Regen, regen en nog eens regen. Op de Grote Markt in Antwerpen valt het donderdag met bakken uit de hemel. Toch is er een buzz gaande, want koning Willem-Alexander en koningin Máxima komen op bezoek voor een ‘volksbad’. Langs de kant staan schoolkinderen met Belgische vlaggetjes. Zenuwachtig voor wat komen gaat. Voor het stadhuis staat N-VA-burgemeester Bart De Wever, die speciaal een oranje stropdas heeft omgedaan voor zijn Hollandse gasten. Bij een Vlaamse nationalist is de Groot-Nederlandse gedachte – kort gezegd: Nederland en Vlaanderen samenvoegen – dan nooit zo ver weg. Samen met het Belgische koningspaar begroet De Wever zijn gasten uit het noorden. 

Het staatsbezoek van Willem-Alexander begint aan zijn derde dag. Het bezoek was politiek gezien door Nederland goed uitgekiend. Na de plichtplegingen in Brussel op dinsdag, werd woensdag Charleroi aangedaan, vaak ‘het afvoerputje van België’ genoemd. Dat had een reden: daar regeert de linkse burgemeester Paul Magnette (PS), niet toevallig de machtigste politicus van Franstalig België die volgens peilingen in 2024 bij de parlementsverkiezingen weer de grootste wordt. Hij zal dan waarschijnlijk weer veroordeeld zijn om te onderhandelen met de rechtse De Wever, die in de peilingen in Vlaanderen als vanouds het beste scoort. 

Met Willem-Alexanders bezoeken aan de twee machtigste mannen van België geeft Den Haag een boodschap af: wij nemen u beiden serieus. Los daarvan bleef de koning telkens benadrukken hoe sterk de vriendschap is tussen beide landen: we zijn broeders en vrienden, en in deze onzekere wereld moeten we dat koesteren. Het staatsbezoek zat weer bommetje vol programmaonderdelen, zoals we gewend zijn. Handel, innovatie, muziek, ruimtevaart (nee, er gaan geen Belgen naar de maan), kunst, duurzaamheid en klimaat. De goede samenwerking stond erin centraal.

Maar er was één onderwerp dat als onderdeel schitterde in afwezigheid: de drugssmokkel die de Nederlandse en Belgische havens – volgens critici zijn die ‘zo lek als een mandje’ – al jaren teistert. Niet alleen verdienen drugscriminelen miljarden per jaar aan deze illegale handel, maar ook veroorzaakt de harddrugs een megaprobleem met allerlei bijeffecten: van ondermijning tot een afnemende volksgezondheid en van straatcriminaliteit tot ontspoorde jongeren in probleemwijken. In beide landen is ook de consumptie van drugs enorm en vergeet ook niet dat Nederland en België productiehuizen zijn voor XTC en speed (amfetamine).

De drugsproblematiek lijkt onbeheersbaar geworden: als zelfs de kroonprinses door drugscriminelen wordt bedreigd, dan is er toch echt wel iets aan de hand.

In de afgelopen maanden werden beide landen om de haverklap overvallen door ontploffingen bij woningen en winkels die gelinkt zijn aan ondermijning en het criminele drugsmilieu. In Antwerpen kwamen mensen op klaarlichte dag om bij aanslagen. Die hebben weer te maken met afpersing en afrekeningen in de onderwereld. Vergeet ook niet de moorden op advocaat Derk Wiersum en journalist Peter R. de Vries in Nederland. De drugsproblematiek lijkt onbeheersbaar geworden: als zelfs de kroonprinses door drugscriminelen wordt bedreigd, dan is er toch echt wel iets aan de hand. 

Eerder toog minister Dilan Yesilgöz naar Antwerpen om een pact te ondertekenen voor drugsbestrijding in Europese havens en zo het ‘waterbedeffect’ tegen te gaan, maar tijdens dit staatsbezoek was zij de grote afwezige. Deze zogenaamde ‘crime fighter’ van de VVD had toch met onze koning vooraan kunnen staan tijdens een programmaonderdeel over de bestrijding van drugs? De drugscriminaliteit is probleem nummer één dat Nederland en België samen bindt. Maar nee. Waarom dan niet? Paste een dergelijk programmaonderdeel niet bij dit toch al feestelijke staatsbezoek? Of zou het bijwonen van een demonstratieactie van de Belgische en Nederlandse douane in de Antwerpse haven door beide koningen aan de drugscriminelen het verkeerde signaal afgeven? Misschien heeft het te maken met de bedreiging van Amalia? 

Tijdens het persgesprek met koning Willem-Alexander vroeg ik het hem zelf. Welk signaal geeft dit af aan de drugscriminelen en zou een programmaonderdeel ongemakkelijk zijn vanwege de bedreiging van Amalia? De koning ging daar niet direct op in. Hij stelde dat het onderwerp aan de orde is gekomen op verschillende bijeenkomsten, onder meer tijdens zijn bezoek aan de haven. Daar hebben we gesproken met jongeren en ging het over kansenuitval. Jongelui zeiden dat ‘de bling’ zorgde voor uitval, aldus Willem-Alexander. Hij somde vervolgens op wat er allemaal beleidsmatig gebeurt. Beide landen geven er ‘hele hoge prioriteiten’ aan. Het is ontzettend belangrijk, zei de koning. Máxima zei dat er maar drie dagen waren en dat ze moesten kiezen. Er was niks nieuws aan te zien, maar het onderwerp is wel belangrijk. 

Het niet opnemen van een programmaonderdeel over drugscriminaliteit en het niet meenemen van Yesilgöz naar België – er werd een blik met andere ministers opengetrokken – is een gemiste kans.

Desalniettemin is het niet opnemen van een programmaonderdeel over drugscriminaliteit en het niet meenemen van Yesilgöz naar België – er werd een blik met andere ministers opengetrokken – een gemiste kans. Toegegeven, de samenwerking is er al en er gebeuren al dingen, maar een staatsbezoek als deze zou een extra gelegenheid zijn geweest om het belang van het tegengaan van de smokkel, ondermijning en het drugsgeweld nog maar eens te benadrukken. Al was het alleen maar als boodschap aan de drugscriminelen, die zichzelf ook koning lijken te wanen in Nederland en België. De drugsproblematiek gaat voorlopig niet weg. En dus zeg ik tegen de echte koning: keer nog eens terug naar Antwerpen voor een werkbezoek over de drugscriminaliteit, een van de grootste problemen van onze tijd, en maak deze omissie goed.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.