Waarom iedereen uitgever kan worden (en wordt)
Het gaat goed en het gaat slecht met de uitgeversbranche in dit land. De traditionele uitgeverijen verkeren volgens het gezaghebbende blad De Ondernemer van deze week ‘in vrije val’ en moeten medewerkers ontslaan.
Tegelijkertijd stijgt het aantal kleine uitgevers dat zich vanaf de zolderkamer vooral richt op de verkoop van e-books, alsook het aantal schrijvers dat zich zonder uitgever waagt op het verkoopkanaal dat internet, Kobo of Amazon heet. De ontwikkelingen gaan snel, zeer snel, te snel voor de traditionele boekverkopers.
Faillissement voor 70 uitgeverijen in 2013
In het vierde kwartaal van 2013, dat voor de uitgevers, want Sinterklaas en Kerst, het beste zou moeten zijn, daalde de omzet met liefst 9 procent vergeleken met een jaar eerder. Heel 2013 gaf een omzetdaling van 6 procent te zien, en ruim 70 uitgeverijen gaven er helemaal de brui aan en gingen failliet. Lezen wij Nederlanders dan minder? Ik zou zeggen: integendeel, maar veel van wat wij lezen is officieel niet meer zichtbaar. In de cijfers van de uitgeversbranche is een groot deel van de verkoop van boeken domweg niet meer opgenomen doordat een groeiend deel van schrijvers de eeuwenoude kanalen succesvol weet te omzeilen.
In de oude wereld stuurde je als schrijver een manuscript (voor de jongere lezers, dat is een stapel netjes uitgeprinte teksten) naar een uitgeverij, doorgaans aan een Amsterdamse gracht gevestigd. Daar ging een (zelfbenoemd) literair expert ermee aan de slag, en als je heel veel geluk had, lag je boek een half jaar later in de winkel. Het is eigenlijk een wonder dat het tot vijftien jaar na de algemene invoering van het internet heeft moeten duren voordat daar verandering in komt. Nu kun je thuis, al dan niet op je zolderkamer, een digitale tekst tikken, opmaken in een goed formaat, misschien door een bevriende taalkundige laten corrigeren en vrijwel onmiddellijk publiceren. Het leespubliek maakt dan zelf wel uit of je daar goed aan hebt gedaan.
Kwalitatieve verarming?
Papieren uitgevers zullen ongetwijfeld roepen dat dat gaat leiden tot een onoverzienbare chaos en gigantische versnippering, en wellicht zelfs tot een kwalitatieve verarming van de ons aangeboden literatuur, maar daar vrezen wij niet voor. Hoewel wij doorgaans geen voorstander zijn van marktwerking, zou dat mechanisme in deze sector weleens kunnen werken. Zeker is in elk geval dat het positief zal werken op de prijs van boeken: die gaat gegarandeerd omlaag, omdat veel van de tussenlagen (druk, uitgever, boekhandel) eruit gehaald worden. Daarbij: een goede schrijver springt er altijd wel uit. Talloos zijn de voorbeelden van door uitgeverijen verworpen boeken die later (internationale) bestsellers werden. Niet de uitgever, maar de lezer heeft de beslissende stem over de kwaliteit van een boek.
