van de Tweede Kamer staat dat ‘het een Kamerlid niet [is] toegestaan giften of gunsten aan te nemen die zijn bedoeld om het handelen van het betreffende lid te beïnvloeden’. Daarbij wordt nadrukkelijk gesteld dat een Kamerlid, als het te maken krijgt met ‘persoonlijke belangen naast het algemeen belang’, altijd moet kiezen voor het algemene belang. ‘Het lid zal hier dan proportionele gevolgen aan moeten verbinden.’ 

In de antwoorden van het ministerie van VWS op Heerema’s lobby voor subsidie voor de GP van Zandvoort worden exact dezelfde woorden gebruikt: het is geen algemeen belang dat een commercieel evenement miljoenen subsidie krijgt. 

Rob van Eijbergen is hoogleraar integriteit aan de Vrije Universiteit en ziet dat Heerema de giften volgens de regels aangeeft in het geschenkenregister. ‘Daarmee houdt hij zich aan de voorgeschreven procedure.’ Informeel kan je wel wat zeggen over de hoeveelheid geschenken, vindt Van Eijbergen. Daarnaast stelt hij dat Heerema ‘de indruk wekt dat er een relatie bestaat tussen zijn schriftelijke vragen en de geschenken die hij krijgt’. Van Eijbergen benadrukt dat het uitmaakt vanuit welke branche giften komen. ‘Sportbonden hebben een maatschappelijke functie. Bij fossielebrandstoffenbedrijven had dit gedrag niet gekund.’ 

Kijk naar de wet voor de beëdiging van leden van de Staten-Generaal. Daarin staat dat Kamerleden beloven dat ze ‘om iets in dit ambt te doen of te laten, rechtstreeks noch middellijk enig geschenk of enige belofte heb aangenomen of zal aannemen’. Dat schuurt met zijn gedrag.

Wim Voermans

Sinds 2019 heeft de VVD een integriteitscommissie in het leven geroepen, waarnaar politici van de partij kunnen bellen als zij vragen hebben over integriteitskwestie, ‘commissie dilemma’. Op de vraag hoe vaak hij contact met haar heeft opgenomen over zijn geschenken, laat Heerema weten dat dit ‘niet van toepassing’ is. 

Op de vraag of hij heeft overwogen om de ‘werkbezoeken’ op eigen kosten af te leggen, antwoordt Heerema dat hij bij ‘diverse werkbezoeken zelf een deel betaald’ heeft. ‘Zoals bijvoorbeeld het werkbezoek aan de Tour de France waar ik zelf de vliegtickets en hotel heb betaald en onlangs het werkbezoek aan het EK vrouwenvoetbal in Engeland waar ik het vliegticket zelf betaald heb.’ Over binnenlandse werkbezoeken schrijft hij niets. 

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.