Spring naar de content

Recensie: ‘Aquarium’ van David Vann

David Vann heeft alles in zich om een typische ‘writer’s writer’ te zijn: hij wordt meer gelezen in Europa dan in zijn eigen VS, hij schrijft rauwe, realistische romans in een heldere stijl, en wordt vaak geprezen door collega-schrijvers. Eén probleempje: hij heeft óók veel succes bij een behoorlijk groot publiek. Een writer’s writer en een reader’s writer, dus.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Dries Muus

Je zou kunnen zeggen dat Vann in Aquarium een iets andere weg inslaat. Verder weg van de brute natuur, de moorden en de martelingen uit zijn eerdere werk. Wat niet wil zeggen dat het een zoet sprookje is. Vann zou geen kleffe zin kunnen schrijven als hij er zijn best op zou doen, en Aquarium bevat evenveel duisternis en ellende als tederheid en verlossing.

De hoofdpersoon is een twaalfjarig meisje, Caitlin. Elke dag na schooltijd gaat ze naar een groot openbaar aquarium. Daar wacht ze tot haar moeder haar oppikt. Samen rijden ze dan terug naar hun kleine huis, in een afzichtelijk deel van Seattle. Ook een soort aquarium, eigenlijk.

Veel meer dan haar moeder en haar liefde voor de vissen heeft Caitlin niet. Haar moeder zorgt voor Caitlin zo goed als ze kan, ze vertelt dochterlief grote levenslessen. Niet vanaf een zeepkist, maar vanaf de bank, kijkend naar hersenloze televisie, uitgeput na een lange dag werken: “Luister, zei ze. Er bestaat iets wat volwassenen verwachtingen noemen, en dat betekent dat we nooit krijgen wat we willen, en eigenlijk krijgen we het niet omdát we het willen.”

In een paar zinnen zegt ze meer dan veel filosofen die vuistdikke boeken nodig hebben om te bewijzen dat het leven een tamelijk absurde onderneming is. Daarna zegt moeder dat ze moe is en geen zin heeft om te praten. “Kijk maar tv.”

Veel te zware levens
Het is onder meer die combinatie die Aquarium zo aansprekend maakt. Grote wijsheden, scherp, vermakelijk geformuleerd – door mensen die daar totaal niet hun best voor doen, die geen moment na hoeven te denken over hun woorden, omdat ze hun inzichten rechtstreeks hebben opgediept uit hun veel te zware levens.

22668848De band tussen moeder en dochter komt onder druk te staan als Caitlin een vriendelijke oude man ontmoet. Ze sluiten een vriendschap die steeds minder toevallig blijkt, die steeds meer bijna-verborgen problemen naar boven haalt. Onder de dagelijkse treurigheid blijkt een heel reservoir aan nog veel diepere ellende te zitten.

Kalm en beheerst, maar niet traag, voert Vann je mee naar een indringende ontknoping. Het zou zonde zijn om veel meer over de plot te vertellen – het zijn niet alleen de inzichten, maar ook de perfect getimede onthullingen die Aquarium misschien wel tot Vanns beste roman maken. Erg goed nieuws. Nog beter nieuws: het is pas zijn vierde. De vertaling, van Arjaan en Thijs van Nimwegen, is vlekkeloos.

Dries Muus schrijft wekelijks voor HP/De Tijd over literatuur.