Natuurlijk heb ook ik twijfels over Geert Wilders en zijn standpunten. Moskeeën sluiten, de koran verbieden, Nederland uit de EU, een volledige asielstop, Oekraïne niet meer steunen, de NPO bij het oud vuil. Wilders bovendien, de man zonder partijleden. Hij is de partij. Hoe gemeend is zijn nieuwe rol, die van de mildere mens? Maar ondanks die bezwaren tegen de persoon en zijn partij, verkneukel ik me graag nog even over de uitslag van vorige week woensdag en dan vooral over het chagrijn van links, de verliezers die slechte verliezers bleken te zijn en prompt de straat opgingen om te ageren tegen het gevaar dat naderde. Het gevaar waar 2,3 miljoen mensen kennelijk voor hadden gekozen. De domoren. Hoe konden zij in de mooie praatjes van Wilders trappen? Zagen zij dan niet dat hij een wolf in schaapskleren was? Enzovoort, enzovoort.

Het riep herinneringen op aan maart 2002, toen ik werkzaam was bij de Amsterdamse stadskrant Het Parool. Met enige regelmaat werden daar ter redactie schaduwverkiezingen gehouden. Alles stemde PvdA, op een paar verdwaalde D66’ers na, een GroenLinkser. Maar toen waren er ineens twee redacteuren die Fortuyn stemden. Groot was de consternatie. Schuilden er bruinhemden op de burelen, uitgerekend bij ons, de voormalige verzetskrant? Ondergetekende was een van de Fortuyn-stemmers, maakte zich bekend en probeerde uit te leggen dat ik niet rechts was, maar teleurgesteld in links, de stroming waar ik me van oudsher juist het meeste thuis had gevoeld. Links had het verkloot met het migratie-dossier, ook toen al zeer actueel. Links durfde zekere onverkwikkelijkheden niet aan de orde te stellen, bang als men was voor racist, fascist uitgemaakt te worden, bevreesd ook om weggezet te worden als lafaards, wegkijkers, naar het voorbeeld wellicht van eigen ouders of grootouders die in WOII geen vinger hadden uitgestoken toen de joden werden weggehaald (ruim 100.000, nergens anders in Europa zoveel als in Nederland). 

Linkse mensen vinden zichzelf o zo slim en slimmer dan de rest. Betere mensen vinden ze zichzelf ook. 

Anno 2002 vond het multiculturele drama onder hun eigen linkse ogen plaats, in hun eigen stad, om de hoek van de Wibautstraat. Maar je mocht er niks van zeggen, want dat speelde rechts in de kaart. Eerst Frits Bolkestein, daarna Pim Fortuyn, niet voor niets een PvdA-afvallige, die er wel wat van zei en zijn ster rees met duizelingwekkende snelheid. Links in de persoon van de treurige Ad Melkert, stond erbij, keek ernaar en zou, mocht je verwachten, wakker geschud moeten zijn. Wat hebben we gemist in de samenleving, vroeg links zich af, maar het antwoord dat Nederland klaar was met de zachte aanpak, met de theedrinkende Job Cohen, ‘de laatste softie’ zoals HP/De Tijd hem ooit neerzette, beviel niet en in het ideologische vacuüm dat toen ontstond, kon VVD’er Geert Wilders, de tovenaarsleerling van Frits Bolkestein, wortel schieten.

Achttien jaar nadat Wilders voor zichzelf was begonnen, herhaalt de linkse tragedie zich. Hoe kon het gebeuren dat de PVV de verkiezingen van 2023 won, en niet Frans Timmermans, de man van links dat nu zelfs verenigd was met GroenLinks? Ik moet het eerste kopstuk uit die hoek nog tegenkomen die erkent dat links wel altijd zegt op te komen voor de zwakke medemens, maar dat die zwakke medemens niks of weinig opheeft met die stroming, met een boegbeeld als Timmermans, die, zoals Wilders inwreef, wel zeven talen vloeiend spreekt, behalve de taal van het volk. Waar ‘m dat inzit? Ik kan niet anders bedenken dan dat linkse mensen vaak zijn behept met bepaalde karaktereigenschappen, zoals zeer overtuigd van hun eigen gelijk, matig ontwikkeld empathisch vermogen, drammerig, weinig humor. Ze vinden zichzelf o zo slim en slimmer dan de rest. Betere mensen vinden ze zichzelf ook. 

Linkse mensen zijn ook allang niet meer de linkse mensen uit de tijd van de in alles matige, onberispelijke Willem Drees senior en het zogeheten wethouderssocialisme dat er onder meer op neerkwam dat er gewoon huizen, betaalbare huizen werden gebouwd voor arbeiders. Bouwen deed je voor bewoners, voor hun leefbaarheid, hun zelfrespect, hun verheffing, heette het. Later wilde Joop den Uyl dat elke arbeider z’n autootje kon rijden. Eind jaren zestig drongen de intellectuelen van Nieuw Links de PvdA binnen, die allerlei malle dingen wilden (zoals erkenning van de DDR, Nederland uit de Navo). Toen haakte Jan met de Pet af, zoals thans, wat er tenminste nog van resteert, de ware sociaaldemocraten afhaken bij Verenigd Links omdat GroenLinks nu eenmaal een beweging is van de gegoede burgerij die zich liever bezighoudt met immateriële zaken als bij voorbeeld het milieu dan met platte instandhouding van de verzorgingsstaat. 

Voorkomen moet worden dat mensen zich opsluiten in hun eigen, veilige bubbel. Zij moeten juist contact maken met die ‘andere mensen’.

Maar we moeten ons niet blijven verkneukelen over de afgang van links. Daarvoor is de toestand te ernstig. Pieter Omtzigt zegt zich zorgen te maken of deze twee groepen (PVV versus de rest) elkaar nog wel begrijpen. Voorkomen moet worden dat mensen zich opsluiten in hun eigen, veilige bubbel. Zij moeten juist contact maken met die ‘andere mensen’. De luiken moeten open, zoals Wim Kok ooit zei. Dit land is groot geworden bij de gratie van overleg, van geven en nemen, van respect, van gelijk hebben maar dat niet krijgen en daar verder niet meer over zeuren. Er zit veel weerzin en argwaan bij beide partijen, dus het zal niet meteen lukken. Maar het zou een mooi voornemen kunnen zijn voor het nieuwe jaar.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.