Mijn allerlaatste festival was Pinkpop in 1974. De enige reden om die vreselijke reis van de protestantse Veluwe naar het gluiperige roomse zuiden te maken, was Captain Beefheart. Het wachten op Don van Vliet bleek een afgrijselijke verzoeking, want Joop den Uyl hield op verzoek van apparatsjik Jan Smeets van de Mijnstreek-nomenklatoera een donderpreek van drie uur over de zegeningen van het socialisme. Daarna traden eerst nog die stomme baardapen van Fungus op, met dat stomme liedje Kaap’ren varen. Toen Don van Vliet met zijn Captain Beefheart eindelijk op het podium stond, lag ik als een zwijn door mijn eigen vuil te rollen omdat een hippie lsd in mijn bekertje Exota had geflikkerd. Ik was pas vijftien! Wat er toen is gebeurd, leest u in mijn erotische memoires die vijftig jaar na mijn dood worden uitgegeven door mijn uitgever Ezo Wolf. In De vette Van Amerongen, een vuistdikke 800 pagina’s tellende omnibus die begin juli verschijnt, licht ik alvast een tipje van de sluier op. 

Papa en mama waarschuwden mij toen ik naar Pinkpop ging liften, in mijn knickerbocker en met mijn knapzak, vooral voor Joop den Uyl (en dus niet voor Captain Beefheart) omdat ‘ome Joop’ van gristelijke huize was. 

Mama riep altoos: die meneer Den Uyl gaat het nog vreselijk moeilijk krijgen op zijn sterfbed want hij weet dat hij dan naar de hel gaat omdat hij de Heer der Heirscharen duizenden malen heeft verloochend en niet slechts maar drie keer zoals de Goede Petrus. 

Ik heb Den Uyl een keer mogen ontmoeten in een boekhandel in de Beethovenstraat en ik vond het een zeer aimabele kerel, niet bepaald iemand wiens jeugdheld Adolf Hitler was. Ik bedoel, dan ga je toch niet in de Beethovenstraat, het Jeruzalem van Amsterdam, sjoppen? 

Zelfs mijn Surinaamse vrienden op de Zeedijk waren vol lof over ‘ome Joop’ Den Uyl, die ze vermoedelijk als een soort Sinterklaas zagen. Uit wraak op mijn streng religieuze opvoeding ben ik al op vijftienjarige leeftijd uit het Ir. Mussert-gymnasium aan de Beukenlaan in Ede gedropt en ging ik uit solidariteit met de arbeiders werken bij de koekjesfabriek van Nobo en bij de sapjesfabriek van Riedel. Ik heb mij later in Amsterdam aangesloten bij de SAP, de Socialistiese Arbeiderspartij, want ik vond de SP van Jantje Marijnissen te burgerlijk en te kneuterig-Brabants. De SAP was trotskistisch natuurlijk, hetgeen in de praktijk betekende dat je tot 1400 uren uitsliep en dan op je gemakje een shagje ging draaien en een fles Brouwers Bier leeg klokte en dan eventjes op de kalender ging kijken wanneer je uitkering werd gestort. Ik ben toen uiteindelijk toch overgestapt naar de PvdA omdat daar veel meer te neuken viel en omdat De Partij over een heuse banencarrousel beschikte en ik dus een gouden toekomst had. Sinds ik door de Linkse Kerk geëxcommuniceerd ben vanwege mijn bestseller Brussel Eurabia ben ik een rechtse anarcho-liberaal die een grapje op zijn tijd niet schuwt, zo lang het de witz niet kwetsend en ad hominem is. 

Niet alleen ‘gewoon’ links is doortrokken van calvinisme. Wat te denken van Gloria Wekker en BIJ1? 

Syp Wynia, met Henk-Jan Prosman de samensteller van het boek De linkse kerk, schrijft in de inleiding van deze bundel essays:

“En ik heb ze wel gekend, de gereformeerde bakkerszonen en andere arbeiderskinderen die onder invloed van de Vietnamoorlog in één nacht communist werden en vervolgens net zo makkelijk kopstukken werden van de radicale studentenbeweging die onder auspiciën van de CPN opereerde. Sommige gereformeerde studenten vonden hun studentenvereniging die zich openstelde voor de wereld, zich associeerde met volkscongressen en kraakacties toch te links en te werelds en splitsten zich af. Om na een aantal jaren zelf ook weer linksaf te slaan, richting moderniteit en steeds minder richting eigen kring, waar men eerder nog met afschuw over de lichtzinnigheid van de wereld had gesproken. Net zoals de EO die werd opgericht in reactie op wat men zag als een te wereldse tendens van de overwegend gereformeerde omroep NCRV, maar enkele decennia later eveneens – zij het nu in de geest van barmhartigheid en rentmeesterschap – menig afslag naar links nam.
Ferdinand Domela Nieuwenhuis was een Lutherse predikant, voordat hij zich tot het socialisme, dan wel het anarchisme, dan wel het communisme bekeerde. Willem Drees kwam uit een calvinistisch nest en liet het geloof vallen om zich tot het socialisme te kunnen bekennen. Links was en is in Nederland heel vaak doortrokken van calvinisme.”

Maar niet alleen ‘gewoon’ links is doortrokken van calvinisme. Wat te denken van Gloria Wekker en BIJ1? 

Dominee Wekker is gespecialiseerd in donderpreken over de witte erfzonde. Al die stokoude, roomblanke GroenLinks stemmende kerkgangers wordt de huid vol gescholden. Zij zijn immers de kinderen van de slavendrijvers! Die keurige mensen die vermoedelijk nog nooit een persoon van kleur over de vloer hebben gehad, wordt een enorm schuldgevoel aangepraat. Verlost raken ze niet van de witte erfzonde: als zij, hun kinderen, het derde en het vierde geslacht maar boeten en hun witte tronen vrijmaken voor de Sylvana’s, de Quinsy’s, de Anousha’s, de Seada’s, de Babah’s, de Clarice’s en al die andere humorloze Wekkeroïden. 

Wekker doet mij denken aan de legendarische dominee Johannes van der Poel in Ede. Hoe geëxalteerder de gesel van de Schaapsweg donder predikte en dreigde met hel en eeuwige verdoemenis, des te meer genoot zijn gemeente. De gelovigen schuifelden na een uren durende donderpreek voldaan naar buiten, knagend op de laatste pepermuntjes, en verzuchtten dan: dat heeft de dominee weer prachtig gezegd! Van der Poel predikte letterlijk voor zijn eigen parochie en dat doen de meeste columnisten van de Linkse Kerk ook. Ze zijn de nieuwe moraalridders. Meestal bevatten hun zedenpreekjes een onverholen stemadvies en andere vaste ingrediënten in de vermaningen zijn neerbuigendheid, pedanterie, een schreeuwend tekort aan zelfspot en de klakkeloze aanvaarding van wokeness, klimaatreligie en identiteitspolitiek. 

Wat is dat toch met dat soort roomblanke masochisten, dat ze zich wentelen in schuld en dolgraag boete willen doen voor hun witte erfzonde en hun witte schuld, die volslagen krankzinnige en uit de duim gezogen begrippen

Wat is dat toch met dat soort roomblanke masochisten, dat ze zich wentelen in schuld en dolgraag boete willen doen voor hun witte erfzonde en hun witte schuld, die volslagen krankzinnige en uit de duim gezogen begrippen. Vroeger had je op de Walletjes in Amsterdam de Satanskerk, een soort sekshuis dat fiscaal de status van een sekte had. Zoiets lijkt mij veel heilzamer voor de masochisten van de Ekklesia die zo graag vernederd willen worden, al dan niet met billenkoek. Calvinisme is natuurlijk ook een vorm van masochisme. Spaart de roede niet! De oude Johannes zei het al: de mens is onbekwaam tot enig goed en geneigd tot alle kwaad. Een worm! Maarten Luther zei het nog iets beeldender: de mens is slechts een zak waar eten in gaat en stront uitkomt. 

Sorry, ik liet mij even gaan, oud zeer komt naar boven, broeders en zusters. De linkse kerk, een vlijmscherpe autopsie van progressief Nederland, staat vol met verrassende en zeer interessante bespiegelingen. 

Deze bijvoorbeeld:  

“Als er één draaipunt was, dan was het wel het moment dat de leiding van de ARP besloot het verzet tegen het aan Indonesië laten van Nieuw-Guinea op te geven. Een centrale rol werd, zoals vaker bij het links afzwaaien van gereformeerden en antirevolutionairen, gespeeld door de zendeling en VU-hoogleraar Johannes Verkuyl (1908-2001), die in gereformeerde kring later ook voorging in kritiek op de Vietnamoorlog en in acties tegen het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. De jaren zestig grepen hard in bij gereformeerd en antirevolutionair Nederland. Er werd nu radicaal anders tegen Nederland in de Tweede Wereldoorlog aangekeken en al evenzeer tegen de Amerikaanse bevrijders. De Vrije Universiteit, waar het kader van de gereformeerde zuil werd opgeleid, werd net als andere universiteiten en doorgaans tot ontzetting van de kleyne luyden een bolwerk van Marx en Marcuse.”

“Roelof Bouwman beschrijft de wonderlijke, naïeve betrekkingen tussen gereformeerde intellectuelen en de CPN en de Sovjet-Unie. Onder het mom van vredelievendheid lieten zij zich misbruiken door Moskou. Martin Bosma behandelt de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme – de gereformeerden in het bijzonder – die zich aanvankelijk nauw verbonden voelden met hun Zuid-Afrikaanse geloofsgenoten, vaak van Nederlandse origine – maar in de jaren zeventig en tachtig van de 20e eeuw vanwege de Apartheid juist blinde aanhangers werden van de communistische ‘bevrijdingsbeweging’ ANC en die ook financieel steunden. Die financiële hulp uit Nederland werd ook ingezet voor de gewapende strijd.”

Met name deze passage in het het essay van Roelof Bouwman sprak mij aan: 

“Onder de titel Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus publiceerde de Duitse socioloog en historicus Max Weber in 1905 een klassiek geworden studie die vaak wordt aangehaald als het gaat over de riante oververtegenwoordiging van gereformeerden in ons openbare leven. Weber betoogde dat de puriteinse, calvinistische vorm van het protestantisme een levensstijl kent die wordt gekenmerkt door soberheid, ijver en zelftucht. Hij zag in deze mentaliteit de belangrijkste wegbereider van het kapitalisme. Wie in zijn jeugdjaren eenmaal is ‘besmet’ met gereformeerde waarden als soberheid, ijver en zelftucht, heeft daar – klaarblijkelijk, en desnoods tegen wil en dank – een leven lang profijt van. Van calvinistische dadendrang, zo lijkt het, is nog nooit iemand slechter geworden. 

Bij tijd en wijle herlees ik Conrad Busken Huet, Nicolaas Beets en Ferdinand Domela Nieuwenhuis en met weemoed denk ik terug aan mediagenieke zielenherders als Sipke van der Land, hoogtezondominee Henny Visser en Everhard Spelberg, die tot 1968 radiodominee was van de VPRO. Eppe Gremdaat, het alter ego van Paul Haenen, is gebaseerd op Spelberg

Ik herken dat als geen ander. Waarom denkt u dat ik mij presenteer als dominee Don Arturito en in dier voege elke vrijdag een donderpreek afsteek voor de Haagsche Post?  Mijn foptitel ‘dominee’ verwijst niet naar Klaas Bruinsma (die van Mabel Wisse Smit uit Pijnacker en dat gedonder op reddingboot Neeltje Jacoba) maar is mijn eerbetoon aan ‘hoogtezondominee’ Henny Visser die van 1973 tot 1991 op luchtige wijze Gods woord verkondigde bij de NCRV.  Hij was nog zwaarder gebronzeerd dan Hans van Willigenburg maar dat zag je niet op de radio.

Ik heb overigens niks tegen dominees. Bij tijd en wijle herlees ik Conrad Busken Huet, Nicolaas Beets en Ferdinand Domela Nieuwenhuis en met weemoed denk ik terug aan mediagenieke zielenherders als Sipke van der Land, hoogtezondominee Henny Visser en Everhard Spelberg, die tot 1968 radiodominee was van de VPRO. Eppe Gremdaat, het alter ego van Paul Haenen, is gebaseerd op Spelberg. Klaas Vos, gediplomeerd predikant en gevierde programmamaker van de VPRO, werd na zijn wereldse loopbaan voorganger in Woensdrecht. Ook fijn is de postmoderne hofdominee van Beatrix, Carel ter Linden, die een soort christendom light verkondigde. Ik mocht op zondagmorgen na een nacht gruwelijk doorzakken graag naar de verkwikkende preken van zijn broer Nico in de Amsterdamse Westerkerk luisteren en als ik het echt op mijn heupen kreeg, ging ik onder het woord bij Jos Brink in De Duif aan de Prinsengracht. Wat ik zo mooi vind aan de genoemde dominees en aan mijzelf, is de oprechte en hartverscheurende onzekerheid. Een twijfel waaronder de leden van de Linkse Kerk niet gebukt gaan omdat zij de waarheid in pacht hebben. Amen.