Veel maatregelen in de zorg zijn ooit bedoeld om hoge kwaliteit en lage kosten te realiseren. Dat ging lange tijd goed, maar we zijn te ver doorgeschoten. Enkele voorbeelden.

In de zorg is het protocol belangrijker dan het oordeel van de arts

Een oudere, kwetsbare COPD-patiënte met acute ademhalingsklachten wordt met spoed naar het ziekenhuis gebracht. De arts constateert een klaplong en behandelt de patiënt snel en adequaat. Een paar dagen later zegt de arts dat de patiënt wat haar betreft naar huis mag, maar het protocol schrijft voor dat er eerst een foto gemaakt moet worden. Maar de apparatuur voor zo’n foto werkt niet. Omdat het vrijdag is, wordt de foto pas op maandag genomen en kan de arts pas dinsdag zeggen dat er inderdaad niets meer aan de hand is. Helaas was de patiënt door deze extra dagen in bed zo zwak geworden dat ze meer zorg nodig had. Hetzelfde komt voor bij behandelingen met dure medicijnen. Voordat een arts die mag geven, moeten eerst andere uitgeprobeerd zijn, ook al weet de arts in bepaalde gevallen dat die niet werken. Overal in de zorg spelen dit soort protocollen en zij maken de zorg onnodig duur.

Gekwalificeerde zorgverleners versus onervaren mantelzorgers

In de zorg zijn strikte regels voor handelingen die je als zorgverlener wel en niet mag doen. Dat is natuurlijk goed, maar zorgverzekeraars slaan door. Ervaren en opgeleide medewerkers (niveau 2) zijn bijvoorbeeld opeens te weinig gekwalificeerd bevonden, waardoor het tekort aan zorgmedewerkers enorm is toegenomen. Het protocol leidde ook tot de volgende bizarre situatie.

Een diabetespatiënt heeft een wond aan het been die regelmatig verzorgd moet worden. Een wonddeskundige schrijft een wondbehandelplan voor. Bij douchen de wond uitspoelen en daarna verbinden met een voorgeschreven wondbedekking. De wonddeskundige komt vervolgens eenmaal per week de wond controleren. Ik heb in mijn dagelijkse praktijk ervaring met dit soort wondbedekkingen, maar alleen bij patiënten met andere ziektebeelden. Ons zorgsysteem schrijft echter voor dat ik (acht jaar ervaring, verzorger op niveau 2+) bij deze diabetespatiënt de wondbehandeling niet mag doen. Men vindt dat onverantwoord, omdat ik met mijn ervaring niet bevoegd genoeg zou zijn en er dus van alles mis kan gaan. Fair enough. Tot mijn grote verbazing moest de mantelzorger van de diasbetespatiënt, die geen ervaring heeft met wondbedekkingen en zich daar onzeker over voelt, nu de wond dagelijks verbinden. Ik moest die mevrouw dus uitleggen hoe ze dat moest doen. Dat koste mij meer tijd dan het zelf doen, de wond werd niet optimaal verzorgd en de patiënt was (terecht) bang dat het door zijn mantelzorger niet goed gedaan werd. Is dit nu de beoogde zorgkwaliteit van onze zorgverzekeraars? 

Het eigenaardige is dat de plannen van de overheid voor de toekomst (rapport Ouderenzorg in de toekomst) nu juist zeggen dat de thuiszorg (meer) door de mantelzorgers moeten worden gedaan. Dus terwijl de zorgverzekeraars vinden dat de opgeleide en ervaren krachten niet goed genoeg zijn voor de thuiszorg, vindt de overheid het tegenovergestelde, namelijk dat onervaren, niet-opgeleide mantelzorgers dit werk heel goed kunnen doen.

Het controlesysteem doodt het hart in de zorg

Elke patiënt moet tegenwoordig een zorgplan hebben. In zo’n plan moeten zorgdoelen vermeld worden, waarop wij dan weer moeten rapporteren. Nu heb je in de thuiszorg patiënten waar slechts eenvoudige handelingen verricht moeten worden: iemand douchen, steunkousen aan- en uittrekken of medicijnen aanreiken. Tot enige tijd geleden voldeden summiere zorgdoelen die ook to-the-point konden worden gerapporteerd, omdat je dat deed voor collega’s die de situatie van de patiënt al kenden. Door steeds grotere eisen van de inspectie en de zorgverzekeraars, zijn er veel meer zorgdoelen en moeten we veel meer rapporteren. Dat werkt steeds vaker averechts. 

Een diabetespatiënt woont alleen thuis. Ik kom al een aantal jaren bij haar aan huis, veelal om de steunkousen aan te trekken, maar soms heeft mevrouw een tijdelijke aandoening als jicht, een te hoge bloedruk of afwijkende bloedsuikerwaarde. Belangrijk facet is daarnaast dat mevrouw twee keer per dag aanspraak heeft en zich zeker voelt omdat zij weet dat we haar in de gaten houden. Hierdoor voelt mevrouw zich veilig. Ik denk dat we alleen daardoor al menig mentale crisis en navenante bloeddrukverhoging vroegtijdig bezworen hebben. Nu krijgen we als zorgteam sinds kort van de zorgverzekeraar nog maar tien minuten om mevrouw haar steunkousen aan te trekken (dat is onvoldoende tijd om daarbij ook een praatje te maken en te monitoren hoe het met haar gaat). Ik zag dus het volgende gebeuren: dat wat echt belangrijk is, de band onderhouden en mevrouw op die manier monitoren, mag niet gerapporteerd worden omdat daar geen indicatie voor is. Waar we wel op moeten rapporteren is elke dag hetzelfde, maar dat mag niet, want dan moeten we de zorgdoelen hoger bijstellen. Dat geeft een hoop gedoe. Daar komt bij dat als we rapporteren dat we iets doen dat niet in de zorgdoelen staat vermeld, de zorgverzekeraar kan zeggen dat we de geïndiceerde tijd niet nodig hebben en vervolgens minder uitbetaalt. Dat is al regelmatig voorgekomen. 

Door de eisen die de zorginspectie en de zorgverzekeraars aan ons stellen, en door het zorgindicatiesysteem dat steeds minder tijd beschikbaar stelt, hebben we minder tijd voor de benodigde zorg en besteden we steeds meer tijd aan de rapportage daarvan. Naast de vergrote tijdsdruk heb je als zorgmedewerker ook meer regels om je aan te houden en zijn er navenante straffen als het niet volgens het boekje gaat. Dit geeft zorgverleners stress, vooral in de instellingen waar de druk nog groter is dan bij ons. Het gevolg hiervan is dat zorgverleners uit zorginstellingen stappen en zzp’er worden, omdat je als zzp’er nog iets meer zelf de touwtjes in handen hebt. Hierdoor moeten zorginstellingen zzp’ers inhuren en mede daardoor kennen veel van die instellingen nu financiële problemen. 

De politiek zegt dat ons huidige zorgsysteem onhoudbaar begint te worden omdat er te weinig personeel is en de bevolking vergrijsd. Ik denk dat dit maar ten dele waar is. Ik denk dat het rationaliseren van de zorg de echte boosdoener is. Daarbij zijn regels en geld belangrijker geworden dan de mens. Het roer moet om. Niet alles dichttimmeren in tijdblokken, protocollen en vooral die vele controlesystemen. Het gezonde verstand is weg en de menselijke benadering ook. Geef de individuele zorgverlener weer de ruimte en de verantwoordelijkheid die bij zijn of haar kennis en ervaring past. Pas dan kunnen we weer echt doen wat nodig is, in plaats van doen wat het systeem van ons verlangt. Het mes snijdt dan aan twee kanten: niet alleen staat de mens weer centraal, maar ook weer ik zeker dat de steeds maar oplopende zorgkosten dan flink naar beneden zullen gaan en er weer voldoende personeel zal zijn!

Reacties welkom op [email protected]

Heeft u ook een actueel opinieartikel geschreven dat u graag bij een groot publiek onder de aandacht wilt brengen? Mail het stuk (maximaal 500 woorden) dan o.v.v. Zeepkist naar [email protected]. De beste stukken plaatsen we op onze website.